Nhớ tuổi thơ lam lũ với những buổi chăn trâu ngoài đồng

Gia đình tôi neo người, khi chỉ có bố mẹ và chị cả, mà chị cả luôn phải theo phụ bố mẹ lo toan các công việc đồng ruộng nên việc chăn trâu luôn là phần của tôi. Ở làng quê, việc chăn trâu bò vẫn thường dành cho trẻ nhỏ, hoặc người già sức yếu, bởi nếu có sức khỏe, hay lớn hơn chút nữa và thạo việc rồi thì công việc phải là cày cấy, vun trồng cây cối ở ngoài đồng.

Ảnh minh họa. Nguồn Internet

Cũng như hầu hết các hộ gia đình nơi thôn quê, bố mẹ tôi nhận làm tới hơn một mẫu ruộng khoán của HTX, vì thế việc nuôi trâu để dùng vào việc cày bừa đất là bắt buộc, bởi nếu không nuôi trâu mà đi thuê công cày bừa thì qua mỗi vụ mùa số tiền phải trả công cho người ta là rất nhiều. Chẳng vậy, dẫu neo người đến mấy thì bố mẹ tôi không bao giờ từ bỏ việc nuôi một con trâu. Các cụ xưa từng bảo: “Con trâu là đầu cơ nghiệp” quả rất đúng, vì nếu không có con trâu đỡ đần thì cả gia đình làm nông sẽ cực kỳ cơ cực, vất vả. Có thể khoảng thời gian sau này, khi mà sức kéo nông nghiệp đã dần được thay thế bằng máy móc, thì câu tục ngữ đó có thể đã… lỗi thời, nhưng khi tôi còn nhỏ thì nó hoàn toàn đúng và hợp với hết thảy nhà nông.

Làng tôi có vài trăm hộ thì cũng chỉ có dăm bảy hộ không đủ khả năng nuôi trâu, bò, còn nhà nào cũng nuôi từ một tới hai con. Vì hộ nào cũng nuôi như thế nên cứ chiều nào cũng vậy, các bờ vùng bờ thửa trên cánh đồng làng, từng đàn trâu bò đông nghịt tung tăng gặm cỏ. Tôi thường bắt đầu dắt trâu ra đồng vào khoảng hai, ba giờ chiều, khi mặt trời xuống thấp và ánh nắng không còn quá gắt gao. Trước khi đi, bọn trẻ trong xóm chúng tôi luôn gọi nhau í ới, chẳng vậy mà cứ từng đoàn người, từng đàn trâu bò cùng nhau “hành quân” đi ra khỏi cổng làng. Vào những tháng mùa hè, khi dắt trâu ra đến đồng rồi, để cho trâu tự do tung tăng gặm cỏ, tôi hay tìm chỗ mát dưới bóng cây to để ngồi chơi cùng lũ trẻ cùng trang lứa. Nhiều bữa, chúng tôi lội mương be bờ tát vét, bắt cua cá mang về để gia đình cải thiện cho bữa ăn có thêm chất. Cũng có hôm, mấy đứa lại chia nhau mỗi đứa một bờ ruộng để đi vồ châu chấu, bởi món châu chấu rang ăn rất giòn ngon, mặc dù gia vị chỉ là chút mỡ lợn, muối, vài cái lá chanh thái chỉ. Nói chung là đại đa số các buổi chiều ra đồng chăn trâu, nếu tôi không đi bắt châu chấu thì lại đi tát vét dưới mương máng, hoặc không đi câu nhái, thì lại men theo bờ lúa để móc cua trong hang... Chính vì như vậy nên ngày nào gia đình tôi, cũng như nhà của những đứa trẻ đi chăn trâu trong làng tôi đều có thức ăn tươi. Và tôi cũng nhớ không dễ gì quên được những buổi đi chăn trâu ngoài đồng, khi trời nắng nóng, cả nhóm hay tụ tập nhau về bến nước bên con sông Đào ở bìa làng để tắm mát. Bến sông này không quá sâu, nước lại trong xanh, nền đáy lại là cát pha lẫn sỏi núi nên không bị lún sụt bùn, vì vậy tắm ở đây không chỉ an toàn mà còn sạch sẽ. Mà bọn trẻ quê như chúng tôi, đứa nào cũng mới chỉ mới lớn “nứt mắt” khi mới học lớp 3 lớp 4 là đã học bơi, bắt chuồn chuồn cho cắn rốn rồi, nên đứa nào cũng bơi thạo từ rất sớm, vì vậy chuyện bị đuối nước là không bao giờ có. Chẳng vậy mà dẫu bố mẹ đứa nào cũng “cảnh báo” về chuyện đuối nước, vậy nhưng dường như người lớn nào cũng “yên tâm” hết, vì chẳng một đứa trẻ nào ở làng tôi lên 7-8 tuổi mà lại chưa biết bơi...

Nếu như những tháng mùa hè có nhiều trò vui, công việc đi kèm với nhiệm vụ chính là chăn thả trâu bò, thì khoảng thời gian mùa đông giá rét, bọn trẻ chúng tôi cũng nghĩ ra không ít trò để tiêu khiển cho vui và đỡ nhàm chán. Một trong những trò chơi ngoài đồng trong các buổi chăn trâu ấy, được xem là vui nhất, đó là trò đốt lửa sưởi ấm và nướng đồ ăn! Vâng, vì mùa Đông gió luôn thổi vù vù, rét mướt đến cắt da thịt, nên hễ cứ dắt trâu ra đồng là cả hội nhanh chóng lo tìm chỗ khuất gió để nhóm củi, nổi lửa. Củi thường chúng tôi kiếm từ trong làng mang đi theo, khi hôm thì mấy cành tre khô, lúc lại vài thanh củi chẻ ra từ đoạn gốc tre khô, hay cây gỗ mục của nhà đứa nào đó trong nhóm. Ngày đó chưa có bật lửa ga, hộp diêm cũng còn quá xa xỉ, vì vậy cách duy nhất để chúng tôi giữ lửa để mang theo ra đồng là cây mồi bện rơm. Chỉ một đon rơm bện chặt làm mồi, chúng tôi có thể giữ được lửa không chỉ dăm bảy tiếng, mà có khi đến gần cả ngày trời, tới khi mồi rơm cháy lụi, lửa mới tắt hẳn. Khi đống lửa được đốt lên, hơi lạnh bị đẩy lùi ra xa, cả nhóm túm tít quây quần xung quanh, chuyện trò, cười đùa và sưởi ấm. Đến tận bây giờ tôi vẫn còn nhớ nguyên cái cảm giác thích thú, khoan khoái trong những lúc đốt lửa mùa đông ngoài đồng của thời ngày thơ ấu ấy. Việc đốt lửa hầu như không bao giờ chỉ để sưởi ấm không thôi, mà đống lửa còn để chúng tôi nướng khi thì khoai, lúc lại sắn, trứng, ngô, chuối xanh... Nói chung, các thứ dùng để nướng ấy đều có sự phân công cho từng đứa trong nhóm mang theo...

Thời gian qua đi, những đứa trẻ trong nhóm với tôi của một thời thơ ấu ấy, giờ mỗi đứa một phương, một công việc mưu sinh khác nhau. Mỗi lần hoài nhớ về miền ký ức tuổi thơ lam lũ với những buổi chăn trâu vô cùng vui và đáng nhớ ấy, tôi cũng luôn nhớ khôn nguôi hình bóng của làng quê thân yêu với: cánh đồng, lũy tre làng, bờ đê, con sông hiền hòa trong dáng chiều thanh bình, yên ả…

Tản văn của Phạm Tuân