Những chân lý của thời đại từ Mùa thu cách mạng Bài 3: 'Giờ quyết định cho vận mệnh dân tộc ta đã đến'

Kết quả của một tiến trình chuẩn bị đầy đủ thế và lực

Cao trào kháng Nhật, cứu nước lúc bấy giờ đã cuồn cuộn từ Bắc chí Nam. Trung ương đã quyết định cần tích cực chuẩn bị cho cuộc họp Hội nghị toàn quốc của Đảng và Quốc dân đại hội đại biểu. Tình hình đã khẩn trương lắm. Giữa lúc công việc bộn bề như thế, Bác bỗng bị mệt. Đã mấy hôm liền Bác sốt nóng, thậm chí có lúc mê sảng.

“Đêm ấy tôi nghỉ lại với Bác trên cái lán giữa rừng. Lúc nào tỉnh, Bác chỉ nói chuyện tình hình: “Lúc này thời cơ thuận lợi đã tới, dù hy sinh tới đâu, dù phải đốt cháy cả dãy Trường Sơn cũng phải kiên quyết giành cho được độc lập”. Mỗi lúc nhớ ra điều gì, Bác lại dặn. Bác lúc ấy chắc cũng thấy mình yếu quá, có ý muốn dặn lại công việc. Chỉ có công việc!”.

Đọc lại những dòng hồi ký của Đại tướng Võ Nguyên Giáp ghi lại ở thời điểm cam go ấy khiến chúng ta không khỏi xúc động. Giữa lúc “yếu nhiều”, “người hốc hác hẳn”, Người Cha già của dân tộc vẫn chỉ có một tấm lòng, một đích đến đó là lo cho dân, cho nước. “Thời cơ thuận lợi” đã tới! Đó không chỉ là một khoảnh khắc thuận lợi mà là kết quả của một tiến trình chuẩn bị chiến lược, tổ chức lực lượng và định vị mục tiêu chính trị, ở tư thế sẵn sàng để khi thời cơ đến thì tranh thủ, tận dụng được ngay.

Nội dung Quân lệnh số 1 mở lệnh Tổng khởi nghĩa. (Ảnh: TTLTQG III)

Ngày 9/3/1945, phát xít Nhật đảo chính, lật đổ bộ máy cai trị của thực dân Pháp tại Đông Dương, làm sụp đổ cơ cấu thuộc địa cũ và tạo ra khủng hoảng chính trị sâu sắc. Chỉ ba ngày sau (12/3/1945), Ban Thường vụ Trung ương Đảng đã ban hành Chỉ thị “Nhật - Pháp bắn nhau và hành động của chúng ta”. Về mặt quốc tế, Hội nghị Potsdam (tháng 7/1945) phân công giải giáp quân Nhật ở Đông Dương theo vĩ tuyến 16: quân Trung Hoa Dân quốc vào phía Bắc, quân Anh vào phía Nam. Điều này báo hiệu khoảng thời gian thuận lợi rất ngắn, cần phải giành được chính quyền trước khi các “thế lực khác” vào.

Tin phát xít Nhật đầu hàng làm điều kiện khách quan chín muồi. Lập tức, 23 giờ ngày 13/8/1945, Ủy ban khởi nghĩa toàn quốc phát đi Quân lệnh số 1, mở lệnh tổng khởi nghĩa với lời hiệu triệu: “Giờ Tổng khởi nghĩa đã đánh. Cơ hội có một cho quân dân Việt Nam vùng dậy giành lấy quyền độc lập của nước nhà!”. Tiếp theo Quân lệnh số 1, lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc có Thư kêu gọi Tổng khởi nghĩa: “Giờ quyết định cho vận mệnh dân tộc ta đã đến. Toàn quốc đồng bào hãy đứng dậy đem sức ta mà tự giải phóng cho ta”.

Hưởng ứng lời hiệu triệu, lời kêu gọi ấy, kết quả là, cuộc tổng khởi nghĩa giành chính quyền về tay Nhân dân đã diễn ra trên toàn quốc với một tốc độ vô cùng nhanh chóng: Ngày 18/8/1945, Nhân dân Bắc Giang, Hải Dương, Hà Tĩnh, Quảng Nam giành được chính quyền. Ngày 19/8, khởi nghĩa giành chính quyền ở Hà Nội. Ngày 23/8, ở Huế. Ngày 25/8, ở Sài Gòn - Chợ Lớn. Đến ngày 28/8/1945, hầu hết các tỉnh lỵ trong cả nước đã giành được chính quyền. Ngày 30/8, tại Ngọ Môn (Huế), Vua Bảo Đại thoái vị.

“Pháp chạy, Nhật hàng, Vua Bảo Đại thoái vị. Dân ta đã đánh đổ các xiềng xích thực dân gần một trăm năm nay để gây dựng nên nước Việt Nam độc lập. Dân ta lại đánh đổ chế độ quân chủ mấy mươi thế kỷ mà lập nên chế độ dân chủ cộng hòa”, Chủ tịch Hồ Chí Minh khẳng định trong bản Tuyên ngôn độc lập, ngày 2/9/1945.

Có một điều cần khẳng định rằng: Cách mạng Tháng Tám đã diễn ra trong một hoàn cảnh vô cùng thuận lợi, “thời cơ ngàn năm có một”. Tuy nhiên, đó tuyệt đối không phải là một cuộc cách mạng “ăn may”, một sự “điền chỗ trống” mà đó là kết quả của một sự chuẩn bị đầy đủ, chiến lược, lâu dài; là kết quả của 15 năm từ khi Đảng ta ra đời, lãnh đạo Nhân dân tiến hành các cao trào cách mạng 1930 - 1931, 1936 - 1939, 1939 - 1945; là kết quả từ sức mạnh lòng yêu nước của toàn thể Nhân dân Việt Nam đoàn kết xung quanh, dưới sự lãnh đạo của Đảng với vai trò của Mặt trận Việt Minh, của Bác Hồ.

“Cách mạng Tháng Tám đã diễn ra cách đây gần 80 năm, song những bài học về nghệ thuật chỉ đạo, tổ chức và nắm bắt thời cơ cách mạng vẫn còn nguyên giá trị, đặc biệt trong bối cảnh Việt Nam đang tiến hành công cuộc đổi mới, hội nhập quốc tế sâu rộng, đột phá phát triển khoa học công nghệ, đẩy mạnh phát triển kinh tế - xã hội và bảo vệ vững chắc độc lập, chủ quyền, toàn vẹn lãnh thổ”.
- Thiếu tướng, PGS. TS Nguyễn Văn Thanh - Phó Hiệu trưởng Trường Sĩ quan Lục quân 1.

Cách mạng Tháng Tám thành công là một minh chứng sống động cho việc, Trung ương Đảng, Mặt trận Việt Minh, Bác Hồ đã “đánh giá đúng”, “đánh giá trúng”, chuẩn bị kỹ lưỡng và chớp đúng thời điểm quyết định. Không đợi thời cơ đến mới hành động mà đã chủ động chuẩn bị thế và lực cho việc Tổng khởi nghĩa giành chính quyền. Hội nghị quân sự cách mạng Bắc Kỳ (tháng 4/1945) đã thống nhất các lực lượng vũ trang thành Việt Nam Giải phóng quân; ngày 4/6/1945 thành lập Khu Giải phóng Việt Bắc làm trung tâm chỉ đạo, hậu cần, huấn luyện, đào tạo cán bộ, sẵn sàng “xuất kích” khi thời cơ đến.

Về xã hội, khẩu hiệu “Phá kho thóc, giải quyết nạn đói” trong cao trào “Kháng Nhật, cứu nước” đã đánh thẳng vào yêu cầu sống còn, thiết thân của người dân sau nạn đói Ất Dậu 1944 - 1945, nhờ đó tập hợp được đông đảo Nhân dân, tạo thành khối sức mạnh to lớn. Về chính trị - pháp lý, ngày 14/8/1945, Hội nghị toàn quốc của Đảng tại Tân Trào bàn về kế hoạch phát động và lãnh đạo Tổng khởi nghĩa. Ngay sau đó, Quốc dân Đại hội Tân Trào (16-17/8/1945) tán thành chủ trương tổng khởi nghĩa, thông qua 10 chính sách lớn của Việt Minh, cử Ủy ban Dân tộc Giải phóng Việt Nam do Hồ Chí Minh làm Chủ tịch - một hình thức của “Chính phủ lâm thời” được toàn quốc đại biểu thừa nhận.

Rõ ràng, thời cơ thuận lợi chỉ là một nhân tố, nó không tự đem lại thắng lợi. Muốn thành công, cần có sự chuẩn bị kỹ lưỡng và sự chỉ đạo nhạy bén, kịp thời, quyết đoán. Đây chính là điểm nổi bật trong nghệ thuật “chớp thời cơ” của Đảng ta trong Cách mạng Tháng Tám.

“Thời cơ vàng” để đất nước vươn mình trong kỷ nguyên mới

80 năm từ mùa thu Cách mạng, bài học về vấn đề thời cơ vẫn vẹn nguyên giá trị thời đại. Vận dụng bài học ấy trong giai đoạn hiện nay, đất nước ta cũng đang đứng trước “thời cơ vàng” để “đi tắt đón đầu”, “đi sau về trước”, tạo nên sự phát triển bứt phá về tầm vóc, chất lượng và vị thế quốc gia.

Trong bối cảnh hội nhập quốc tế sâu rộng, sự bùng nổ của cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư, quá trình chuyển đổi số, đổi mới sáng tạo và phát triển kinh tế tri thức,… đang tạo ra những thời cơ mới, những cơ hội lớn cho các quốc gia vươn lên, vượt lên. Đối với Việt Nam, từ một nền kinh tế nghèo nàn, lạc hậu, trình độ thấp, bị bao vây, cấm vận, Việt Nam đã trở thành một trong 34 nền kinh tế lớn nhất thế giới, quy mô kinh tế tăng gần 100 lần so với năm 1986, thu nhập bình quân đầu người tăng từ dưới 100 USD lên gần 5.000 USD. Việt Nam đã thiết lập quan hệ ngoại giao với 194 quốc gia trên thế giới, có quan hệ Đối tác chiến lược và Đối tác toàn diện với 34 nước, trong đó có tất cả các thành viên thường trực Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc, các nước lớn… Chúng ta đã có đầy đủ quyết tâm, khát vọng, đủ thế và lực để bước vào kỷ nguyên mới.

Tuy nhiên, thời cơ chính là “cửa sổ cơ hội” có tính chất thời điểm, chúng ta đã không có điều kiện để tận dụng những tác động tích cực từ các cuộc cách mạng công nghiệp, khoa học - công nghệ trước đây; bên cạnh đó, lợi thế “dân số vàng” của Việt Nam được dự báo kết thúc vào khoảng năm 2038; cùng với đó, nguy cơ rơi vào bẫy thu nhập trung bình vẫn còn hiện hữu… Tất cả những khó khăn, thách thức khách quan và chủ quan đang đòi hỏi đất nước chúng ta phải có quyết tâm cao, nỗ lực lớn, hành động quyết liệt để không “lỡ thời cơ”, “bỏ mất cơ hội”.

“Thời gian không chờ đợi chúng ta. Đất nước đang đứng trước cánh cửa lịch sử bước vào kỷ nguyên vươn mình. Những công việc chúng ta làm hôm nay, sẽ quyết định tương lai. Chậm trễ là có lỗi với Nhân dân”, Tổng Bí thư Tô Lâm nhấn mạnh khi phát biểu tại Hội nghị toàn quốc quán triệt, triển khai tổng kết việc thực hiện Nghị quyết số 18-NQ/TW của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XII, ngày 1/12/2024.

Tổng Bí thư Tô Lâm.

“Chúng ta đang chứng kiến những chuyển biến sâu sắc chưa từng có trên phạm vi toàn cầu về địa chính trị, địa kinh tế, về cạnh tranh chiến lược, về sự dịch chuyển mạnh mẽ của các trung tâm kinh tế, bùng nổ khoa học công nghệ, cùng với những thách thức về biến đổi khí hậu, an ninh năng lượng, an ninh truyền thống và phi truyền thống. Những chuyển động này vừa tạo thách thức, vừa tạo cơ hội cho tất cả các quốc gia. Ai nắm được cơ hội, vượt qua thách thức thì sẽ thành công. Nếu không thì kết quả sẽ ngược lại và sẽ rơi vào hoàn cảnh “trâu chậm uống nước đục””. - Tổng Bí thư Tô Lâm phát biểu tại Hội nghị toàn quốc quán triệt và triển khai thực hiện Nghị quyết số 66-NQ/TW về đổi mới công tác xây dựng và thi hành pháp luật đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới và Nghị quyết số 68-NQ/TW về phát triển kinh tế tư nhân, ngày 18/5/2025.

(còn tiếp)

Đ.Anh – H.Toản