Những đề xuất mới nổi bật trong Dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Giáo dục

Đề xuất bỏ bằng tốt nghiệp trung học cơ sở để đơn giản hóa quy trình quản lý giáo dục

Trình bày Tờ trình tại phiên họp, Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo Nguyễn Kim Sơn cho biết, quá trình thực hiện Luật Giáo dục 2019 đã phát sinh một số hạn chế, cần tiếp tục rà soát, sửa đổi, bổ sung như: hệ thống giáo dục quốc dân chưa đảm bảo yêu cầu mở, linh hoạt, liên thông; mô hình Hội đồng trường trong trường mầm non, trường phổ thông công lập còn hình thức; việc kiểm định cơ sở giáo dục mầm non, phổ thông, giáo dục thường xuyên thông qua tổ chức kiểm định không khả thi; hệ thống chính sách về nhà giáo và cán bộ quản lý giáo dục còn thiếu đồng bộ; quy định về sách giáo khoa, tài liệu giáo dục địa phương chưa thực sự rõ ràng.

Vì vậy, việc sửa đổi, bổ sung Luật Giáo dục là cần thiết nhằm khắc phục vướng mắc trong thi hành, đáp ứng yêu cầu hội nhập quốc tế, chuyển đổi số, đồng thời bảo đảm sự phù hợp, thống nhất với các quy định pháp luật mới và chủ trương sắp xếp tổ chức bộ máy, đơn vị hành chính các cấp và phân cấp, phân quyền.

Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Thị Thanh điều hành nội dung làm việc. Ảnh: Phạm Thắng

Dự án Luật đặt mục tiêu xây dựng nền giáo dục mở, thực học, thực nghiệp, gắn với xã hội học tập, hội nhập quốc tế và giữ vững bản sắc dân tộc. Một trọng tâm quan trọng là giảm ít nhất 30% điều kiện đầu tư kinh doanh không cần thiết và 30% chi phí tuân thủ thủ tục hành chính, tạo điều kiện thuận lợi cho người dân và các cơ sở giáo dục. Đồng thời, việc đẩy mạnh phân cấp, phân quyền được nhấn mạnh để nâng cao hiệu quả quản trị hệ thống giáo dục.

Dự án Luật sửa đổi, bổ sung 44/115 điều, chiếm 38,26% tổng số điều của Luật Giáo dục 2019, bao gồm sửa đổi 32 điều, sửa kỹ thuật 14 điều, bổ sung 3 điều mới và bãi bỏ 21 điều. Các nội dung sửa đổi tập trung vào việc thiết lập hệ thống giáo dục quốc dân linh hoạt, với điểm nhấn là bổ sung mô hình trung học nghề, cho phép học sinh vừa học chương trình trung học phổ thông vừa được đào tạo kỹ năng nghề.

Dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Giáo dục có những điểm nổi bật như thiết lập hệ thống giáo dục quốc dân mở, liên thông, với sự bổ sung mô hình trung học nghề, cho phép học sinh vừa hoàn thành chương trình trung học phổ thông vừa được đào tạo kỹ năng nghề, đáp ứng chủ trương phân luồng học sinh và nhu cầu phát triển kinh tế - xã hội.

Bộ trường Nguyễn Kim Sơn thông tin về sửa đổi, bổ sung khoản 3 Điều 9: phân cấp thẩm quyền quy định chi tiết hướng nghiệp và phân luồng từ Chính phủ sang Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo. Bên cạnh đó, sửa đổi, bổ sung khoản 2 Điều 12: bỏ bằng tốt nghiệp trung học cơ sở nhằm đơn giản hóa quy trình quản lý giáo dục, phù hợp với thông lệ quốc tế và bối cảnh phổ cập giáo dục đến trung học cơ sở hiện nay.

Sửa đổi, bổ sung Điều 32: giao người đứng đầu cơ quan chuyên môn thuộc UBND cấp tỉnh quyết định việc lựa chọn sách giáo khoa; giao cơ quan chuyên môn thuộc UBND cấp tỉnh tổ chức biên soạn tài liệu giáo dục địa phương, hội đồng thẩm định cấp tỉnh thẩm định và UBND cấp tỉnh phê duyệt tài liệu giáo dục địa phương nhằm nâng cao trách nhiệm quản lý nhà nước của địa phương trong việc tổ chức thực hiện chương trình giáo dục phổ thông. Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo quy định Hội đồng thẩm định tài liệu giáo dục địa phương cấp tỉnh và tiêu chuẩn kỹ thuật về tài liệu giáo dục địa phương.

Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo Nguyễn Kim Sơn trình bày Tờ trình Dự án Luật tại phiên họp. Ảnh: Phạm Thắng

Đặc biệt, Dự án Luật cũng sửa đổi, bổ sung Điều 34: chuyển thẩm quyền cấp bằng tốt nghiệp trung học phổ thông từ Giám đốc Sở Giáo dục và Đào tạo cho Hiệu trưởng. Bỏ quy định người đứng đầu cơ quan chuyên môn về giáo dục thuộc UBND cấp huyện cấp bằng tốt nghiệp THCS và giao người đứng đầu cơ sở thực hiện chương trình giáo dục THCS xác nhận học bạ việc hoàn thành chương trình THCS, giảm khối lượng công việc hành chính cho cơ quan quản lý nhà nước về giáo dục, tăng tính tự chủ cho cơ sở giáo dục.

Dự án Luật cũng quy định phổ cập giáo dục mầm non cho trẻ từ 3 đến 6 tuổi và giáo dục trung học cơ sở bắt buộc, thể hiện cam kết của Nhà nước trong đảm bảo quyền tiếp cận giáo dục. Chính sách miễn học phí cho học sinh công lập và hỗ trợ học phí cho học sinh dân lập, tư thục được luật hóa, góp phần giảm gánh nặng tài chính cho người dân.

Dự án Luật chú trọng thúc đẩy chuyển đổi số, với quy định về cơ sở dữ liệu quốc gia về giáo dục và văn bằng, chứng chỉ số có giá trị pháp lý tương đương bản giấy, phù hợp với xu hướng quốc tế. Việc phân cấp, phân quyền mạnh mẽ từ Quốc hội, Chính phủ xuống Bộ Giáo dục và Đào tạo, Ủy ban nhân dân cấp tỉnh và các cơ sở giáo dục giúp tăng hiệu quả quản lý nhà nước.

Ngoài ra, Dự án Luật mở rộng chính sách học bổng cho sinh viên học các ngành công nghệ cao, kinh tế mới, đồng thời cho phép các cơ sở giáo dục đào tạo ngành nghệ thuật đặc thù giảng dạy chương trình phổ thông, thúc đẩy sự đa dạng và linh hoạt trong giáo dục...

Tiếp tục rà soát, bảo đảm tính thống nhất và khả thi

Báo cáo thẩm tra dự án luật, Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa và Xã hội của Quốc hội Nguyễn Đắc Vinh bày tỏ sự đồng thuận với sự cần thiết sửa đổi Luật Giáo dục, khẳng định Dự án Luật phù hợp với chủ trương của Đảng, Hiến pháp và các điều ước quốc tế. Tuy nhiên, cơ quan thẩm tra cũng chỉ ra một số nội dung cần hoàn thiện để đảm bảo tính thống nhất và khả thi trong hệ thống pháp luật.

Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa và Xã hội của Quốc hội Nguyễn Đắc Vinh báo có thẩm tra Dự án Luật. Ảnh: Phạm Thắng

Ủy ban Văn hóa và Xã hội của Quốc hội đề nghị Chính phủ tiếp tục rà soát, thể chế hóa đầy đủ các chủ trương của Bộ Chính trị, đặc biệt là các nghị quyết về phát triển khoa học công nghệ, hội nhập quốc tế và kinh tế tư nhân. Báo cáo tổng kết thi hành Luật Giáo dục 2019 cần bổ sung đánh giá các hạn chế, bất cập để làm cơ sở rõ ràng cho việc sửa đổi. Ngoài ra, cần thuyết minh đầy đủ các chính sách mới và chuẩn bị dự thảo văn bản hướng dẫn chi tiết để đảm bảo tính khả thi.

Về nội dung cụ thể, Ủy ban Văn hóa và Xã hội của Quốc hội tán thành việc bổ sung mô hình trung học nghề để tạo lựa chọn linh hoạt cho học sinh, nhưng đề nghị làm rõ vị trí của mô hình này trong hệ thống giáo dục quốc dân và Khung trình độ quốc gia. Ủy ban cũng lưu ý cân nhắc việc bãi bỏ bằng tốt nghiệp trung học cơ sở, vì đây là cơ sở quan trọng để phân luồng học sinh.

Về sách giáo khoa, Ủy ban Văn hóa và Xã hội của Quốc hội đề xuất nghiên cứu một bộ sách giáo khoa dùng chung, kèm tài liệu tham khảo, và từng bước miễn phí sách giáo khoa.

Về kỳ thi tốt nghiệp trung học phổ thông, Ủy ban Văn hóa và Xã hội của Quốc hội ủng hộ phương án tiếp tục tổ chức kỳ thi, giao Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo ra đề thi, các địa phương tổ chức và tách kỳ thi khỏi tuyển sinh đại học.

Ủy ban Văn hóa và Xã hội của Quốc hội cũng đề nghị, cân nhắc việc bãi bỏ quy định cấp bằng tốt nghiệp trung học cơ sở. Bởi bằng tốt nghiệp trung học cơ sở xác nhận việc hoàn thành giai đoạn giáo dục cơ bản, làm cơ sở để tiến hành phân luồng học sinh sau trung học cơ sở.

Liên quan đến học phí, Ủy ban Văn hóa và Xã hội của Quốc hội tán thành luật hóa chính sách miễn, hỗ trợ học phí, nhưng đề nghị làm rõ cơ chế định giá dịch vụ giáo dục.

Về quản lý Nhà nước, đề nghị giữ quy định Chính phủ phải trình Quốc hội trước khi quyết định các chủ trương lớn ảnh hưởng đến quyền học tập của công dân, nhằm đảm bảo tính cẩn trọng và phù hợp với Hiến pháp.

Nguyễn Vũ