'Những ngày tháng lịch sử' khắc họa trang sử vàng 80 năm Cách mạng Tháng Tám và Quốc khánh 2/9
Triển lãm mỹ thuật 'Những ngày tháng lịch sử' chạm tới trái tim người xem bằng những cảm xúc hào hùng của những ngày tháng lịch sử thông qua ngôn ngữ của nghệ thuật tạo hình...
Thượng tướng Mai Quang Phấn, Anh hùng Phạm Tuân, Đại tá Lê Vũ Huy - Giám đốc Bảo tàng Lịch sử Quân sự Việt Nam cùng các đại biểu cắt băng khai mạc triển lãm.
Trong không khí cả nước chuẩn bị Đại lễ kỷ niệm 80 năm Cách mạng Tháng Tám thành công (19/8/1945-19/8/2025) và 80 năm Quốc khánh nước CHXHCN Việt Nam (2/9/1945-2/9/2025), được sự chỉ đạo của Tổng cục Chính trị Bộ Quốc phòng, Bảo tàng Lịch sử Quân sự Việt Nam phối hợp với Cục Chính trị Bộ Tư lệnh Hải quân, Công ty Nghệ thuật Tân Hà Nội và Tổng Công ty Bảo Việt Nhân Thọ tổ chức triển lãm mỹ thuật mang tên "Những ngày tháng lịch sử" tại phòng trưng bày lớn tầng 2 Bảo tàng Lịch sử Quân sự Việt Nam từ ngày 19/8/2025 đến ngày 19/10/2025.
208 tác phẩm mỹ thuật đặc sắc của nhiều thế hệ
Triển lãm trưng bày 208 tác phẩm mỹ thuật, trong đó có 197 tác phẩm (130 tác phẩm hội họa, 15 tác phẩm đồ họa, 52 ký họa) với các chất liệu sơn dầu, sơn mài, acrylic, lụa, khắc gỗ và 11 tác phẩm điêu khắc của nhiều thế hệ họa sĩ, nhà điêu khắc từ mỹ thuật Đông Dương, mỹ thuật Kháng chiến, đến những năm tháng kiến thiết đất nước, chiến đấu, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc với phong cách, ngôn ngữ tạo hình phong phú, sinh động.
Gia đình 3 họa sĩ Lê Huy Toàn, Lê Lam, Phạm Ngọc Liệu chụp ảnh kỷ niệm cùng họa sĩ Nguyễn Thu Thủy và Phó Chủ tịch Hội Mỹ thuật Việt Nam Mai Ngọc Oanh.
Thắng lợi của Cách mạng Tháng Tám năm 1945 mở ra kỷ nguyên Độc lập Dân tộc. Ngày 2/9/1945 như một mốc son chói lọi khi Chủ tịch Hồ Chí Minh đọc bản Tuyên ngôn Độc lập, khai sinh nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa (nay là nước CHXHCN Việt Nam). Để bảo vệ nền độc lập thiêng liêng đó, dưới sự lãnh đạo của Đảng và Bác Hồ kính yêu, dân tộc Việt Nam đã phải trải qua hai cuộc kháng chiến trường kỳ ròng rã suốt 30 năm, chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ.
Các đại biểu Bộ Quốc phòng ngắm tác phẩm sơn dầu "Đội quân tóc dài" của họa sĩ Lê Lam.
Những ngày tháng lịch sử không thể nào quên đó được lưu giữ chân thực và sống động trên các tác phẩm hội họa của các họa sĩ chiến sĩ đã từng có mặt trên các chiến trường ác liệt. Các tác phẩm của họ thắp lên ngọn đuốc của lòng yêu nước và lòng tự hào dân tộc, thể hiện mãnh liệt ý chí quật cường và khát vọng hòa bình của dân tộc Việt Nam. Ngọn đuốc đó được trao truyền từ lịch sử dựng nước và giữ nước xa xưa của dân tộc Việt Nam và tiếp tục được trao truyền từ thế hệ này qua thế hệ khác và đặc biệt càng rực sáng khi đất nước có giặc ngoại xâm.
Những tác phẩm quý của 3 họa sĩ bậc thầy
Nổi bật tại triển lãm là tác phẩm quý giá của các họa sĩ nổi tiếng thế hệ trước như bức tranh sơn mài "Giải phóng Buôn Ma Thuột" của họa sĩ Trần Hữu Chất, ranh sơn dầu "Điện Biên Phủ trên không" của Nguyễn Thuận, "Xe chở tên lửa qua cầu Long Biên" của Văn Đa, tranh bột màu "Trăng non của họa sĩ Mai Văn Hiến.
Đặc biệt, triển lãm hội tụ được nhiều tác phẩm xuất sắc của ba cố họa sĩ quân đội Lê Huy Toàn, Lê Lam và Phạm Ngọc Liệu.
Lê Huy Toàn: “Tôi vẽ chiến tranh vì yêu hòa bình”
Họa sĩ có mặt ở hầu hết những sự kiện lịch sử quan trọng của đất nước, từ chiến dịch Biên giới 1950, Chiến dịch Điện Biên Phủ 1954, đến cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước kết thúc bằng đại thắng mùa xuân 1975… Kết quả của những ngày tháng lặn lội từ Bắc chí Nam với cây súng và cây bút của ông đã để lại một gia tài vô giá là hàng chục nghìn bức ký họa về những khoảnh khắc, những hình ảnh sống, chiến đấu của quân và dân ta trong hai cuộc chiến tranh ái quốc vĩ đại của dân tộc, để sau này từ những bức ký họa đó, ông đã dựng nên những tác phẩm hội họa hoành tráng.
50 bức tranh của họa sĩ Lê Huy Toàn tại triển lãm cuốn hút người xem, từ "Trận quyết chiến cuối cùng trên đồi A1", "Dội bão lửa xuống tập đoàn cứ điểm Điện Biên Phủ", "Đại tướng Võ Nguyên Giáp chỉ huy chiến dịch", "Đèo Pha Đin", "Dân công thồ hàng phục vụ chiến dịch"... đến tác phẩm hoành tráng "Mừng chiến thắng Điện Biên Phủ".
Các giai đoạn khác nhau trong kháng chiến chống Mỹ cũng được họa sĩ thể hiện chân thực và sống động, từ "Trận chiến đánh tàu Maddox ở vịnh Bắc bộ", "Pháo đối biển Quảng Bình", "Hà Nội 12 ngày đêm", "Không quân MIC21", "Đánh chiếm sân bay Tân Sơn Nhất", "Bộ đội tiếp quản Bến Thành"…Bằng những nét vẽ tả thực khỏe khoắn, khoáng hoạt, nắm bắt nhanh các chuyển động, am hiểu sâu về quân trang vũ khí và bằng con mắt của người trong cuộc, họa sĩ Lê Huy Toàn khơi gợi những cảm xúc mãnh liệt, hào hùng về tinh thần đoàn kết và lòng quả cảm sẵn sàng hy sinh của quân và dân ta trong hai cuộc kháng chiến vệ quốc vĩ đại.
Lê Lam: Khi nghệ thuật trở thành sức mạnh hơn sắt thép.
Đằng sau mỗi tác phẩm của ông là những câu chuyện cảm động về những nhân vật mẫu vẽ. Năm 1966 họa sĩ Lê Lam từ chối xuất đi tu nghiệp ở Liên Xô và xung phong vào sáng tác tại chiến trường miền Nam. Tại đây, năm 1967, ông đã tìm gặp nhân vật chị Tư Cào- người đã tay không ngăn xe địch ở Long An lúc bấy giờ - để vẽ ký họa. Sau đó ông đưa vào bức tranh cổ động vẽ chị Tư Cào hiên ngang đứng trước xe tăng địch, dưới gầm trời xám loang lổ khói bom lẫn máy bay trực thăng phủ đầy trên cánh đồng lúa vàng. Trên xe, người lính Mỹ giương súng trước mặt chị Tư Cào. Ban đầu họa sĩ đặt tên tranh là "Dân tộc Việt Nam chưa bao giờ chịu khuất phục", sau này tranh chính thức mang tên "Dừng lại".
Bức tranh đầu tiên ấy sau đó bị quân địch thu giữ như chiến lợi phẩm. Khi họa sĩ Lê Lam về Trung ương Cục, ông đã vẽ lại bức tranh gửi ra Bắc. Khi tranh được triển lãm, tác giả đã rất xúc động khi được biết Bác Hồ đã đứng rất lâu trước bức tranh, rồi nói: “Cái này mạnh hơn sắt thép đấy. Các chú in ra cho toàn dân và thế giới xem”.
Phạm Ngọc Liệu: Ký họa chiến trường – di sản hội họa chan chứa tình đồng đội.
Ngắm bức ký họa Các chiến sĩ bên công sự phóng to của ông và đọc những dòng hồi ký của ông thật vô cùng cảm động: “Đầu năm 1973, ngay sau mấy ngày đình chiến để hai bên cùng được ăn Tết nguyên đán, tôi đi vẽ ở một trận địa chốt trên bờ sông Thạch Hãn. Cuộc giao ban trao đổi tình hình nhiệm vụ của một tiểu đội trong phần nổi của căn hầm chữ A. Người ngồi trên bao cát, người ngồi trên cuộn dây bọc. Người khoác súng chếch, người lại kẹp súng ở hai đùi, người đứng dựng khẩu B40 như cầm thanh long đao… Một bố cục tự nhiên rất sinh động và chặt chẽ. Tôi ghi nhanh toàn bộ bối cảnh này và chia tay các anh để tới tiểu đội khác. Vừa rời khỏi căn hầm ấy vài phút, một loạt pháo từ sân bay Ái Tử dội xuống trận địa của ta. Những quả đạn bội ước mở đầu năm mới đã rót chính xác xuống những căn hầm, trong đó có căn hầm tôi vừa vẽ cuộc giao ban. Cả tiểu đội ấy đã ra đi khi chưa kịp triển khai bữa ăn sáng. Tôi rưng rưng nhìn lại chân dung từng người vừa phác họa. Họ là những người lính trẻ đẹp trai, thông minh, vừa rời ghế nhà trường. Mới đấy thôi, mà bây giờ họ chỉ còn hiển hiện trong bức ký họa của tôi. Nhưng họ sống mãi trong lòng tôi, trong sự ghi công của Tổ Quốc. Những kỷ niệm của một thời đi vẽ ở chiến trường đầy xúc động, chan chứa tình đồng đội như thế, kể sao cho hết, và làm sao tôi có thể quên? Chính đó là suối nguồn trong trẻo, vô tận, theo tôi trong suốt cuộc đời và sự nghiệp làm người lính vẽ”.
Họa sĩ Thu Thủy giới thiệu tác phẩm ký họa chiến trường "Họp giao ban" của họa sĩ Phạm Ngọc Liệu.
Có một điểm độc đáo là cuộc triển lãm giới thiệu tới người xem những bức tranh hoành tráng tâm huyết nhất của 3 họa sĩ quân đội gắn bó cả đời mình với chủ đề kháng chiến cách mạng. Họa sĩ Lê Huy Toàn vẽ "Việt Nam anh hùng ca trong 10 năm" (1977-1987) với 4 chương: Tổ quốc , Cách mạng, Thắng hai đế quốc to, Xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Say mê ngôn ngữ hội họa hoành tráng, họa sĩ Huy Toàn như muốn được thể hiện toàn cảnh những sự kiện lịch sử lớn của dân tộc, đặc biệt chiến thắng Điện Biên Phủ năm 1954 được ông say mê vẽ từng diễn biến. Những bức tranh dài liên hoàn của ông khiến người xem không rời mắt như đang được xem những thước phim tư liệu lịch sử quý giá vô cùng chân thực và sống động.
Ba bức tranh sơn dầu lớn của họa sĩ Lê Lam là "Dừng lại", "Đội quân tóc dài", "Chất độc màu da cam Dioxin" và hai bức màu nước "Mùa xuân hy vọng", "Bảo vệ chánh quyền nhân dân" đề cao vẻ đẹp và vai trò của người phụ nữ trong kháng chiến chống Mỹ. Hình ảnh những người mẹ, người chị được họa sĩ diễn tả rất đẹp và mềm mại nhưng cũng đầy ý chí mạnh mẽ trong cuộc đấu tranh khốc liệt để bảo vệ nền độc lập, tự do của đất nước.
Vẻ đẹp hoành tráng ôm trọn lịch sử bi tráng hào hùng của thủ đô ngàn năm văn hiến trong tác phẩm "Bản trường ca Thăng Long Hà Nội" của họa sĩ Phạm Ngọc Liệu. Bằng lối vẽ đồng hiện uyển chuyển, họa sĩ thể hiện đầy cảm xúc từ hình ảnh vua Lý Thái Tổ định Đô, vua Lê Lợi hoàn kiếm, những công trình kiến trúc biểu tượng chiều dài lịch sử của Thủ đô như Khuê Văn Các, Chùa Một Cột, Tháp Bút, Cầu Thê Húc, đền Ngọc Sơn, Quảng trường Ba Đình, Cột cờ Hà Nội, Ô quan chưởng, Cầu Long Biên... Phía bên phải bức tranh là hình ảnh những lớp người Hà Nội từ trẻ đến già, những em bé, học sinh, thiếu nữ, văn nghệ sĩ… trong cuộc sống thanh bình. Bên trái là hình ảnh lịch sử khi đoàn quân tiến về giải phóng Thủ đô ngày 10 tháng 10 năm năm 1954… Yêu lắm những ngày tháng lịch sử để có cuộc sống hòa bình hạnh phúc ngày hôm nay.
Hội họa quân đội tiếp lửa: Từ chiến hào đến Trường Sa
Bên cạnh các họa sĩ lớp trước, triển lãm cũng tập hợp được nhiều tác phẩm của thế hệ họa sĩ quân đội tiếp nối niềm đam mê và tâm huyết với đề tài về lực lượng vũ trang và chiến tranh cách mạng như các họa sĩ Phan Oánh, Nguyễn Thế Hữu, Đinh Công Khải, Ngân Chài, Cao Minh Hòa, Nguyễn Hải Nghiêm, Bùi Anh Hùng, Lê Hoàng Anh… Tinh thần hào hùng của những ngày tháng lịch sử vẫn luôn được lưu giữ và truyền tải đầy cảm xúc trên những tác phẩm của các họa sĩ quân đội ngày hôm nay: "Khúc khải hoàn" của Nguyễn Thế Hữu, "Khúc ca bi tráng" của Bùi Anh Hùng, "Chiến công thầm lặng" của Cao Minh Hòa, "Đường đến Dinh Độc Lập" của Nguyễn Hải Nghiêm, "Dân công hỏa tuyến "của Lê Hoàng Anh.
Và tinh thần đó cũng truyền nhiều cảm hứng cho đông đảo các họa sĩ ngoài quân đội. Từ những chuyến đi thực tế Trường Sa, các họa sĩ đã vẽ những tác phẩm ngợi ca biển đảo và các chiến sĩ hải quân, góp phần quảng bá về chủ quyền biển, đảo Việt Nam, thúc đẩy tinh thần đoàn kết và ý thức bảo vệ chủ quyền thiêng liêng của Tổ quốc. "Bác Hồ với hải quân trên vịnh Hạ Long" của Đặng Đình Nguyễn, "Tình ca Trường Sa" của Lê Thế Anh, "Hiên ngang Trường Sa" của Phạm Hoàng Văn, "Tàu cứu hộ Trường Sa" của Ngân Chài, "Kéo cờ giải phóng đảo Sơn Ca" và "Lá cờ gốm ở đảo Trường Sa Lớn" của Nguyễn Thu Thủy, "Những cột mốc chủ quyền" của Đỗ Ngọc Dũng, "Bình minh nhà giàn DK1" của Trần Tuấn Long, "Biển thức" của Lương Nguyên Minh, "Bài ca lính đảo" của Đào Thế Am, "Mùa Xuân trên đảo" của Nguyễn Thị Thiền, "Những người gác biển" của Khúc Văn Thông, "Nắng đảo Trường Sa" và "Hòa tấu Trường Sa" của Trịnh Nam, "Sóng ở Trường Sa" của Đỗ Sự, "Hừng đông của Hoàng Thanh Như, "Bình yên đảo Trường Sa" của Trần Tiểu Hoa, "Phút bình yên trên đảo Phan Vinh" của Nguyễn Thùy Vân; đều là những bức tranh đẹp về Trường Sa và hải quân nhân dân Việt Nam được vẽ công phu thể hiện tình cảm yêu mến trân trọng, tinh thần lao động và sức sáng tạo của các họa sĩ. Các vấn đề về lịch sử, chủ quyền, bảo vệ chủ quyền và phát triển kinh tế dân sinh biển đảo đã trở thành nguồn cảm hứng, nguồn tư liệu quý để các nghệ sĩ tạo nên những tác phẩm đẹp, chan chứa tình yêu nước, yêu thiên nhiên, cuộc sống và con người.
Ba họa sĩ Tân Hà Nội và hành trình khắc họa những gương mặt làm nên lịch sử
Thượng tướng Mai Quang Phấn ngắm tác phẩm chân dung "Nhà văn Thiếu tướng Hồ Phương" của họa sĩ Nguyễn Thanh Tùng.
Với mong muốn thể hiện thật sống động các nhân vật lịch sử có nhiều công lao trong hai cuộc kháng chiến vệ quốc vĩ đại của dân tộc, ba họa sĩ công ty Nghệ thuật Tân Hà Nội đã dành nhiều thời gian và tâm huyết để vẽ những bức chân dung đẹp và ấn tượng tại triển lãm Những ngày tháng lịch sử. Họa sĩ Nguyễn Thanh Tùng vẽ tác phẩm "Niềm vui chiến thắng", diễn tả khoảnh khắc Đại tướng Võ Nguyên Giáp và Đại tướng Văn Tiến Dũng vui mừng ôm trầm nhau khi gặp lại sau giải phóng Sài Gòn ngày 5/5/1975. "Chân dung Bác Hồ với biển đảo", "Nhà văn Thiếu tướng Hồ Phương" là những bức chân dung đẹp giàu cảm xúc cũng do họa sĩ Thanh Tùng thể hiện. Bằng ngôn ngữ đồ họa cổ động, họa sĩ Đỗ Như Điềm vẽ chân dung các anh hùng trong kháng chiến chống Mỹ: Anh hùng Nguyễn Viết Xuân, Nguyễn Phan Vinh, Phạm Tuân, Liệt sĩ Nguyễn Hiền Yên và chân dung Bác Hồ với câu nói khích lệ tinh thần cả dân tộc “Tiến lên toàn thắng ắt về ta”.
Họa sĩ Nguyễn Thu Thủy giới thiệu tác phẩm "Bác Hồ đọc tuyên ngôn Độc lập". do chị thể hiện bằng chất liệu sơn dầu.
Họa sĩ Nguyễn Thu Thủy vẽ chân dung "Bác Hồ đọc Tuyên ngôn Độc lập" trên nền cờ đỏ sao vàng tung bay trong gió trong giờ phút thiêng liêng khi Bác trang trọng đọc bản Tuyên ngôn Độc lập, tuyên bố với quốc dân đồng bào cả nước và toàn thể nhân loại trên thế giới, bắt đầu từ nay Nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa ra đời. Họa sĩ Thu Thủy cũng là tác giả bức chân dung "Hai bông hồng thép" trong kháng chiến chống Mỹ: Bà Nguyễn Thị Bình – Nguyễn Thị Định. Cảm xúc tôn kính và ngưỡng mộ các vị lãnh tụ và anh hùng dân tộc được ba họa sĩ thể hiện đầy tình cảm trong từng nét vẽ.
Nhóm họa sỹ Trường Sa chụp ảnh kỷ niệm với 4 tác phẩm sơn dầu của họa sĩ Thu Thủy.
Mỗi họa sĩ đều tâm huyết tìm tòi những mảng đề tài, những bút pháp và cách thể hiện riêng. Nhưng tất cả cùng chung một tình yêu quê hương đất nước, yêu chiến sĩ, yêu đồng bào, tôn kính lãnh tụ và các anh hùng dân tộc, đều mong muốn được cống hiến cho công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, truyền cảm hứng cho thế hệ trẻ trân trọng những hy sinh mất mát của cha ông để có được cuộc sống hòa bình hạnh phúc ngày hôm nay.
Nhóm họa sĩ vẽ Trường Sa ( từ trái qua phải) Trịnh Nam, Thu Thủy, Thanh Như, Tiểu Hoa, Quốc Anh, Ngô Vượng và Đỗ Sự.
Triển lãm mỹ thuật "Những ngày tháng lịch sử" chạm tới trái tim người xem bằng những cảm xúc hào hùng của những ngày tháng lịch sử thông qua ngôn ngữ của nghệ thuật tạo hình, khắc sâu vào tâm khảm mọi người những di sản ký ức rất đỗi tự hào về vai trò lãnh đạo của Đảng và ý chí quật cường của Quân đội và Nhân dân Việt Nam. Triển lãm thực sự là một dấu ấn đẹp trong những ngày tháng lịch sử khi cả nước tưng bừng đón chào Đại lễ kỷ niệm 80 năm Cách mạng tháng Tám và Quốc khánh 2/9.
