Những ngày tổng khởi nghĩa qua phim 'Sao Tháng Tám'
Được hoàn thành năm 1976, đến nay, bộ phim truyện nhựa “Sao Tháng Tám” vẫn là một trong số ít tác phẩm điện ảnh phản ánh một cách chân thực về những ngày tổng khởi nghĩa năm 1945; tất cả những gì nhân dân ta đã trải qua và khí tiết của những người chiến sĩ cộng sản.
Trong những ngày này, khi cả nước đang có nhiều hoạt động thiết thực kỷ niệm 80 năm Cách mạng Tháng Tám thành công (19-8-1945 - 19-8-2025) và Quốc khánh nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam (2-9-1945 - 2-9-2025), chúng ta có dịp xem lại bộ phim “Sao Tháng Tám” để được sống cùng những cảm xúc buồn, vui, tự hào và trân trọng. Được ra đời cách thời điểm diễn ra sự kiện 31 năm, nhưng bộ phim “Sao Tháng Tám” do đạo diễn Trần Đắc cùng ê-kíp đã thông qua bối cảnh Hà Nội và những vùng ngoại thành trong khoảng thời gian từ tháng 2 đến tháng 8-1945 để khắc họa nên tình hình đất nước ta lúc bấy giờ. Qua 2 tập phim “Mùa xuân báo bão” và “Mùa thu hồi sinh”, đã cho khán giả thấy hình ảnh những người dân nghèo quay quắt chống chọi với nạn đói năm Ất Dậu do thực dân Pháp và phát xít Nhật gây ra; cảnh những người công nhân bị giới chủ đối xử bất công trong các nhà máy; hình ảnh người dân bị áp bức, bóc lột, kìm kẹp “một cổ hai tròng”... Trong khi đó, đám thực dân, phát-xít và những kẻ bán nước, tay sai ăn chơi phè phỡn trên xương máu, đau khổ của nhân dân. Một số lời thoại trong phim đã phần nào nói lên tình cảnh đau khổ tột cùng, giá trị con người bị chà đạp thời bấy giờ: “Tôi đi van, đi lạy, gán sào rưỡi lúa non mới được chừng này gạo đấy”; “Đói quá, con cháu tôi chết gần hết cả rồi”; “Mỗi công một bát cám. Chiều trả”; “Thời buổi này, mất một con gà người ta còn tiếc, chứ mất cái giống mày chỉ tốn vài xẻng đất thôi con ạ”...
Cảnh các tầng lớp nhân dân khởi nghĩa giành chính quyền trong phim “Sao Tháng Tám”. Ảnh chụp màn hình.
Giữa đêm trường tăm tối đó, hình ảnh những người chiến sĩ cộng sản như ánh sao mang đến niềm tin, hy vọng cho lớp lớp người dân đang chịu cảnh đói khổ, lầm than. Những người con của Đảng như nữ chiến sĩ Nguyễn Thị Nhu, Kiên, Tân... đã được tổ chức bố trí về sát cánh cùng người dân, sống cùng anh em công nhân. Mỗi người dù mang trong mình những đau thương, mất mát riêng tư, nhưng họ cố gắng chịu đựng, vượt qua vì phong trào cách mạng. Để từ đó động viên những con người đang ngày đêm chịu cảnh đau khổ kết nối với nhau thành một khối thống nhất.
Bộ phim cũng thể hiện được tình hình chính trường lúc bấy giờ - quân Pháp và quân Nhật đánh nhau; lực lượng Việt Minh ngày càng lớn mạnh, đủ sức lãnh đạo nhân dân đứng lên giành chính quyền. Tranh thủ thời cơ, Việt Minh đã lãnh đạo nhân dân phá kho thóc của Nhật để cứu đói cho đồng bào; tiến hành các cuộc đấu tranh vũ trang quy mô nhỏ với quân Nhật. Khi có lệnh tổng khởi nghĩa, tất cả nhất tề đứng lên đánh Pháp, đuổi Nhật, giành chính quyền về tay nhân dân.
Sau 49 năm, bộ phim “Sao Tháng Tám” vẫn thuộc diện “hàng hiếm” của điện ảnh cách mạng Việt Nam về chủ đề ngày Tổng khởi nghĩa, về phong trào Cách mạng Tháng Tám năm 1945. Đặc biệt, những cảnh quay đại cảnh của phim rất ấn tượng, điều đó mang đến cho khán giả cái nhìn toàn diện về nạn đói, về cảnh đàn áp của thực dân, phát-xít; khí thế của nhân dân vùng lên đấu tranh giành chính quyền dưới sự lãnh đạo của Việt Minh. Vào thời điểm bộ phim bấm máy, đất nước ta vẫn đang trong cuộc kháng chiến chống đế quốc Mỹ và tay sai, nên việc huy động hàng nghìn người cùng tham gia vào những cảnh quay lớn để thể hiện tầm vóc sự kiện là điều không dễ dàng. Nhưng với quyết tâm cao, cùng sự ủng hộ của chính quyền các cấp đã giúp ê-kíp làm phim thực hiện và đem đến cho khán giả những thước phim quý giá. Bên cạnh đó, một số cảnh cận trong phim cũng để lại cho khán giả những nghẹn ngào khi xem, chẳng hạn như: Cảnh nữ chiến sĩ cách mạng Nguyễn Thị Nhu bị cai thợ đánh đập trong lúc ngồi nghỉ trước giờ làm; cảnh Kiên bị quân Nhật bắn đã nhìn chị gái mình là gián điệp của Nhật với ánh mắt vừa căm phẫn vừa đau xót; cảnh hai bà cháu đi đổi gạo về chẳng may bị gió thổi đổ gạo xuống đất... Những thước phim chân thực đến mức khi xem, chúng ta cảm nhận được trọn vẹn những khoảnh khắc đời sống xã hội trước, trong cuộc tổng khởi nghĩa; những nhân vật trong phim dù là diễn viên chính hay vai quần chúng đều diễn xuất hết sức tự nhiên.
Sau khi phát hành, bộ phim “Sao Tháng Tám” đã được chọn trình chiếu tại Liên hoan phim Quốc tế Moscow vào tháng 7-1977. Một số diễn viên trong phim đã nhận được những giải thưởng cao quý cho các vai diễn của mình. Và đến hôm nay, mỗi dịp kỷ niệm ngày Cách mạng Tháng Tám và Quốc khánh 2-9, chúng ta lại xem phim “Sao Tháng Tám” để cùng nhớ về những ngày tháng lịch sử khốc liệt nhưng rất đỗi vinh quanh của đất nước.
