Những người trẻ 'trói' cuộc đời với máy lọc máu

Đồng hồ điểm đúng 7h sáng, khoa Thận nhân tạo, Bệnh viện Chợ Rẫy, lại vang lên âm thanh đều đều của những chiếc máy lọc máu. Trên những chiếc giường kê sát nhau, hàng chục bệnh nhân từ thanh niên đến người lớn tuổi lặng lẽ nằm, bắt đầu ca lọc máu định kỳ của mình.

Trần Đình Vĩnh Phúc (22 tuổi, TP.HCM) mệt nhoài sau khi vừa hoàn tất các bước kiểm tra sức khỏe, đo huyết áp. Trên cánh tay đã dần ngả sang màu đen sạm là đường ống to dẫn dòng máu đỏ từ máy lọc máu đi khắp cơ thể.

Kể từ ngày mắc bệnh, Phúc không còn đếm thời gian bằng ngày tháng. Em nhớ đời mình bằng những buổi sáng lọc máu. Hôm nay là buổi thứ 70, cũng tròn nửa năm từ khi Phúc bắt đầu bước vào hành trình sống chung với máy chạy thận.

Căn bệnh suy thận ảnh hưởng đến sức khỏe, cuộc sống của người bệnh. Ảnh: Duy Hiệu.

Duy trì sự sống nhờ máy lọc máu

Chỉ mới năm ngoái thôi, chàng trai 21 tuổi vẫn còn ấp ủ hàng tá dự định sau khi tốt nghiệp đại học. Nhưng tất cả như chệch khỏi quỹ đạo với Vĩnh Phúc vào một ngày cuối năm 2024.

Phúc không nhận ra những bất thường trong cơ thể mình, cho đến khi người cậu bắt đầu phù lên, những cơn mệt mỏi cũng ập tới nhiều hơn sau từng cử động nhỏ. Bệnh thận được chia thành 5 giai đoạn, lúc đến bệnh viện, bệnh tình của chàng trai đã ở giai đoạn 4.

Vĩnh Phúc bảo lưu chương trình học, chắc mẩm mình sẽ sớm trở lại với giảng đường Đại học. Hàng ngày, cậu tuân theo phác đồ điều trị của bác sĩ với cơ man viên thuốc đắng nghét, từ ổn định huyết áp, thuốc lợi tiểu đến những buổi truyền đạm bất tận. Thế nhưng, mọi thứ diễn biến tồi tệ ngay sau đó.

“Đang điều trị bảo tồn được khoảng 2 tháng thì bác sĩ bảo bệnh tôi đã tiến triển đến giai đoạn 5, phải chạy thận. Mọi thứ ập đến một cách bất ngờ như thế”, Phúc thều thào nói với Tri Thức - Znews qua lớp khẩu trang.

Vĩnh Phúc phải chạy thận 3 buổi một tuần ở tuổi 22. Ảnh: Kỳ Duyên.

Kết luận của bác sĩ bóp nghẹn mọi dự định tương lai của chàng trai. Vĩnh Phúc hiểu nửa đời sau của mình buộc phải gắn liền với máy chạy thận nhân tạo.

Ba buổi chạy thận mỗi tuần trở thành lịch trình cố định, lặp lại đều đặn đến mức cậu thuộc lòng từng nhịp máy, từng lần lấy ven. Tuổi trẻ tưởng chừng rộng mở bỗng co lại, bó gọn trong những sợi dây chuyền và tiếng máy chạy thận.

Phúc không than vãn nhiều, nhưng căn bệnh suy thận đã âm thầm khắc dấu lên cơ thể cậu. Nước da từng hồng hào nay xám lại, hốc mắt trũng sâu, dáng người gầy rộc đi thấy rõ. Mỗi lần bước ra khỏi phòng chạy thận, Phúc lại như mất thêm một phần sức lực. Từng là chàng trai hoạt bát, nhanh nhẹn, cậu bỗng trở nên lặng lẽ, yếu ớt.

Ngày nào cũng vậy, mẹ Phúc lặng lẽ nhìn con trai gầy đi, xanh xao thêm. Bà không nói nhiều, chỉ âm thầm làm điều mà cả gia đình chưa từng nghĩ đến: Xin được hiến thận cho con. Hàng loạt buổi kiểm tra đã được tiến hành, mọi chỉ số đều chỉ ra mẹ Phúc phù hợp để hiến thận. Cả hai đều đang đếm ngược ngày được vào phòng mổ.

“Giờ tôi chỉ mong ngày được ghép thận để còn thực hiện tiếp những dự định còn dở dang”, Phúc tâm sự.

Hai làn sóng tấn công giới trẻ

TS.BS Nguyễn Minh Tuấn, Trưởng khoa Thận nhân tạo, Bệnh viện Chợ Rẫy, nhìn nhận tình trạng người trẻ suy thận hiện nay không đơn thuần là một mối lo ngại y tế mà thực sự là một cuộc khủng hoảng sức khỏe cộng đồng.

Trao đổi với Tri Thức - Znews, bác sĩ Tuấn cho biết tại khoa Thận nhân tạo hiện nay có khoảng 450 bệnh nhân đang lọc máu định kỳ. Khoảng 100 máy chạy thận nhân tạo, HDF online, lọc chậm liên tục , thay huyết tương… được hoạt động hết công suất mỗi ngày để phục vụ bệnh nhân.

Đáng chú ý, trong số người bệnh đang điều trị tại khoa, số bệnh nhân dưới 40 tuổi phải lọc máu chu kỳ đã tăng từ 22,3% lên 24,2% chỉ trong vòng một năm.

“Nghe qua có vẻ không nhiều, nhưng con số này đại diện cho hàng chục cuộc đời trẻ tuổi đang phải đánh đổi tương lai bên giường bệnh”, vị chuyên gia nói.

Thực trạng này không dừng lại ở Bệnh viện Chợ Rẫy. Tại Bệnh viện Bình Dân cũng ghi nhận khoảng một phần ba bệnh nhân nội thận là người dưới 40 tuổi. Tại Bệnh viện Đa khoa Đức Giang (Hà Nội), tỷ lệ người trẻ phải lọc máu chu kỳ đã tăng thêm 5-10% trong 5 năm gần đây.

TS.BS Nguyễn Minh Tuấn đang chứng kiến ngày càng nhiều gương mặt rất trẻ ở phòng chạy thận. Ảnh: BVCC.

Theo bác sĩ Tuấn, hiện nay có hai làn sóng bệnh tật đang tấn công giới trẻ. Làn sóng thứ nhất là các bệnh chuyển hóa đang gia tăng nhanh chóng do lối sống hiện đại. Chế độ ăn nhiều muối, đường, chất béo từ thực phẩm chế biến sẵn, thói quen thức khuya, ít vận động, căng thẳng kéo dài.

Làn sóng thứ hai mang tính “truyền thống” tại châu Á, đó là các bệnh lý viêm cầu thận, đặc biệt là bệnh thận IgA. Đây là một bệnh tự miễn phổ biến ở người trẻ, thường khởi phát trong độ tuổi 20-30 nhưng lại khó chẩn đoán vì cần sinh thiết thận để xác định. Nhiều bệnh nhân trẻ không được điều trị kịp thời do bỏ sót giai đoạn đầu.

Bên cạnh đó, ông cũng nhấn mạnh thói quen tự ý dùng thuốc giảm đau, thuốc kháng viêm, hoặc sử dụng thuốc nam, thuốc bắc không rõ nguồn gốc cũng là yếu tố góp phần làm tổn thương thận nghiêm trọng hơn.

“Quả thận của bạn không phải là bất tử”

Hệ lụy mà suy thận gây ra, theo bác sĩ Tuấn, không chỉ dừng ở ngành y tế mà là gánh nặng toàn diện. Về kinh tế, chi phí điều trị suy thận là “cơn ác mộng” với nhiều gia đình. Mỗi lần lọc máu có thể tốn một khoản không nhỏ, dù có bảo hiểm y tế chi trả, người bệnh và người nhà vẫn phải gánh khoản chi phí đi lại, dinh dưỡng và hàng loạt phát sinh khác. Không ít gia đình đã lâm vào vòng xoáy nợ nần để cứu lấy sự sống cho con.

Về mặt con người, đó là một tương lai bị bẻ lái. Bác sĩ Tuấn chia sẻ ông đã chứng kiến không ít sinh viên buộc phải rời bỏ giảng đường, người trẻ phải tạm dừng sự nghiệp, mơ ước. Lịch lọc máu 3 buổi mỗi tuần, mỗi buổi kéo dài 3-4 giờ, khiến họ không thể có một cuộc sống bình thường như bạn bè đồng trang lứa.

Tác động tâm lý cũng rất nặng nề. Theo thống kê của khoa Thận nhân tạo, Bệnh viện Chợ Rẫy, khoảng 30-40% bệnh nhân lọc thận trẻ tuổi mắc trầm cảm hoặc rối loạn lo âu. Họ sống trong mặc cảm, tự ti và nỗi lo trở thành gánh nặng cho gia đình.

Theo bác sĩ Tuấn, căn bệnh suy thận ảnh hưởng nhiều đến kinh tế, tinh thần của người bệnh. Ảnh: BVCC.

Trước thực trạng đó, ông cho rằng ngành y tế cần chuyển dịch mạnh mẽ từ điều trị bị động sang phòng ngừa chủ động. Ông đề xuất một chiến lược bốn trụ cột:

Giáo dục và phòng ngừa: Đẩy mạnh truyền thông sáng tạo, trực diện đến giới trẻ, nhấn mạnh thông điệp bảo vệ thận từ những điều tưởng chừng nhỏ nhặt như ngủ đúng giờ, uống đủ nước, hạn chế nước ngọt và thức ăn nhanh.
Phát hiện sớm: Triển khai các chương trình sàng lọc có hệ thống cho người có nguy cơ cao như người bị tiểu đường, tăng huyết áp hoặc có tiền sử gia đình mắc bệnh thận. Chỉ với một xét nghiệm máu và nước tiểu đơn giản, bệnh có thể được phát hiện sớm và kiểm soát hiệu quả.
Hệ sinh thái hỗ trợ toàn diện: Người bệnh không chỉ cần lọc máu, mà còn cần hỗ trợ tâm lý, tư vấn dinh dưỡng và có sự đồng hành của nhân viên xã hội.
Chính sách và đầu tư: Cần tăng đầu tư vào hạ tầng kỹ thuật, bổ sung máy lọc máu. Đồng thời, đẩy mạnh đào tạo nhân lực chuyên sâu về thận, đặc biệt là thận nhi - một lĩnh vực đang thiếu hụt nghiêm trọng.

“Quả thận của bạn đang làm việc âm thầm mỗi ngày, nhưng nó không phải là bất tử. Đừng đánh đổi sức khỏe và cả tương lai của mình bằng những thói quen sống thiếu lành mạnh. Hãy lắng nghe cơ thể mình, hãy đi khám sức khỏe định kỳ. Phòng bệnh luôn luôn dễ dàng và rẻ hơn chữa bệnh rất nhiều”, bác sĩ Tuấn nhấn mạnh.

Kỳ Duyên