Những nữ đảng viên 'giữ lửa' giữa đại ngàn Bài 2: Người gieo mầm Đảng ở Pù Mát

Từ bếp núc đến Bí thư

Chúng tôi vào Châu Sơn khi trời nhá nhem, gió khe mang theo mùi lá ẩm và tiếng côn trùng rì rầm. Không khí Quốc khánh 2/9 vẫn còn vẹn nguyên: cờ đỏ sao vàng tung bay trước mái tôn bạc, như những đốm lửa nhỏ giữa nền xanh sẫm của Pù Mát. Con đường đất đỏ khấp khểnh luồn qua rặng keo, băng qua con suối vừa đục nước sau cơn mưa chiều, dẫn tới bản người Đan Lai. Ở đó, một Bí thư chi bộ trẻ vừa đi họp thôn về, vai áo còn hằn rõ vệt quai gùi.

Bí thư Chi bộ La Thị Vân trong buổi họp với bà con cụm Khe Nóng. Ảnh: Hải Phong

Sinh năm 1996, tuổi thơ của La Thị Vân gắn với bếp lửa, bờ nương, triền suối. Học hết lớp 9, vì nhà nghèo, Vân nghỉ học, trồng keo, chăn nuôi phụ giúp gia đình. “Ngày ấy, em chỉ lo gạo, lo củi. Nghe chi bộ là nghĩ chuyện của xã, chẳng liên quan đến mình”, Vân kể, giọng chùng xuống.

Mùa xuân năm 2016, chị em trong bản bầu Vân làm Chi hội trưởng Phụ nữ. Tay run run khi cầm sổ, miệng còn lí nhí khi nói trước đám đông, nhưng Vân không từ chối. “Bản mình còn nghèo, ai làm cũng được, miễn làm thật,” cô nói. Từ những buổi họp bản, những lần phối hợp với đoàn thể, Vân học dần từng việc. Không có giáo trình, hành trang của Vân là đôi mắt để quan sát, đôi tay để ghi chép và đôi chân không ngại dốc. Có những đêm, Vân ngồi bên ánh đèn pin, tập ghi biểu, lập danh sách; những con số khô khan dần có ý nghĩa khi phía sau là từng gia đình, từng phận người trong bản.

Năm 2019, La Thị Vân được kết nạp Đảng; cùng đợt, chồng cô - khi đó là Phó bản cũng được vinh dự đứng vào hàng ngũ của Đảng. “Cầm tấm thẻ đỏ, em run. Từ đây phải sống khác, không bỏ giữa chừng”, Vân nhớ lại. Đầu năm 2021, được Đảng tin, dân mến, Vân được bầu làm Bí thư Chi bộ bản Châu Sơn - nữ Bí thư Đan Lai đầu tiên ở tuổi ngoài 20. Niềm vui xen lẫn nỗi lo: “Em học ít, thiếu kinh nghiệm, lại là phụ nữ… Ở đây chưa từng có phụ nữ nào làm Bí thư”.

Vân bắt đầu bằng điều chắc nhất: gương mẫu. Ngoài trồng keo, phát triển rừng, Vân thử nuôi cá trắm lồng, thêm đàn gà, luống rau sạch. Thấy hiệu quả, vài hộ làm theo. Sự thuyết phục không đến từ lời nói, mà từ kết quả hiển hiện.

Toàn bản Châu Sơn có 221 hộ, gần 1.000 nhân khẩu; hơn 70% hộ nghèo. Đàn ông nhiều người đi làm xa, phụ nữ gánh phần chăn nuôi, ai thuê gì làm nấy; đất sản xuất ít, dốc nhiều. Trong bối cảnh ấy, giữ cho chi bộ sinh hoạt đều đã là việc gian nan. Là người Đan Lai, Vân hiểu phong tục, biết cách nói sao cho bà con nghe, làm sao cho bà con tin. Vân chọn cách làm lặng lẽ để chính việc làm trở thành lời kêu gọi thuyết phục nhất.

Mùa hè 2023, chương trình hỗ trợ làm nhà cho hộ nghèo được triển khai. Trưởng bản ốm, nhiều việc dồn lên vai Bí thư chi bộ: phân công ngày công, tiếp nhận vật tư, ghi chép tiến độ. Có ngày mưa tầm tã, Vân khoác áo mưa vác bao xi măng lội qua bãi bùn; chiều muộn, người ướt sũng, vẫn nán xem thợ dựng xong vì kèo. Đêm, con ngủ, cô bật đèn pin, kê sổ lên đầu gối rà vật liệu, chốt việc ngày mai. Có lúc mỏi rã, ý nghĩ “nghỉ một bữa” thoáng qua rồi tắt: “Nếu mình lùi, ai sẽ đứng ra?”.

Một cụ ông trong bản nhìn Vân khuân vác, gật gù: “Bí thư đi trước, dân mới đi sau” - Câu nói ấy lan khắp bản, thành lời nhắc mộc mạc mà thấm.

Gỡ tảo hôn, níu trẻ ở lại trường

Chi bộ Châu Sơn hiện có 25 đảng viên, trong đó 3 nữ - con số còn khiêm tốn, nhưng là nỗ lực bền bỉ giữa một cộng đồng nơi “việc lớn chồng quyết”, phụ nữ muốn vào Đảng vẫn lắm nỗi e dè. Có chị muốn nhưng chồng không cho. Có người sợ: vào rồi ai trông con, ai lo ruộng. Ngay trong nhà, mẹ Vân ngày trước cũng từng ngại: “Phụ nữ làm cán bộ mệt lắm, bản nói ra nói vào.” Nhưng bà dặn thêm: “Đã chọn thì ráng làm cho đúng”.

Bí thư Chi bộ La Thị Vân trò chuyện, vận động phụ nữ trong bản cùng tham gia họp dân. Ảnh: K.L

Từ năm 2023, Châu Sơn là một trong hai bản của xã Châu Khê được chọn xây dựng “Tổ truyền thông cộng đồng”. Dưới sự dẫn dắt của nữ Bí thư chi bộ, Tổ thực hiện những buổi tuyên truyền gọn, tập trung vào tảo hôn, bạo lực giới, chuyện học đường. Không micro, không phông bạt; chỉ góc nhà văn hóa, ấm nước chè, vài tờ tranh trực quan và những câu chuyện thật…

Vân bảo: cái khó nhất khi làm Bí thư không chỉ là nói để dân nghe, mà còn là giữ cho chi bộ có hơi thở thật giữa núi rừng. Ngoài lo sinh hoạt hay dựng nhà cộng đồng, Vân còn gánh thêm những việc không tên: đi từng nhà tuyên truyền, gỡ dần hủ tục. Nhờ kiên trì, nạn tảo hôn đã giảm rõ: không còn cảnh học xong lớp 5 đã vội lấy vợ, lấy chồng; nhiều em nay học hết cấp 2, thậm chí lên cấp 3.

Giữ được con trẻ ở lại trường không hề dễ. Vân kể: năm ngoái, có một cháu lớp 8 nghỉ hè bị bạn rủ ra Hải Phòng làm thuê. Cháu vốn ngoan, nhưng sợ gia đình nên giấu, lặng lẽ bắt xe đi. Khi mẹ phát hiện, hoảng hốt gọi cho Vân. Vân lập tức nhắn hỏi; ban đầu cháu chối, nói xuống Vinh với chị họ. Mãi gặng hỏi, cháu mới thú nhận đã ra tới bến xe Con Cuông, chuẩn bị bắt xe đi tiếp.

Nhờ công an vào cuộc kịp thời, cháu được đưa về. Vậy mà chỉ ít hôm sau, cháu lại nằng nặc đòi đi. Vân cùng bố mẹ phải kiên trì phân tích thiệt hơn, gợi một lối đi khác. Cuối cùng, cháu chịu ở lại bản, chuẩn bị cho năm học mới. Sau này, Vân và bố mẹ mới hay: những bạn rủ rê cháu đã bị kẻ xấu lừa đưa ra thành phố làm quán karaoke. “Tụi nhỏ dễ bị rủ rê lắm; mình không nói khéo, không nói bền, chúng trượt đi lúc nào không hay”, Vân cười mà lo.

Những cuộc gọi lúc tối muộn, những lần chạy vội ra bến xe ấy là phần việc “không ghi trong biên bản”, nhưng chính là cách giữ một đứa trẻ ở lại lớp học, giữ sợi dây nối chi bộ với tương lai bản làng.

Giữ lửa bằng việc thật

Nỗ lực của Vân được dân bản, cấp ủy, chính quyền ghi nhận. Năm 2024, La Thị Vân được Hội LHPN tỉnh Nghệ An tuyên dương “Điển hình phụ nữ dân tộc thiểu số, tôn giáo tiêu biểu giai đoạn 2021 - 2024”; đồng thời, là đại biểu tiêu biểu dự Đại hội đại biểu các dân tộc thiểu số tỉnh lần thứ IV, vinh dự ngồi vị trí Đoàn Chủ tịch cùng lãnh đạo Tỉnh ủy, UBND, Ủy ban MTTQ và các ngành.

“Trong điều kiện đặc thù miền núi, sự trưởng thành của một nữ Bí thư trẻ như Vân là minh chứng rõ cho nỗ lực bồi dưỡng, tạo nguồn cán bộ kế cận của Đảng ở cơ sở”, Bí thư Đảng ủy xã Châu Khê Lô Văn Thao nhận xét. Trên cương vị Bí thư chi bộ, Vân đã gắn kết đảng viên, xây dựng tập thể đoàn kết, lãnh đạo chi bộ hoàn thành tốt nhiệm vụ chính trị; đồng thời, quan tâm an sinh, chú trọng củng cố các tổ chức chính trị ngày càng vững mạnh, toàn diện.

Phía sau danh xưng Bí thư là người mẹ hai con. Chồng đi làm xa, Vân gánh hai vai: sáng họp dân, chiều phát cỏ keo, tối kèm con học, khuya chong đèn ghi sổ. Em hay kể cho các con nghe chuyện khó của bản, không để chúng thấy khổ, mà để hiểu phải cố gắng. Phải học để hiểu chuyện, để sau này giúp bản đổi thay. Những câu nói nhỏ, nhưng gieo vào con trẻ mầm của trách nhiệm như chính cách Vân đang gieo vào cộng đồng.

Giữ chi bộ là giữ niềm tin. Những biên bản dày chữ nhường chỗ cho bảng tiến độ treo tường; sau mỗi tháng, Vân gạch đi những đầu việc đã xong, khoanh tròn những việc dở. “Việc thật tạo niềm tin thật”, Vân bảo. “Niềm tin ấy mới kéo người tốt đứng gần tổ chức”.

Chiều muộn, mưa rừng vừa dứt, chúng tôi rời Châu Sơn. Con đường đất đỏ nhão lầy in dấu dép nhựa của Vân xen lẫn bước chân dân bản. Họ không còn đi sau, mà đi cùng như cách Đảng bám chắc vào lòng dân: không đứng cao hơn, cũng không lùi lại sau… “Nếu Đảng là gốc, dân là thân, thì bọn em - những người giữ chi bộ ở bản là rễ. Rễ không bám chắc thì gốc khó sống”, Vân nói, giọng mộc mà chứa triết lý lớn. Muốn cây đứng vững phải nuôi rễ; muốn rễ bám sâu phải có đất tốt chính là môi trường, cơ chế và những bàn tay nâng đỡ lớp trẻ, nhất là phụ nữ.

Từ bà Hồ Thị Nam ở Rào Tre (Hà Tĩnh) đến La Thị Vân ở Châu Sơn (Nghệ An), hành trình ấy vẫn tiếp diễn - bền bỉ như suối qua ghềnh, thấm vào từng vạt rừng, triền đá, nuôi dưỡng niềm tin của bản làng. Và nếu có ai hỏi điều gì đã giữ chi bộ nơi đầu nguồn, câu trả lời có lẽ giản dị: một người phụ nữ nói ít, làm nhiều và một ngọn lửa nhiệt huyết lan tỏa.

Diệp Anh - Đào Cảnh - Trần Tâm - Khánh Duy - Xuân Hoa