Những thành tựu đáng tự hào:Từ Nghị quyết của Đảng đến hành động xanh của Thủ đô

Quán triệt tinh thần đó, thành phố Hà Nội đã cụ thể hóa các chủ trương lớn bằng những quyết sách mạnh mẽ; tập trung đầu tư hạ tầng môi trường quy mô lớn; từng bước đổi mới căn bản phương thức quản lý theo hướng hiện đại, hiệu quả...

Thực tiễn giai đoạn 2020-2025 cho thấy, ngành Môi trường Thủ đô đã chuyển từ cách tiếp cận “xử lý bị động” sang “chủ động kiến tạo”; qua đó, tạo nền tảng vững chắc cho mục tiêu xây dựng Hà Nội trở thành đô thị xanh, văn minh, đáng sống.

Xe phun sương dập bụi - giải pháp hiệu quả trong kiểm soát bụi mịn và cải thiện chất lượng không khí tại Hà Nội.

Đặt môi trường ở vị trí trung tâm phát triển

Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII của Đảng đã xác lập bước phát triển mới trong tư duy chiến lược về bảo vệ môi trường, phát triển bền vững và ứng phó với biến đổi khí hậu. Trong bối cảnh các thách thức môi trường toàn cầu ngày càng gay gắt, từ biến đổi khí hậu, suy thoái tài nguyên đến ô nhiễm không khí, nước và chất thải, Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng khẳng định rõ quan điểm nhất quán: Phát triển nhanh phải đi đôi với phát triển bền vững; không đánh đổi môi trường, sức khỏe nhân dân lấy tăng trưởng kinh tế đơn thuần.

Lần đầu tiên, môi trường được đặt ngang hàng với kinh tế, văn hóa, xã hội trong hệ thống mục tiêu phát triển đất nước. Nghị quyết nhấn mạnh yêu cầu lấy bảo vệ môi trường sống và sức khỏe nhân dân làm mục tiêu hàng đầu, coi đây là thước đo quan trọng của chất lượng phát triển và năng lực quản trị quốc gia. Đây không chỉ là định hướng chính trị, mà còn là sự chuyển dịch căn bản trong tư duy phát triển, phù hợp với xu thế chung của thế giới.

Trên cơ sở đó, Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng đã đề ra nhiều mục tiêu, chỉ tiêu cụ thể đến năm 2030 và tầm nhìn đến năm 2045. Trong lĩnh vực môi trường, các chỉ tiêu quan trọng, gồm: Duy trì tỷ lệ che phủ rừng ổn định khoảng 42%; trên 95% chất thải rắn sinh hoạt đô thị được thu gom, xử lý; trên 70% nước thải đô thị được thu gom, xử lý đạt quy chuẩn; kiểm soát, từng bước cải thiện chất lượng môi trường không khí tại các đô thị lớn; chủ động giảm phát thải khí nhà kính, góp phần thực hiện các cam kết quốc tế của Việt Nam.

Để hiện thực hóa các mục tiêu đó, Nghị quyết xác định rõ những nhiệm vụ trọng tâm mang tính nền tảng. Trước hết là hoàn thiện đồng bộ thể chế, pháp luật về bảo vệ môi trường theo hướng thống nhất, minh bạch, tiệm cận các chuẩn mực quốc tế. Luật Bảo vệ môi trường năm 2020 được xem là bước ngoặt quan trọng, chuyển mạnh từ tư duy “quản lý cuối đường ống” sang “phòng ngừa, kiểm soát từ đầu nguồn”, tăng cường trách nhiệm của chủ dự án, doanh nghiệp và chính quyền các cấp.

Song song với hoàn thiện thể chế, Đảng yêu cầu tăng cường năng lực quản lý nhà nước về môi trường, đổi mới phương thức tổ chức thực hiện theo hướng hiện đại, ứng dụng mạnh mẽ khoa học, công nghệ và chuyển đổi số. Hệ thống quan trắc môi trường quốc gia từng bước được đầu tư, mở rộng; công tác thanh tra, kiểm tra, xử lý vi phạm môi trường được siết chặt, góp phần nâng cao hiệu lực, hiệu quả thực thi pháp luật.

Một trụ cột quan trọng khác được Nghị quyết nhấn mạnh là quản lý tổng hợp chất thải gắn với phát triển kinh tế tuần hoàn. Từ chỗ chủ yếu dựa vào chôn lấp, công tác xử lý chất thải rắn sinh hoạt đang từng bước chuyển sang các công nghệ tiên tiến hơn, như đốt rác phát điện, tái chế, tái sử dụng. Định hướng giảm phát sinh chất thải ngay từ đầu nguồn, thúc đẩy phân loại rác tại nguồn, thu hồi năng lượng và tài nguyên từ chất thải đã được thể chế hóa trong nhiều văn bản chỉ đạo.

Trong lĩnh vực ứng phó với biến đổi khí hậu, Nghị quyết Đại hội XIII xác định yêu cầu chủ động thích ứng, giảm thiểu rủi ro, nâng cao khả năng chống chịu của nền kinh tế và xã hội. Công tác dự báo khí tượng thủy văn, cảnh báo thiên tai, phòng, chống sạt lở, ngập lụt được tăng cường; các mục tiêu môi trường và khí hậu từng bước được lồng ghép vào chiến lược, quy hoạch, kế hoạch phát triển ngành, lĩnh vực và địa phương.

Kể từ khi Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng được ban hành và triển khai, công tác bảo vệ môi trường ghi nhận nhiều kết quả tích cực. Hệ thống chính sách, pháp luật tiếp tục được hoàn thiện; tỷ lệ thu gom, xử lý chất thải rắn sinh hoạt đô thị đạt trên 90%; 100% khu công nghiệp đang hoạt động có hệ thống xử lý nước thải tập trung đạt quy chuẩn; nhiều cơ sở gây ô nhiễm nghiêm trọng được xử lý dứt điểm. Nhận thức của cộng đồng, doanh nghiệp và chính quyền các cấp về bảo vệ môi trường có chuyển biến rõ rệt, từng bước hình thành lối sống xanh, tiêu dùng bền vững.

Cụ thể hóa bằng nhiều chương trình, đề án, kế hoạch lớn

Quán triệt sâu sắc tinh thần Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng, thành phố Hà Nội đã chủ động cụ thể hóa bằng nhiều chương trình, đề án, kế hoạch lớn, đồng bộ và có lộ trình rõ ràng. Giai đoạn 2020-2025 được xem là giai đoạn bản lề, đánh dấu bước chuyển mạnh mẽ của ngành Môi trường Thủ đô cả về tư duy quản lý, cơ chế chính sách và đầu tư hạ tầng kỹ thuật.

Hà Nội là đô thị đặc biệt, trung tâm chính trị - hành chính quốc gia, với quy mô dân số hơn 9 triệu người, mật độ đô thị cao, tốc độ gia tăng phương tiện giao thông nhanh, qua đó tạo áp lực rất lớn đối với môi trường đô thị. Ô nhiễm không khí, quá tải chất thải rắn, ô nhiễm nước thải cùng với sự suy giảm chất lượng các dòng sông nội đô từng là những vấn đề bức xúc kéo dài, tác động trực tiếp đến chất lượng sống và sức khỏe của người dân Thủ đô.

Trước thực tiễn đặt ra, thành phố Hà Nội xác định rõ: Bảo vệ môi trường không chỉ là nhiệm vụ của riêng ngành chức năng, mà còn là điều kiện tiên quyết bảo đảm phát triển bền vững của Thủ đô. Đánh giá chặng đường vừa qua, Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường Hà Nội Nguyễn Xuân Đại nhấn mạnh: “Thành phố kiên định quan điểm lấy môi trường làm nền tảng cho phát triển bền vững; mọi quyết sách lớn đều phải được xem xét, cân nhắc trên cơ sở tác động đến môi trường và lợi ích lâu dài của người dân”.

Một trong những dấu ấn nổi bật của ngành Môi trường Hà Nội trong nhiệm kỳ 2020-2025 là vai trò tham mưu hoàn thiện thể chế, chính sách. Thành phố đã ban hành hàng chục văn bản quan trọng liên quan trực tiếp đến bảo vệ môi trường, trong đó đáng chú ý, HĐND thành phố Hà Nội đã ban hành Nghị quyết số 47/2024/NQ-HĐND (ngày 12-12-2024) về việc quy định thực hiện vùng phát thải thấp trên địa bàn thành phố Hà Nội (Thực hiện điểm a Khoản 2 Điều 28 Luật Thủ đô năm 2024). Đây được coi là bước đi đột phá, thể hiện tư duy quản lý hiện đại, tiệm cận mô hình phát triển xanh của các đô thị lớn trên thế giới, đồng thời tạo hành lang pháp lý để kiểm soát nguồn phát thải trong nội đô.

Cùng với thể chế, hạ tầng xử lý chất thải rắn sinh hoạt của Hà Nội có bước phát triển vượt bậc. Giai đoạn 2020-2025, tỷ lệ thu gom rác thải sinh hoạt đạt 100% tại khu vực đô thị và 95-100% tại khu vực nông thôn; toàn bộ chất thải nguy hại được thu gom, xử lý an toàn. Đặc biệt, việc đưa vào vận hành Nhà máy điện rác Sóc Sơn (4.000 tấn/ngày) và Nhà máy điện rác Seraphin tại khu xử lý Xuân Sơn (2.250 tấn/ngày) đã giúp Hà Nội nâng tỷ lệ xử lý rác bằng công nghệ đốt phát điện lên trên 80%, giảm mạnh tỷ lệ chôn lấp xuống dưới 20%.

Theo Trưởng phòng Quản lý chất thải rắn (Sở Nông nghiệp và Môi trường Hà Nội) Nguyễn Văn Quý, chuyển đổi công nghệ xử lý rác không chỉ giải quyết bài toán môi trường bức bách, mà còn góp phần hình thành chuỗi giá trị kinh tế tuần hoàn, biến chất thải thành tài nguyên, phù hợp với định hướng phát triển bền vững của Thủ đô.

Trong lĩnh vực nước thải và cải thiện môi trường sông nội đô, Hà Nội đã dành nguồn lực lớn để triển khai Đề án cải thiện chất lượng nước các sông: Tô Lịch, Kim Ngưu, Lừ, Sét. Trọng tâm là đầu tư hệ thống thu gom nước thải, dẫn về Nhà máy Xử lý nước thải Yên Xá với công suất 270.000m³/ngày đêm. Đây được xác định là giải pháp căn cơ, lâu dài nhằm từng bước phục hồi các dòng sông nội đô, cải thiện cảnh quan và môi trường sống.

Cùng với đó, công tác quản lý tài nguyên nước, khoáng sản và kiểm soát ô nhiễm công nghiệp được tăng cường theo hướng hiện đại hóa. 100% khu công nghiệp đang hoạt động trên địa bàn thành phố đã có hệ thống xử lý nước thải tập trung, lắp đặt trạm quan trắc tự động và truyền dữ liệu trực tuyến về cơ quan quản lý. Các chương trình trồng cây xanh, xóa bỏ bếp than tổ ong, kiểm soát đốt rơm rạ, chỉnh trang cảnh quan đô thị được triển khai đồng bộ, góp phần cải thiện môi trường không khí.

Bước sang giai đoạn 2025-2030, Hà Nội tiếp tục kiên định mục tiêu xây dựng Thủ đô xanh - văn minh - đáng sống, tập trung tháo gỡ căn cơ các điểm nghẽn về chất thải rắn, nước thải và ô nhiễm không khí. Thành phố xác định mở rộng vùng phát thải thấp, phát triển giao thông công cộng xanh, thúc đẩy phân loại rác tại nguồn, xây dựng trung tâm điều hành môi trường số là những giải pháp mang tính đột phá.

Nhìn lại chặng đường 2020-2025, có thể khẳng định ngành Môi trường Hà Nội đã bứt phá mạnh mẽ, tạo chuyển biến rõ nét cả về thể chế, hạ tầng và nhận thức xã hội. Những kết quả đó là minh chứng sinh động cho việc đưa Nghị quyết của Đảng vào cuộc sống, đồng thời tạo nền tảng vững chắc để Thủ đô tự tin bước vào giai đoạn phát triển mới - giai đoạn của đô thị xanh, hiện đại và bền vững.

Hoàng Sơn