Những ưu tiên trong kế hoạch phát triển kinh tế của tân Thủ tướng Nhật Bản

Thủ tướng Nhật Bản Sanae Takaichi. Ảnh: Kyodo/TTXVN

Trong phát biểu đầu tiên tại cuộc họp của Hội đồng Kinh tế mới thành lập hôm 4/11, bà Takaichi chỉ đạo nội các xây dựng kế hoạch tăng trưởng và đầu tư cho 17 lĩnh vực then chốt — gồm trí tuệ nhân tạo (AI), đóng tàu, quốc phòng, chất bán dẫn và viễn thông, cùng một số ngành khác.

Đóng tàu là lĩnh vực mà bà Takaichi và Tổng thống Mỹ Donald Trump đã đồng ý thúc đẩy hợp tác trong cuộc họp gần đây.

Theo một thỏa thuận thương mại song phương đạt được vào tháng 7/2025 dưới thời cựu Thủ tướng Shigeru Ishiba, Nhật Bản đã cam kết đầu tư 550 tỷ USD vào các ngành công nghiệp chủ chốt của Mỹ, bao gồm cả đóng tàu, để đổi lấy việc Mỹ giảm thuế nhập khẩu.

Bà Takaichi nhấn mạnh Chính phủ mới sẽ nỗ lực củng cố năng lực cung ứng của nền kinh tế Nhật Bản, nâng cao thu nhập, cải thiện tâm lý tiêu dùng, tăng lợi nhuận doanh nghiệp và nguồn thu ngân sách mà không cần tăng thuế. Bà Takaichi cho biết, chính phủ sẽ "thúc đẩy mạnh mẽ chiến lược tăng trưởng để hiện thực hóa một nền kinh tế vững mạnh", đặt mục tiêu hoàn thiện kế hoạch này vào mùa Hè năm sau. Bà cam kết xây dựng một "vòng tuần hoàn tích cực", trong đó lợi nhuận doanh nghiệp và thu nhập hộ gia đình tăng lên, cuối cùng thúc đẩy doanh thu thuế thông qua chiến lược tăng trưởng.

Theo kế hoạch, mỗi lĩnh vực sẽ do một bộ trưởng phụ trách. Các bộ trưởng sẽ chịu trách nhiệm xây dựng kế hoạch tăng cường năng lực sản xuất, mở rộng thị trường trong và ngoài nước, đồng thời đánh giá tác động tiềm năng của tăng trưởng lên GDP. Song song với đó, họ sẽ phối hợp giải quyết các thách thức lớn như phát triển hệ sinh thái khởi nghiệp, cải cách hệ thống giáo dục và tái cấu trúc thị trường lao động. Bộ trưởng Chiến lược Tăng trưởng Minoru Kiuchi sẽ đứng đầu một tiểu ban gồm các chuyên gia đến từ khu vực tư nhân, giới học thuật và công đoàn, với nhiệm vụ xây dựng chiến lược hành động cụ thể.

Dù thường được xem là người có xu hướng nới lỏng tài khóa, bà Takaichi được một số nhà kinh tế đánh giá là có tư duy kinh tế thiên về việc giảm thuế, khuyến khích doanh nghiệp, kích thích đầu tư sản xuất thay vì tập trung vào chi tiêu công và hỗ trợ tiêu dùng như mô hình kinh tế Keynes. Từ khi nhậm chức, bà nhiều lần nhấn mạnh về “chính sách tài khóa chủ động và có trách nhiệm”. Trong bài phát biểu chính sách mới nhất tại Quốc hội Nhật Bản, bà khẳng định vai trò quan trọng của sự can thiệp mạnh mẽ từ chính phủ để duy trì đà tăng trưởng.

Bà Takaichi từ lâu là người ủng hộ các khoản “đầu tư quản lý khủng hoảng” nhằm tăng khả năng chống chịu của Nhật Bản và giảm phụ thuộc vào chuỗi cung ứng dễ biến động — trọng tâm trong nhiều nỗ lực tranh cử chức Chủ tịch Đảng Dân chủ Tự do (LDP) của bà.

Tuy nhiên, cách Chính phủ của bà Takaichi sẽ tài trợ cho các khoản đầu tư tốn kém này vẫn chưa rõ ràng. Bà nhiều lần khẳng định ưu tiên giảm tỷ lệ nợ công trên GDP hơn là cân đối ngân sách cơ bản — điều vốn được các chính trị gia theo đường lối “thắt chặt tài khóa” coi trọng.

Khi được hỏi về quan điểm đối với trái phiếu Chính phủ, bà Takaichi không đưa ra cam kết cụ thể. Bà nói: “Chúng tôi sẽ làm rõ nguồn tài chính cho các chính sách, hướng tới sự bền vững tài khóa và củng cố niềm tin của thị trường”.

Chính phủ Nhật Bản dự kiến sẽ đưa các ưu tiên mới này vào gói kích thích kinh tế sắp trình Quốc hội trong vài tuần tới. Hội đồng kinh tế mới của bà Takaichi sẽ thay thế Ủy ban “Chủ nghĩa tư bản mới” được thành lập dưới thời cựu Thủ tướng Fumio Kishida cuối năm 2021. Tuy nhiên, chính phủ hiện tại của Nhật Bản cho biết vẫn sẽ tiếp tục định hướng theo chính sách của người tiền nhiệm.

Trước đó, kinh tế Nhật Bản dường như đã suy giảm trong quý III, tính từ tháng 7 đến tháng 9/2025, do thuế quan của Mỹ gây áp lực tới xuất khẩu.

Theo một cuộc khảo sát, các nhà kinh tế khu vực tư nhân ước tính GDP của Nhật Bản đã giảm khoảng 2,4% so với quý trước.

Cuộc khảo sát được thực hiện vào ngày 31/10 sau khi Bộ Kinh tế, Thương mại và Công nghiệp công bố chỉ số sản xuất công nghiệp tháng 9. Cả chín nhà kinh tế được hỏi đều dự đoán mức tăng trưởng sẽ giảm, dao động từ -0,7% đến -3,9% theo năm.

Xuất khẩu là yếu tố lớn nhất dẫn đến sự sụt giảm này, giảm 2,3% so với quý trước. Một số người dự đoán sự sụt giảm mạnh do trước đó xuất khẩu đã tăng ồ ạt trước khi Tổng thống Donald Trump áp thuế. Đầu tư nhà ở trong khu vực tư nhân dường như cũng chậm lại. Tiêu dùng cá nhân vẫn duy trì mức tăng 0,1% so với quý trước, nhưng đang giảm tốc.

Trước tình hình trên, Ngân hàng trung ương Nhật Bản (BoJ) cuối tháng 10/2025 đã quyết định giữ nguyên lãi suất cơ bản ở mức 0,5% sau cuộc họp chính sách kéo dài hai ngày. BoJ giữ nguyên mức lãi suất trên trong sáu kỳ họp liên tiếp như dự đoán của thị trường, trong bối cảnh cơ quan này tiếp tục theo dõi tác động của việc Mỹ tăng mạnh thuế quan đối với hàng hóa nhập khẩu. BoJ đã tăng lãi suất cơ bản lên mức hiện tại vào tháng 1/2025, đánh dấu bước chuyển quan trọng sau nhiều năm duy trì chính sách siêu nới lỏng.

Giới phân tích nhận định, việc BoJ tiếp tục giữ nguyên lãi suất cho thấy sự thận trọng trong điều hành chính sách tiền tệ trong giai đoạn đầu của chính phủ nước này, đồng thời cho phép ngân hàng có thêm thời gian đánh giá tác động của lạm phát kéo dài và biến động kinh tế toàn cầu trước khi đưa ra bất kỳ điều chỉnh nào trong thời gian tới.

Minh Trang.vnanet.vn