Nỗi lo mới của người châu Á tại Mỹ

Vợ chồng ông Kim sở hữu một tiệm tạp hóa và sinh sống ở Eugene, bang Oregon. Ảnh: New York Times.

Vào một đêm tháng 8, như thường lệ, Chong Man Kim và vợ Byung Sook - người châu Á sống tại Mỹ - trở về nhà sau một ngày dài làm việc tại tiệm tạp hóa. Tuy nhiên, nhà của họ ở thành phố Eugene, bang Oregon bị đột nhập.

Hầu hết ngăn kéo bị lục tung. Nhiều túi quần áo bị lộn ngược ra ngoài. Một chiếc két sắt giấu sâu trên lầu bị cạy mở. Một chiếc két sắt khác biến mất hoàn toàn.

Tiền tiết kiệm cả đời. Nhẫn cưới. Kỷ vật gia truyền. Thậm chí cả đồng xu USD Eisenhower ông Kim sưu tầm suốt nhiều năm. Tất cả đều biến mất.

“50 năm tiết kiệm tiền, 50 năm ước mơ. Tôi chỉ muốn dành cho các con một cuộc sống tốt đẹp hơn, vậy mà giờ đây còn gì”, người đàn ông 69 tuổi chia sẻ.

Cảnh sát cho biết vụ cướp nhà ông Kim là một trong những vụ đầu tiên nhắm vào các hộ gia đình châu Á trong khu vực. Theo New York Times, trên khắp nước Mỹ, các đường dây trộm cắp nhắm vào chủ doanh nghiệp gốc Á, nhiều người trong số họ là dân nhập cư. Cảnh sát đánh giá hoạt động tội phạm này có tổ chức và tinh vi về mặt kỹ thuật. Mặc dù hầu hết nạn nhân không mất hết tiền tiết kiệm cả đời, các vụ trộm gây thất thoát hàng triệu USD và khiến các gia đình sợ hãi.

Chỉ trong năm 2025, cảnh sát ghi nhận các đường dây trộm cắp ở Florida, Wisconsin, Ohio, Colorado, Pennsylvania và Oregon. Nhiều nghi phạm đến từ Nam Mỹ, đặc biệt là công dân Colombia hết hạn thị thực hoặc không có giấy tờ.

Khó khăn

Chưa có số liệu chính thức liên quan tới tỷ lệ người châu Á giữ tiền mặt tại nhà so với các nhóm nhân khẩu học khác tại Mỹ. Tuy nhiên, giới chức cho biết chính suy đoán người gốc Á giữ tiền tại nhà đã biến họ thành mục tiêu. Ngoài ra, rào cản ngôn ngữ và văn hóa khiến người nhập cư gốc Á ngần ngại trình báo tội phạm. Các chủ doanh nghiệp nhỏ cũng có thói quen sinh hoạt dễ đoán và thường xuyên vắng nhà, tương tự những nhóm từng là nạn nhân của nạn trộm cắp như vận động viên chuyên nghiệp.

Trong một số trường hợp, giới chức đã bắt giữ và truy tố thành công ở cấp tiểu bang và liên bang. Tuy nhiên, họ hiếm khi thu hồi được tiền mặt và hàng hóa bị đánh cắp. Bên cạnh đó, ngay sau khi dập được một đường dây trộm cắp, một đường dây khác ngay lập tức xuất hiện.

Nhà ông Kim sau khi bị trộm đột nhập hồi tháng 8.

Cảnh sát chưa rõ những đường dây trộm cắp ở các bang khác nhau có móc nối không. Nhiều người cho rằng có một tổ chức tội phạm lớn đứng sau các vụ trộm, và họ yêu cầu cơ quan thực thi pháp luật liên bang giải quyết nguyên nhân gốc rễ.

Một số sở cảnh sát địa phương đã nhận được hỗ trợ từ FBI. Tuy nhiên, có nhiều vấn đề khá phức tạp. Đầu tiên, các sở cảnh sát không phải lúc nào cũng ưu tiên giải quyết tội phạm phi bạo lực nếu công việc quá tải.

Tiếp theo, ở một số nơi, luật bảo lãnh đã tạo lỗ hổng cho nghi phạm bỏ trốn. Cảnh sát Eugene bắt giữ 13 người liên quan tới các vụ trộm cắp có chủ đích nhắm vào gia đình gốc Á trong 2 năm qua. Tuy nhiên, luật bảo lãnh được cải cách gần đây cho phép một số nghi phạm được tại ngoại. Sau đó, họ bỏ trốn và không ra hầu tòa.

Đặc biệt hơn hết, trong bối cảnh Nhà Trắng nỗ lực trục xuất người không giấy tờ, một số quan chức địa phương phải thận trọng hơn khi hợp tác với cơ quan liên bang. Họ lo ngại thông tin chia sẻ trong quá trình điều tra hình sự có thể bị sử dụng cho mục đích khác, dẫn tới vi phạm luật bảo vệ người nhập cư.

Kịch bản không khó đoán

Các đường dây tội phạm thường thực hiện kịch bản tương tự nhau. Kẻ trộm sẽ đến khu vực mục tiêu và thuê nhà ngắn hạn. Chúng đột nhập vào ban ngày khi biết chủ nhà đang đi làm, thường bằng cách đập vỡ cửa sau. Chúng nhắm tới nhiều ngôi nhà cùng một khu vực trong vài tuần, sau đó chuyển đến khu vực hoặc tiểu bang mới.

Một số tên dùng cơ sở dữ liệu công cộng để tìm địa chỉ nhà của các chủ doanh nghiệp châu Á. Một số khác xác định mục tiêu tại các cửa hàng tạp hóa châu Á như H Mart.

Tội phạm dùng camera ẩn tìm hiểu thói quen của mục tiêu, sau đó lấy các thiết bị gây nhiễu tín hiệu vô hiệu hóa hệ thống báo động không dây. Chúng dành nhiều ngày, thậm chí nhiều tuần, quan sát nhà của nạn nhân, thường cải trang thành người làm vườn hoặc nhân viên giao hàng để trà trộn.

Hồi tháng 10, cảnh sát khu vực Central Florida đã bắt giữ một nhóm dành nhiều tuần theo dõi xung quanh bằng cách đi bộ và đặt camera trên cây.

Một chủ cửa hàng tạp hóa người Nam Á cầm gậy bóng chày đi ngủ sau khi nhà bà ở Eugene bị trộm đột nhập hồi mùa thu năm 2024. Ảnh: New York Times.

Tại Eugene, dân số châu Á không lớn, chỉ chiếm khoảng 4% dân số. Tuy nhiên, kể từ đầu năm 2024, đã có tới 3 đợt cướp nhắm vào cư dân châu Á. Cảnh sát cho biết tổng giá trị tiền mặt và hàng hóa bị ăn trộm từ 22 vụ là 1,7 triệu USD.

Giới chức chưa thể đánh giá chính xác quy mô trên toàn quốc. Một báo cáo mới từ Asian American Foundation cho thấy trong số 485 vụ từ năm 2018-2024, phần lớn xảy ra ở nhà nạn nhân. Báo cáo cũng cho rằng “việc nhắm mục tiêu theo sắc tộc đang lan rộng và có chủ đích”.

Trong bối cảnh đó, nhiều chủ doanh nghiệp châu Á càng thêm lo lắng. Một số người mua két an toàn và lắp đặt hệ thống báo động có dây. Một chủ cửa hàng tạp hóa người Nam Á chia sẻ bà phải cầm gậy bóng chày đi ngủ sau khi nhà bà ở Eugene bị trộm đột nhập hồi mùa thu năm 2024.

Nhiều người áp dụng biện pháp cực đoan hơn.

Sau vụ trộm năm 2022, Bruce Chen - đồng sở hữu một nhà hàng Trung Hoa ở Eugene - mua một vài khẩu súng. "Phải dùng bạo lực đối đầu với bạo lực", ông nói.

Về phần ông Kim, gia đình mất hết tiền tiết kiệm, còn vụ án vẫn chưa được giải quyết. Suốt 3 tháng qua, ông Kim đã trải qua nhiều cung bậc cảm xúc khác nhau. Giận dữ vì bọn trộm đã lợi dụng những người nhập cư thế hệ đầu tiên làm việc chăm chỉ suốt bao năm qua. Chán nản vì kế hoạch nghỉ hưu đã rơi vào dĩ vãng. Xấu hổ vì luôn chủ quan cho rằng nhà mình an toàn.

Trải nghiệm này phá vỡ hình ảnh nước Mỹ trong lòng ông Kim. Khi đến Eugene hơn 45 năm trước, ông ấn tượng bởi vẻ đẹp tự nhiên của thành phố và cảm giác an toàn, an ninh.

“Giờ thì không còn nữa rồi. Chúng tôi không thể tin tưởng bất cứ ai”, ông nói.

Trí Ân