Nỗi lo sạt lở và bài toán an cư ở vùng núi Quảng Ngãi

Hầu hết các xã miền núi của Quảng Ngãi đều có địa hình dốc, dân cư sống nép dưới chân núi, tiềm ẩn rủi ro rất lớn.

Nỗi ám ảnh dưới chân núi Pà Đù

Khu dân cư Hà Tăng (thôn Gò Lã, xã Sơn Tây) nằm ngay dưới chân núi Pà Đù, từ nhiều năm nay luôn trong tình trạng bất an. Những ngôi nhà nhỏ nép mình dưới triền núi, phía trước là con đường hẹp, phía sau là sườn dốc dựng đứng, tạo thành “vòng vây” hiểm nguy mỗi khi mưa lớn kéo dài. Ông Đinh Xuân Thanh (42 tuổi, thôn Gò Lã) than thở: “Năm nào cũng vậy, cứ tới mùa mưa, nước từ khe núi đổ xuống, chảy tràn vào khu dân cư. Lúc ấy, bà con chỉ kịp chạy sang nhà người quen. Khi mưa ngớt mới dám quay về. Sống mà cứ thấp thỏm, không biết khi nào núi đổ xuống nhà mình”.

Nỗi lo này không phải vô cớ. Năm 2013, tại khu vực này đã xảy ra một vụ sạt lở nghiêm trọng khiến hai người trong một gia đình tử vong. Từ đó, mỗi khi thấy nước rỉ ra từ chân núi, bà con vội vã rời nhà đi tránh nạn. Họ mong muốn sớm được di dời, chuyển đến khu tái định cư mới an toàn hơn, thoát cảnh sống thấp thỏm, lo âu này.

Theo dữ liệu thực tế, khu Hà Tăng hiện có 42 hộ, trong đó 17 hộ nằm trong vùng nguy cơ sạt lở trực tiếp. Chính quyền xã Sơn Tây đã nhiều lần kiến nghị bố trí tái định cư, song đến nay nguồn vốn vẫn chưa được phân bổ. Trước mắt, giải pháp duy nhất vẫn là vận động người dân chủ động sơ tán khi có mưa lớn để tránh thiệt hại về người.

Ông Đinh Công Lập, Phó Chủ tịch UBND xã Sơn Tây cho biết, hằng năm địa phương đều xây dựng phương án phòng, chống thiên tai, thành lập Ban Chỉ huy và các đội xung kích từ thôn đến xã, triển khai phương châm “bốn tại chỗ, ba sẵn sàng”. Ngoài ra, xã còn ký kết hợp đồng cung ứng lương thực, nhu yếu phẩm để bảo đảm đời sống cho dân trong những ngày phải sơ tán.

Sơn Tây hiện có 2.644 hộ với hơn 9.800 nhân khẩu, phân bố ở 13 thôn. Qua rà soát, địa phương xác định có 15 điểm nguy cơ sạt lở, ảnh hưởng trực tiếp đến 89 hộ và gián tiếp 325 hộ khác. “Khi có mưa lớn, xã luôn cử lực lượng kiểm tra. Nếu thấy nguy hiểm sẽ di dời ngay. Một số hộ sơ tán xen ghép tại nhà dân trong vùng an toàn, một số được bố trí tại nơi tập trung. Chúng tôi quán triệt phương châm “đi sớm, về muộn” để bảo đảm an toàn cao nhất”, ông Lập nói.

Quyết tâm bảo vệ tính mạng và tài sản người dân

Không chỉ riêng Sơn Tây, hầu hết các xã miền núi của Quảng Ngãi đều có địa hình dốc, dân cư sinh sống nép dưới chân núi, tiềm ẩn rủi ro rất lớn. Theo thống kê của Sở Nông nghiệp và Môi trường, toàn tỉnh hiện có tới 372 điểm nguy cơ sạt lở, lũ quét, tập trung tại 67 xã, ảnh hưởng trực tiếp đến hơn 5.630 hộ dân. Con số này cho thấy quy mô và mức độ phức tạp của thách thức đặt ra cho chính quyền địa phương.

Người dân khu dân cư Hà Tăng luôn trong tình trạng bất an bởi nguy cơ sạt lở mỗi mùa mưa bão về. (Ảnh trong bài: PV)

Để giải quyết căn cơ, tỉnh Quảng Ngãi đã ban hành Kế hoạch bố trí, sắp xếp ổn định dân cư vùng thiên tai giai đoạn 2026 - 2035. Theo kế hoạch, sẽ triển khai 58 dự án di dời, tái định cư cho 4.317 hộ dân, trong đó 45 dự án dành riêng cho các khu vực thường xuyên xảy ra thiên tai. Các dự án này được kỳ vọng không chỉ giúp người dân có nơi ở an toàn mà còn tạo điều kiện để bà con yên tâm phát triển sản xuất, thoát khỏi nỗi lo “mưa đến, núi đổ” đeo bám bao năm.

Song song với việc chuẩn bị tái định cư, ngành Nông nghiệp và Môi trường tỉnh cũng đẩy mạnh ứng dụng công nghệ để cảnh báo sớm. Toàn tỉnh đã lắp đặt 99 trạm đo mưa tự động và 11 trạm đo mực nước, dữ liệu được truyền trực tiếp về ứng dụng VRAIN và cơ sở dữ liệu phòng, chống thiên tai. Nhờ đó, các xã, phường có thể theo dõi tình hình mưa lũ, chủ động đưa ra quyết định sơ tán dân kịp thời, giảm thiểu rủi ro.

Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Quảng Ngãi Đặng Trần Huân nhấn mạnh: “Quảng Ngãi xây dựng nhiều kịch bản chi tiết để ứng phó với lũ quét, sạt lở; thường xuyên theo dõi các điểm nguy cơ để ban hành lệnh di dời sớm. Nguyên tắc “đi sớm, về muộn”, tuyệt đối không để người dân chủ quan khi mưa lớn kéo dài. Tuy nhiên, bài toán tái định cư lâu dài vẫn đòi hỏi nguồn lực lớn, sự phối hợp đồng bộ từ Trung ương đến địa phương”.

Anh Huy