Nỗi lo toan khoản thu đầu năm

Miễn học phí trên toàn quốc – dấu mốc lịch sử

Chiều 26.6.2025, Quốc hội thông qua Nghị quyết 217/2025/QH15 về miễn, hỗ trợ học phí cho trẻ em mầm non, học sinh phổ thông và người học chương trình giáo dục phổ thông trong các cơ sở thuộc hệ thống giáo dục quốc dân. Nghị quyết có hiệu lực ngay ngày ban hành và áp dụng từ năm học 2025–2026: miễn học phí đối với người học ở cơ sở công lập; hỗ trợ học phí đối với cơ sở dân lập, tư thục (mức hỗ trợ do HĐND tỉnh, thành quyết định theo khung Chính phủ, không vượt mức thu thực tế).

Từ năm học 2025-2026, học sinh trên toàn quốc được miễn học phí

Nguồn kinh phí thực hiện do ngân sách nhà nước bảo đảm, với cơ chế hỗ trợ từ trung ương cho địa phương chưa tự cân đối. Đây là lần đầu tiên chính sách miễn học phí bao phủ toàn bộ bậc mầm non đến hết THPT công lập trên phạm vi cả nước.

Để triển khai thống nhất, ngày 3.9.2025, Chính phủ ban hành Nghị định 238/2025/NĐ-CP quy định chính sách học phí, miễn, giảm, hỗ trợ học phí, hỗ trợ chi phí học tập và khung giá dịch vụ trong lĩnh vực giáo dục. Nghị định 238/2025 là căn cứ để các địa phương điều hành, trong đó giao thẩm quyền cho HĐND cấp tỉnh quyết định mức hỗ trợ học phí với khu vực dân lập, tư thục, đồng thời quy định nguyên tắc, phạm vi và quản lý các khoản thu dịch vụ phục vụ – hỗ trợ hoạt động giáo dục.

Cùng với khung pháp lý của Quốc hội và Chính phủ, Bộ GD&ĐT ban hành Kế hoạch nhiệm vụ, giải pháp trọng tâm năm học 2025–2026 (Quyết định 2358/QĐ-BGDĐT), trong đó yêu cầu thực hiện nghiêm quy định về các khoản thu, tăng cường quản lý nhà nước theo phân cấp; công khai, minh bạch, chống lạm thu. Đây là chỉ đạo xuyên suốt để sở GD&ĐT, UBND các tỉnh và từng nhà trường tổ chức rà soát và công bố rõ những khoản được thu – không được thu ngay từ đầu năm học.

Trên cơ sở đó, các địa phương đã ban hành danh mục và mức thu cụ thể cho dịch vụ phục vụ, hỗ trợ hoạt động giáo dục. Chẳng hạn, TP.HCM thông qua Nghị quyết 18/2025/NQ-HĐND với danh mục các khoản thu dịch vụ áp dụng cho cơ sở công lập năm học 2025–2026; Sở GD&ĐT TP.HCM đồng thời hướng dẫn chi tiết, nhấn mạnh học phí công lập không thu, các khoản dịch vụ phải thỏa thuận với phụ huynh trên tinh thần tự nguyện.

Chính sách miễn học phí này có tác động rất lớn, giúp các gia đình giảm đáng kể gánh nặng chi tiêu. Với mức học phí phổ thông trước đây từ 150.000 đến 300.000 đồng/tháng, một hộ có hai con đi học nay có thể tiết kiệm khoảng 6–7 triệu đồng mỗi năm; nếu tính trên quy mô toàn quốc, ngân sách sẽ phải chi bù khoảng hơn 50.000 tỷ đồng mỗi năm cho chính sách này. Đây là khoản đầu tư lớn nhưng mang lại lợi ích trực tiếp, đặc biệt với các hộ nghèo, cận nghèo và cả tầng lớp trung lưu đô thị vốn chịu nhiều áp lực chi phí sinh hoạt.

Ở bình diện xã hội, miễn học phí khẳng định quyết tâm của Nhà nước trong việc bảo đảm công bằng tiếp cận giáo dục, đưa Việt Nam tiệm cận chuẩn mực của nhiều quốc gia phát triển, nơi giáo dục phổ thông được coi là quyền cơ bản và miễn phí.

Các khoản thu đầu năm: quy định và thực tế

Vui vì con đi học được miễn học phí, nhưng nhiều phụ huynh vẫn phải lo toan các khoản đóng góp đầu năm, như thông lệ.

Đó là tiền ăn bán trú, xe đưa đón, nước uống, điện nước phục vụ bán trú, hay các chương trình tăng cường ngoại ngữ, tin học. Đây là các khoản hợp pháp nhưng chỉ được thu khi nhà trường công khai đầy đủ, phụ huynh đồng thuận và mức phí tính theo thời gian thực học.

Song song với đó, bảo hiểm y tế học sinh – sinh viên vẫn là nghĩa vụ bắt buộc theo Luật Bảo hiểm y tế. Các trường thường phối hợp thu hộ, nhưng phải công khai rõ mức đóng và quyền lợi mà học sinh nhận được.

Đồng phục và sách giáo khoa cũng là vấn đề thường xuyên gây tranh luận. Nhà trường có quyền quy định mẫu đồng phục để giữ nề nếp, song phụ huynh hoàn toàn có quyền lựa chọn nơi mua. Mọi hình thức bắt buộc mua từ một nguồn duy nhất hoặc “đóng gói” thành combo đều vi phạm quy định.

Đặc biệt, “quỹ lớp”, “quỹ trường” luôn là điểm nóng. Theo Thông tư 55, Ban đại diện cha mẹ học sinh chỉ được vận động trên tinh thần tự nguyện, có kế hoạch rõ ràng, công khai thu – chi. Tuy nhiên, thực tế năm nay cho thấy tình trạng này vẫn còn phổ biến.

Phụ huynh có thể thỏa thuận một số khoản đóng góp tự nguyện

Một phụ huynh cho biết quỹ phụ huynh của lớp lên tới 1,4 triệu đồng/năm, chia làm hai kỳ; một phụ huynh khác phản ánh lớp con mình thu 600.000 đồng/kỳ quỹ lớp và 100.000 đồng/kỳ quỹ trường, tất cả đều do Ban phụ huynh đứng ra thực hiện, nhà trường không có chủ trương. Trên giấy tờ là tự nguyện, nhưng nhiều người cho rằng đây vẫn giống như một “định mức ngầm”, khó có lựa chọn từ chối.

Ngoài ra, tại các buổi họp phụ huynh, nhiều trường phát phiếu đăng ký cho các chương trình học và CLB ngoài giờ chính khóa. Danh mục bao gồm: trông giữ cuối giờ 12.000 đồng/giờ, học đội tuyển học sinh giỏi 15.000 đồng/tiết, tiếng Anh với giáo viên nước ngoài 150.000 đồng/tiết, CLB STEM 160.000 đồng/tháng, CLB Aerobic 60.000 đồng/tháng, và sử dụng phần mềm liên lạc eNetViet 20.000 đồng/tháng. Trên giấy tờ, phụ huynh có thể chọn đăng ký hoặc không đăng ký.

Tuy nhiên, thực tế lại khác. Học sinh hiện học hai buổi/ngày, giờ tan lớp là 15h hoặc 16h, trong khi phần lớn cha mẹ đi làm chưa thể đón con. Vì thế, nhiều phụ huynh đồng thuận cho con ở lại học thêm ngoại khóa hoặc tham gia trông giữ đến 17h mới đón. Với hoàn cảnh này, các khoản thu “tự nguyện” gần như trở thành “bắt buộc”. Tâm lý “ngại từ chối” càng làm phụ huynh khó xử: trên giấy là quyền lựa chọn, nhưng trong thực tế lại là sự mặc định phải tham gia.

Mỗi năm học mới, phụ huynh lại phải chuẩn bị những khoản thu theo quy định và cả các khoản tự nguyện. Nhưng có những khoản, dù ghi là tự nguyện, vẫn trở thành nỗi lo toan của nhiều gia đình.

HOÀNG HƯƠNG