Nông dân Tây Ninh mở rộng canh tác theo hướng xanh bền vững

Tây Ninh từng được ví như “chảo lửa” của Nam Bộ, quanh năm nắng gắt, khắc nghiệt, bất lợi cho sản xuất nông nghiệp. Nhưng hôm nay, vùng đất ấy lại trở thành nơi ươm mầm cho hàng loạt mô hình nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao, mang lại nguồn nông sản chất lượng và giá trị kinh tế vượt trội. Sự thay đổi ngoạn mục này bắt nguồn từ bước đi chiến lược – đầu tư đồng bộ vào hạ tầng thủy lợi, giúp mảnh đất từng khát nước nay tràn đầy sức sống.

Vườn công nghệ bên dòng kênh thủy lợi

Tại HTX Nông nghiệp - Dịch vụ Phúc Lợi (TP Tây Ninh cũ), không khó để bắt gặp hình ảnh những dãy nhà kính thẳng tắp nằm kề bên kênh thủy lợi TN11M. Đây là trại dưa lưới công nghệ cao hơn 3 ha - nơi được xem như điển hình về cách khai thác lợi thế nguồn nước để phát triển nông nghiệp bền vững.

Toàn bộ cây được trồng trong bầu giá thể (xơ dừa phối trộn đất) giúp bộ rễ thông thoáng, hạn chế mầm bệnh từ đất.

Nhờ nguồn nước sạch và vai trò điều hòa tiểu khí hậu của dòng kênh, trang trại có thể canh tác quanh năm, bất chấp thời tiết nắng nóng. Quả dưa ở đây đạt chất lượng cao, đáp ứng tiêu chuẩn cung ứng cho hệ thống siêu thị và chuỗi cửa hàng thực phẩm sạch trong và ngoài tỉnh.

Cầm trên tay quả dưa lưới vừa chín tới, anh Lê Tấn Thành, quản lý trang trại chia sẻ: “Dưa lưới là cây trồng nhiệt đới, chịu được nóng, nhưng lại đòi hỏi nguồn nước tưới ổn định, sạch sẽ. Chúng tôi vừa tận dụng lợi thế nguồn nước từ thủy lợi, vừa đầu tư thêm hệ thống tưới nhỏ giọt thông minh để kiểm soát dinh dưỡng chính xác cho từng gốc cây".

Điều đáng chú ý là toàn bộ cây được trồng trong bầu giá thể (xơ dừa phối trộn đất) giúp bộ rễ thông thoáng, hạn chế mầm bệnh từ đất. Nguồn nước và dinh dưỡng được điều chỉnh theo từng giai đoạn phát triển của cây, vừa tiết kiệm 30 - 60% lượng nước và phân bón, vừa hạn chế sâu bệnh, giảm chi phí và công lao động.

Nhờ áp dụng đồng bộ công nghệ, mỗi năm HTX Phúc Lợi thu hoạch 4 vụ, năng suất đạt 3,5 - 4 tấn/1.000m², giá bán ổn định từ 18.000 - 34.000 đồng/kg. Con số này không chỉ bảo đảm thu nhập cho xã viên mà còn khẳng định hiệu quả của mô hình nông nghiệp công nghệ cao gắn với thủy lợi.

Theo bà Nguyễn Thị Quỳnh, Khuyến nông viên Trung tâm Khuyến nông TP Tây Ninh, vài năm trở lại đây, mô hình nông nghiệp công nghệ cao ở Tây Ninh xuất hiện ngày càng nhiều. Điểm chung là hầu hết các mô hình đều gắn liền với những tuyến kênh thủy lợi đã được kiên cố hóa, mở ra cánh cửa phát triển cho nông nghiệp đô thị và vùng ven.

Không chỉ dưa lưới, nhiều loại cây trồng khác như rau màu, hoa lan, mãng cầu, ớt, chanh dây… cũng được đầu tư bài bản, mang lại năng suất vượt trội. Người nông dân giờ đây không còn lo “trông trời, trông đất, trông mưa” như trước, mà chủ động sản xuất với nguồn nước ổn định.

Thủy lợi đa mục tiêu - đòn bẩy phát triển

Theo Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Tây Ninh, giai đoạn tới, địa phương xác định phát triển hệ thống thủy lợi theo hướng đa mục tiêu: vừa phục vụ nông nghiệp, vừa gắn kết với giao thông nông thôn, lưới điện, công nghiệp và đời sống dân sinh.

Các công trình thủy lợi sẽ được đầu tư theo Phương án phát triển thủy lợi và phòng chống thiên tai đã tích hợp trong Quy hoạch tỉnh Tây Ninh giai đoạn 2021 - 2030, tầm nhìn 2050. Đây là bước đi chiến lược nhằm nâng cao năng suất, giá trị sản xuất và bảo đảm phát triển bền vững.

Trong giai đoạn 2026 - 2030, tỉnh dự kiến triển khai 25 dự án thủy lợi với tổng vốn đầu tư khoảng 1.553 tỷ đồng, gồm 630 tỷ đồng từ ngân sách Trung ương, 517,2 tỷ đồng từ ngân sách địa phương và hơn 400 tỷ đồng từ nguồn vốn ODA.

Nhiều cá nhân, tổ chức, doanh nghiệp muốn học hỏi kinh nghiệm, liên kết hợp tác với HTX Nông nghiệp - Dịch vụ Phúc Lợi.

Tỉnh cũng chỉ đạo Công ty TNHH MTV Khai thác Thủy lợi Tây Ninh cùng Trung tâm Thủy lợi và Nước sạch tiếp tục nâng cấp, sửa chữa các công trình hiện hữu. Mục tiêu là mở rộng hệ thống kênh cấp 1, 2, 3, nâng tỷ lệ diện tích tưới chủ động lên hơn 85%, giảm phụ thuộc vào thời tiết thất thường.

Một trong những dự án trọng điểm là giai đoạn 2 của Dự án tưới tiêu phía Tây sông Vàm Cỏ Đông. Khi hoàn thành, dự án không chỉ phục vụ sản xuất nông nghiệp mà còn góp phần xây dựng hạ tầng cho các khu công nghiệp, tạo động lực phát triển kinh tế vùng.

Thủy lợi không chỉ đơn thuần là cấp nước cho ruộng đồng mà còn trở thành “mạch máu” kết nối sản xuất nông nghiệp với công nghiệp, thương mại, dịch vụ. Đây chính là chìa khóa để Tây Ninh hiện thực hóa mục tiêu công nghiệp hóa nông nghiệp, gia tăng giá trị, nâng cao năng lực cạnh tranh và tạo nền tảng cho phát triển bền vững.

Từ hồ Dầu Tiếng đến khát vọng xanh

Một biểu tượng đặc biệt trong bức tranh thủy lợi Tây Ninh là hồ Dầu Tiếng - hồ thủy lợi lớn nhất Đông Nam Á. Không chỉ đảm bảo tưới tiêu cho hàng trăm nghìn hecta đất nông nghiệp, hồ còn cấp nước cho công nghiệp, đô thị và sinh hoạt dân sinh.

Tây Ninh định hướng khai thác hồ Dầu Tiếng theo hướng đa mục tiêu: vừa bảo đảm an ninh nguồn nước, vừa kết hợp phát triển du lịch sinh thái, bảo vệ môi trường và ứng phó biến đổi khí hậu. Hồ nước mênh mông này đang dần trở thành “trái tim” của nông nghiệp, công nghiệp và cả du lịch Tây Ninh.

Thủy lợi giúp Tây Ninh vượt qua khó khăn về thời tiết, nhưng quan trọng hơn, nó mở ra con đường để địa phương hướng đến nền nông nghiệp hiện đại, thân thiện với môi trường. Những mô hình sản xuất ứng dụng công nghệ cao, tiết kiệm nước, giảm phát thải khí nhà kính đang ngày càng lan tỏa.

Chuyển đổi cơ cấu cây trồng gắn với hạ tầng thủy lợi giúp nâng cao giá trị gia tăng, từng bước đưa Tây Ninh trở thành trung tâm nông nghiệp công nghệ cao của vùng Đông Nam Bộ. Đây cũng chính là hướng đi phù hợp với chiến lược phát triển nông nghiệp xanh, bền vững của Chính phủ.

Hệ thống tươi tiêu bắc qua sông Vàm Cỏ, Tây Ninh

Từ một vùng đất khô cằn, nay Tây Ninh đã biến thách thức thành cơ hội nhờ sự đồng bộ trong quy hoạch, quyết liệt trong đầu tư và sự đồng lòng của người dân. Nông nghiệp Tây Ninh không còn là hình ảnh những cánh đồng phụ thuộc vào “trời cho”, mà đã trở thành những nông trại hiện đại, nhà kính thẳng hàng, kênh mương kiên cố, hệ thống tưới tự động.

Khi “chảo lửa” thôi khát, Tây Ninh đã thực sự vươn mình, không chỉ đảm bảo an ninh lương thực mà còn tiến xa hơn: chinh phục thị trường, tạo ra giá trị gia tăng, gắn kết với công nghiệp, du lịch và dịch vụ.

Đó chính là minh chứng rõ nét cho sức sống mới trên vùng đất từng khắc nghiệt, khẳng định rằng với tầm nhìn chiến lược và sự đầu tư đúng hướng, Tây Ninh hoàn toàn có thể trở thành hình mẫu phát triển nông nghiệp bền vững của cả nước.

Tâm Thọ