Nữ tiến sĩ say mê máy móc và hành trình chinh phục khoa học kỹ thuật

Không chỉ là người truyền cảm hứng cho hàng trăm thế hệ sinh viên, đặc biệt là nữ sinh kỹ thuật, chị còn là một nhà nghiên cứu tận tụy, góp phần đáng kể vào các công trình khoa học thiết thực, phục vụ phát triển kinh tế biển của đất nước.

Đam mê cơ khí từ thuở nhỏ

Niềm đam mê cơ khí của tiến sĩ Nguyễn Lan Hương bắt đầu từ thời thơ ấu. Sinh ra trong một gia đình có truyền thống sư phạm, bố là giáo viên dạy Vật lý, chị sớm tiếp xúc với các thiết bị kỹ thuật, tự tay tháo lắp, mày mò máy móc. Khi bạn bè cùng trang lứa còn đang chơi búp bê, cô bé Hương đã say mê với tua vít, mô hình kỹ thuật và những bài toán vật lý.

Tiến sỹ Nguyễn Lan Hương cùng các đồng nghiệp trong bộ môn.

"Trong khi nhiều bạn gái yêu thích những ngành nhẹ nhàng thì tôi lại bị cuốn hút bởi chi tiết, hệ thống cơ khí. Đó là một niềm đam mê rất tự nhiên", chị Hương chia sẻ.

Lựa chọn theo học ngành Máy xếp dỡ - một ngành học ít nữ giới - tại Trường Đại học Hàng hải Việt Nam, chị chưa bao giờ xem sự khác biệt giới tính là rào cản. Trái lại, chính điều đó càng thúc đẩy chị chứng minh rằng phụ nữ hoàn toàn có thể thành công trong lĩnh vực kỹ thuật, nơi đòi hỏi sự chính xác, tư duy logic và sáng tạo cao.

Tốt nghiệp đại học năm 1993 với thành tích xuất sắc, Nguyễn Lan Hương được giữ lại trường làm giảng viên. Chị tiếp tục học Thạc sĩ vào năm 1997, và đến năm 2016, sau nhiều năm giảng dạy và nghiên cứu, chị đã bảo vệ thành công luận án tiến sĩ. Gần 30 năm gắn bó với giảng đường, tiến sĩ Hương vẫn giữ nguyên ngọn lửa đam mê nghiên cứu khoa học, giảng dạy và cống hiến cho sự nghiệp đào tạo kỹ sư cơ khí.

“Mỗi khi đứng lớp, tôi không chỉ giảng bài mà luôn mong mình truyền được cảm hứng cho sinh viên, đặc biệt là nữ sinh, dám theo đuổi kỹ thuật - một lĩnh vực tưởng khô khan nhưng đầy tính sáng tạo và giá trị thực tiễn”, chị nói.

Là người trực tiếp xây dựng chương trình đào tạo ngành Máy và tự động hóa xếp dỡ theo hướng CDIO (học thông qua làm), tiến sĩ Hương luôn chú trọng gắn kiến thức lý thuyết với thực hành. Chị chủ trì nhiều đề tài nghiên cứu khoa học cấp Bộ, cấp cơ sở và là tác giả, chủ biên của bốn giáo trình phục vụ đào tạo.

Tiến sĩ Nguyễn Lan Hương.

Với chị, việc đưa sinh viên tiếp cận môi trường doanh nghiệp càng sớm càng tốt là chìa khóa để đào tạo nguồn nhân lực chất lượng. Bởi lẽ, kỹ sư cơ khí không thể giỏi nếu thiếu kỹ năng thực hành và khả năng thích nghi thực tế.

“Chúng tôi tổ chức cho sinh viên đi tham quan các cảng, nhà máy, doanh nghiệp FDI để các em được trải nghiệm thực tế. Nhờ đó, sinh viên hiểu rõ hơn công việc tương lai và áp dụng kiến thức vào thực tiễn một cách hiệu quả”, chị Hương cho biết.

Viện Cơ khí nơi chị công tác hiện đang phối hợp chặt chẽ với nhiều đơn vị lớn như Cảng Tân Vũ, Cảng Lạch Huyện, LG, Pegatron, USI… nhằm tạo điều kiện cho sinh viên thực tập, nghiên cứu và trải nghiệm các công nghệ mới nhất.

Bên cạnh đó, chị cũng không ngừng kiến nghị các cơ quan, doanh nghiệp và Nhà trường đầu tư mạnh hơn cho thiết bị thực hành, phòng thí nghiệm, để sinh viên và giảng viên được tiếp cận với công nghệ hiện đại, nâng cao chất lượng đào tạo.

TS Nguyễn Lan Hương cùng đồng nghiệp và sinh viên Đại học hàng hải Việt Nam.

Người giữ lửa ngành cơ khí

Tinh thần nghiên cứu của tiến sĩ Nguyễn Lan Hương không dừng lại ở lý thuyết. Nhiều đề tài của chị mang tính ứng dụng cao, góp phần giảm chi phí, cải thiện năng suất, đồng thời thúc đẩy nội địa hóa thiết bị ngành hàng hải - vận tải.

Một trong những đề tài nổi bật là “Chế tạo thử nghiệm cụm thiết bị thấm đa năng áp dụng trong chế tạo chi tiết yêu cầu độ bền cao cho xe nâng và cần cẩu tại cảng”, đạt giải Nhất Hội thi Sáng tạo kỹ thuật TP Hải Phòng (2020–2021).

Đặc biệt, nghiên cứu về nhiên liệu diesel sinh học của chị được đánh giá cao về tính mới và khả năng ứng dụng. Bằng việc mô phỏng điều kiện nhiệt độ buồng đốt trên bề mặt nóng để khảo sát sự hình thành cặn, tiến sĩ Hương đã đưa ra khuyến nghị giúp kéo dài tuổi thọ động cơ mà không cần thử nghiệm trực tiếp trên phương tiện thực, tiết kiệm đáng kể thời gian và chi phí.

Nghiên cứu này đã giúp chị trở thành một trong 5 giảng viên tiêu biểu của Trường Đại học Hàng hải Việt Nam nhận Bằng Lao động sáng tạo của Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam.

Không chỉ dừng ở cá nhân mình, tiến sĩ Hương luôn khuyến khích đồng nghiệp cùng tham gia viết giáo trình, thực hiện đề tài khoa học và xây dựng tập thể đoàn kết. Là trưởng bộ môn Máy xếp dỡ, chị gương mẫu trong mọi nhiệm vụ, giữ vững đạo đức nhà giáo và vai trò dẫn dắt chuyên môn.

Chị cũng là người góp phần chủ trì và tham gia nhiều chương trình NCKH cấp Nhà nước, cấp Bộ trong định hướng phát triển Trường Đại học Hàng hải Việt Nam trở thành trung tâm đào tạo hàng đầu quốc gia về kinh tế biển.

Nhìn lại quá trình công tác, chị nhận thấy một thay đổi tích cực: sự hiện diện ngày càng rõ nét của phụ nữ trong ngành cơ khí – hàng hải, lĩnh vực vốn được xem là "lãnh địa" của nam giới. Sự phát triển của công nghệ, đặc biệt là tự động hóa, trí tuệ nhân tạo, định vị hiện đại… đã mở ra không gian bình đẳng hơn, nơi năng lực, sự sáng tạo và đam mê là yếu tố then chốt.

Những chủ trương lớn như Nghị quyết 30 của Ban Chấp hành Trung ương, Quyết định 452/QĐ-TTg (2025) và Nghị quyết 57 về khoa học công nghệ đã xác định rõ vai trò then chốt của khoa học – công nghệ trong phát triển kinh tế biển. Trong đó, Trường Đại học Hàng hải Việt Nam được định hướng thành trường trọng điểm quốc gia ngang tầm khu vực.

“Đây là cơ hội lớn để đổi mới mạnh mẽ đào tạo và nghiên cứu khoa học trong ngành cơ khí - hàng hải. Tôi tin rằng, với nền tảng hiện có và sự quan tâm đầu tư đúng mức, Viện Cơ khí và Trường Đại học Hàng hải Việt Nam sẽ ngày càng vươn xa”, tiến sĩ Nguyễn Lan Hương bày tỏ kỳ vọng.

Lê Mỹ