Ông Trump quay ngoắt 180 độ từ kế hoạch thượng đỉnh ở Budapest đến trừng phạt Nga
Theo các quan chức Mỹ, quyết định đảo chiều của Tổng thống Trump xuất phát từ việc Nhà Trắng nhận thấy lập trường của Tổng thống Putin về việc chấm dứt xung đột ở Ukraine hầu như không thay đổi so với lần gặp trước tại Alaska.
Khi Tổng thống Mỹ Donald Trump kết thúc cuộc điện đàm với Tổng thống Nga Vladimir Putin vào tuần trước, ông tin rằng hai bên đã đạt đủ tiến triển để sớm tổ chức hội nghị thượng đỉnh trực tiếp tại Budapest.
Thế nhưng chỉ năm ngày sau, hội nghị bị hủy bỏ và lệnh trừng phạt mới nhằm vào Nga, cũng là biện pháp trừng phạt đầu tiên dưới nhiệm kỳ thứ hai của ông Trump, được ban hành.
Tổng thống Mỹ Donald Trump và Tổng thống Nga Vladimir Putin. Ảnh: Getty
Theo các quan chức Mỹ, quyết định đảo chiều này xuất phát từ việc Nhà Trắng nhận thấy lập trường của Tổng thống Putin về việc chấm dứt xung đột ở Ukraine hầu như không thay đổi so với lần gặp trước tại căn cứ không quân Mỹ ở Alaska.
Những đợt tấn công dồn dập, những yêu cầu tối đa với Kiev và việc Nga từ chối ngừng bắn ngay lập tức khiến ông Trump tin rằng “không có gì thực sự thay đổi".
“Tôi cảm thấy điều đó không đúng lúc. Tôi không nghĩ chúng tôi sẽ đạt được điều mình muốn nên tôi đã hủy bỏ cuộc gặp này”, ông Trump nói hôm 22/10.
Động thái này được các đồng minh châu Âu hoan nghênh, còn Moscow chỉ trích là “không mang tính xây dựng". Sau nhiều tháng đe dọa nhưng chưa hành động, lần này ông Trump đi xa hơn bao giờ hết trong việc trừng phạt Nga vì cuộc xung đột ở Ukraine.
“Tôi cảm thấy đã đến lúc. Chúng tôi đã chờ quá lâu", ông Trump nói tại Nhà Trắng ngay sau khi công bố lệnh trừng phạt.
Những cuộc trao đổi tốt đẹp nhưng "chẳng đi đến đâu"
Tuy nhiên, giới quan sát cho rằng chưa rõ liệu đây có phải là sự thay đổi lâu dài trong chính sách của ông Trump hay chỉ là một giai đoạn tạm thời. Từ khi trở lại Nhà Trắng, Tổng thống Trump nhiều lần thay đổi lập trường với ông Putin, thường tùy thuộc vào các cuộc điện đàm giữa hai bên.
Một quan chức Nhà Trắng tiết lộ không có thời điểm cụ thể nào khiến ông Trump đổi ý. Thay vào đó, quan điểm của ông thay đổi dần khi ông liên tục thất vọng vì Tổng thống Putin dường như vẫn không tiến gần hơn đến việc chấp thuận chấm dứt xung đột.
“Mỗi lần tôi nói chuyện với Vladimir, cuộc trao đổi đều tốt nhưng chẳng đi đến đâu cả", ông Trump than phiền.
Một ngày sau cuộc gọi với Tổng thống Putin, ông Trump đã có bữa trưa tại Phòng Nội các cùng Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky. Cuộc gặp diễn ra trong bầu không khí căng thẳng và Kiev không đạt được yêu cầu xin viện trợ tên lửa tầm xa Tomahawk.
Mặc dù Tổng thống Trump hối thúc Tổng thống Zelensky chấp nhận nhượng bộ lãnh thổ nhằm đưa xung đột đến hồi kết nhưng đến cuối cuộc gặp, ông lại đưa ra một kế hoạch khác, theo đó, kêu gọi ngừng bắn tại chiến tuyến hiện tại - một giải pháp còn xa mới đáp ứng được những yêu cầu mà Tổng thống Putin nêu ra để đạt được hòa bình.
Sau cuộc điện đàm hôm 20/10 giữa Ngoại trưởng Mỹ Marco Rubio và Ngoại trưởng Nga Sergey Lavrov, các quan chức Mỹ nhận thấy lập trường của Moscow gần như không thay đổi, bất chấp việc ông Trump tin rằng cuộc trao đổi với ông Putin 4 ngày trước đó là “tích cực”.
Tổng thống Trump sau đó bắt đầu nghi ngờ rằng hội nghị thượng đỉnh Budapest mà ông hy vọng tổ chức trong vài tuần tới có thể sẽ chỉ là “lãng phí thời gian”. Công tác chuẩn bị sau đó đã bị hoãn lại.
Trước khi công bố các biện pháp trừng phạt mới hôm 22/10, ông Trump có cuộc họp với Bộ trưởng Tài chính Scott Bessent - người đã ủng hộ việc áp lệnh trừng phạt Nga trong nhiều tháng qua.
Lần này, Tổng thống khiến ngay cả các cố vấn thân cận nhất cũng bất ngờ khi đồng ý áp đặt lệnh trừng phạt lên hai tập đoàn dầu mỏ lớn nhất của Nga là Rosneft và Lukoil. Ông Bessent sau đó trở về Bộ Tài chính để thông báo cho đội ngũ của mình và hoàn thiện thông cáo về lệnh trừng phạt mới.
Ngay sau đó, ông Trump gọi cho Ngoại trưởng Rubio, lúc đó đang chuẩn bị lên đường sang Israel, và thông báo rằng các lệnh trừng phạt sẽ được thực hiện ngay lập tức.
Bên trong Nhà Trắng, Tổng thống tiếp Tổng thư ký NATO Mark Rutte, người vừa bay gấp từ Brussels đến Washington với tư cách đặc phái viên của các nhà lãnh đạo châu Âu để truyền tải mong muốn của EU rằng Mỹ vẫn sẽ duy trì ủng hộ Ukraine.
Ông Rutte có lẽ không thể mong kết quả nào tốt hơn khi ông Trump tuyên bố sẽ thực hiện đúng lời đe dọa mà ông đã ám chỉ suốt nhiều tháng qua.
“Đây là những biện pháp mạnh, nhắm vào hai công ty dầu mỏ hàng đầu của Nga. Chúng tôi hy vọng sẽ không phải duy trì chúng lâu và xung đột sẽ sớm kết thúc”, ông Trump nói.
Bất ngờ trong Nhà Trắng
Ngay cả nhiều người trong Nhà Trắng cũng ngạc nhiên trước việc gói trừng phạt mới được soạn thảo nhanh chóng như thế nào. Trong nhiều tháng, Tổng thống Trump đã nói với các cố vấn rằng đến một lúc nào đó ông sẽ quyết định đã đến lúc phải có hành động cứng rắn hơn với Nga. Tổng thống cho biết “trực giác” của ông mách bảo rằng đây là thời điểm cần phải thay đổi hướng tiếp cận với ông Putin.
Tổng thống Trump cũng được thúc đẩy bởi thỏa thuận ngừng bắn mà ông giúp đạt được ở Dải Gaza và tin rằng điều đó chỉ thành công sau khi ông tỏ ra cứng rắn hơn với Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu.
“Việc ngày càng trở nên cứng rắn sẽ dẫn đến hành động", một quan chức Nhà Trắng nói.
Ông Trump đã nhiều lần nhận được các cuộc gọi từ Thượng nghị sĩ Lindsey Graham cùng các đồng minh khác trong đảng Cộng hòa, khuyến khích ông áp đặt lệnh trừng phạt. Sau khi cùng ông Trump dùng bữa trưa tại Vườn Hồng vào 21/10, Lãnh đạo phe đa số tại Thượng viện John Thune nói với phóng viên rằng ông muốn đưa dự luật trừng phạt bị trì hoãn lâu nay ra biểu quyết “khi Nhà Trắng cho rằng đó là thời điểm thích hợp để buộc ông Putin ngồi vào bàn đàm phán và đạt được một thỏa thuận chấm dứt xung đột. Chúng tôi đã sẵn sàng hành động".
“Chúng tôi muốn làm mọi điều có thể để hỗ trợ Tổng thống, đội ngũ ông và các đồng minh trong việc chấm dứt đổ máu cũng như mang lại một kết thúc hòa bình", ông Thune nói.
Ngay từ những ngày đầu trở lại Nhà Trắng hồi tháng 1, ông Trump đã để ngỏ khả năng sử dụng các biện pháp trừng phạt để buộc Tổng thống Nga Vladimir Putin ngồi vào bàn đàm phán.
Phát biểu ngày 22/1, hai ngày sau lễ nhậm chức và một ngày sau thời hạn tự đặt ra để chấm dứt xung đột, ông nói rằng có thể sẽ không còn lựa chọn nào khác ngoài việc gia tăng thuế quan và các biện pháp trừng phạt Moscow.
Những lời đe dọa này kéo dài suốt mùa xuân và mùa hè nhưng không dẫn đến hành động cụ thể. Theo các quan chức, ông Trump từng lo ngại rằng các lệnh trừng phạt mạnh tay có thể đẩy ông Putin ra xa bàn đàm phán - một quan điểm mà Ngoại trưởng Marco Rubio cũng nhấn mạnh vào tháng 8.
“Ngay khi áp đặt thêm các lệnh trừng phạt mới, khả năng đưa Nga trở lại bàn đàm phán sẽ giảm đi đáng kể", ông Rubio nói trong một cuộc trả lời phỏng vấn, diễn ra cùng thời điểm ông Trump gặp ông Putin tại Alaska.
Ông Trump đã áp thuế mới với Ấn Độ như một hình thức trừng phạt việc nước này mua dầu của Nga nhưng lại tránh áp dụng biện pháp tương tự với khách hàng lớn nhất của Moscow là Trung Quốc, khi ông đang nỗ lực đàm phán một thỏa thuận thương mại mới với Chủ tịch Tập Cận Bình.
Ông Trump không loại trừ khả năng gặp lại ông Putin trong tương lai khi cho rằng “thời điểm thích hợp” sẽ đến.
“Tổng thống và toàn bộ chính quyền đều hy vọng một ngày nào đó điều này có thể xảy ra. Nhưng chúng tôi muốn đảm bảo rằng cuộc gặp đó phải mang lại kết quả thực chất, tích cực và xứng đáng với thời gian của Tổng thống”, Thư ký Báo chí Nhà Trắng Karoline Leavitt nói hôm 23/10.
