Pà Cò: Từ 'thủ phủ ma túy' đến bản du lịch của người Mông

Xã Pà Cò hôm nay đã đổi thay trên từng con đường, nếp nhà. Ảnh: Bảo Hân

Một Pà Cò bình yên, hấp dẫn

Trước đây, Pà Cò và Hang Kia là hai xã thuộc huyện Mai Châu (tỉnh Hòa Bình cũ). Sau sắp xếp địa giới hành chính, nay cả hai cùng thuộc xã Pà Cò, tỉnh Phú Thọ, địa bàn cư trú chủ yếu của đồng bào dân tộc Mông.

Theo ông Bùi Xuân Trường, Phó Giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Phú Thọ, Pà Cò nằm ở độ cao hơn 1.000m so với mực nước biển, khí hậu mát mẻ, trong lành, nhiều nét tương đồng với cao nguyên Mộc Châu. Đặc trưng của vùng đất này là mây và sương mù bao phủ quanh năm, thời tiết trong ngày biến đổi rõ nét, tạo nên trải nghiệm đặc biệt cho du khách. Chính những yếu tố tự nhiên ấy, kết hợp với không gian văn hóa bản địa, đã làm nên sức hút riêng của Pà Cò.

Trở lại Pà Cò hôm nay, khó có thể hình dung đây từng là vùng đất “nóng”. Những con đường đã được mở rộng. Bản làng gọn gàng. Đời sống sinh hoạt dần đi vào nền nếp.

Điệu múa mời gọi của người Mông. Ảnh: Bảo Hân

Chị Lê Hồng Hà, Phó Giám đốc Công ty cổ phần Thương mại và Dịch vụ du lịch Hà Nội cho biết, trước đây du khách thường e dè khi nhắc đến Pà Cò, Hang Kia bởi những câu chuyện trong quá khứ, nhưng nay, chính sự bình yên, hoang sơ cùng bản sắc văn hóa độc đáo lại khiến Pà Cò trở thành lựa chọn của nhiều du khách trong và ngoài nước.

Không chỉ dựa vào cảnh sắc thiên nhiên, người Mông ở Pà Cò còn biết phát huy các nghề truyền thống gắn bó lâu đời với đời sống sinh hoạt như dệt thủ công, thêu thổ cẩm, nhuộm chàm, vẽ sáp ong, rèn, làm giấy dó… để làm du lịch.

Nghệ nhân Mùa Y Máicho biết, du khách đến Pà Cò rất thích thú khi được trực tiếp trải nghiệm từng công đoạn của nghề truyền thống. Những tấm vải thổ cẩm, sản phẩm thủ công không chỉ mang lại thu nhập mà còn góp phần kể câu chuyện về văn hóa Mông theo cách gần gũi, sinh động.

Nghệ nhân Mùa Y Mái giới thiệu về quy trình vẽ sáp ong trên vải. Ảnh: Bảo Hân

Ở tuổi 70, nghệ nhân Mùa Y Mái, bản Chà Đáy khẳng định, sự đổi thay lớn nhất của Pà Cò không chỉ nằm ở hạ tầng hay thu nhập, mà ở sự thay đổi trong tư duy của người dân. Những nương đồi trồng cây thuốc phiện trước đây nay đã được thay thế bằng cây trồng nông nghiệp cho hiệu quả kinh tế cao. Du lịch phát triển giúp đời sống ngày càng ổn định, trẻ em đến trường đều đặn hơn, lớp thanh niên lớn lên với ý thức rõ ràng về việc làm ăn, xây dựng quê hương.

Bước chuyển từ an ninh đến sinh kế

Ông Trần Văn Truyền, Chủ tịch UBND xã Pà Cò cho biết, dấu mốc quan trọng trong hành trình chuyển mình của địa phương là việc Hang Kia, Pà Cò được đưa ra khỏi danh sách các xã phức tạp về an ninh, trật tự vào cuối tháng 7-2022. Từ đó, Pà Cò tập trung phát triển kinh tế - xã hội, đặc biệt là du lịch cộng đồng. Sau khi sáp nhập về tỉnh Phú Thọ (tháng 7-2025), địa phương tiếp tục nhận được sự quan tâm, hỗ trợ đồng bộ về chính sách và nguồn lực.

Ông Trần Văn Truyền, Chủ tịch UBND xã Pà Cò (đứng giữa) hòa cùng niềm vui với du khách. Ảnh: Bảo Hân

“Không chỉ chú trọng phát triển kinh tế, đời sống vật chất và tinh thần của người dân cũng được quan tâm toàn diện. Điển hình vào giữa tháng 12 vừa qua, Pà Cò đón đoàn công tác của Bộ Công an cùng các bệnh viện lớn tại Hà Nội về khám, tư vấn và cấp thuốc miễn phí cho hơn 1.000 người dân, góp phần nâng cao chất lượng chăm sóc sức khỏe vùng cao”, ông Truyền nói.

Thống kê của Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Phú Thọ cho thấy, hiện xã Pà Cò có hơn 10 hộ gia đình phát triển mô hình homestay, tạo việc làm và sinh kế cho hàng trăm lao động địa phương. Các homestay được đầu tư phù hợp điều kiện thực tế, đồng thời chú trọng gìn giữ kiến trúc, sinh hoạt truyền thống của người Mông, yếu tố cốt lõi tạo nên sức hấp dẫn lâu dài.

Bản Chà Đáy, trung tâm xã Pà Cò. Ảnh: Bảo Hân

Bản Chà Đáy, trung tâm xã Pà Cò, nay đã hình thành không gian du lịch cộng đồng khá rõ nét. Chợ đêm sôi động với các hoạt động biểu diễn múa Mông, giã bánh giầy, giới thiệu ẩm thực và sản vật địa phương.

Người dân trong trang phục truyền thống vừa bán hàng, vừa sử dụng phương thức thanh toán hiện đại, tạo nên hình ảnh bản làng vùng cao đang từng bước hòa nhịp với đời sống mới.

Cô gái Y Miêu sau buổi bán hàng chợ đêm thành MC chương trình văn nghệ. Ảnh: Bảo Hân

Đêm giao lưu văn hóa Mông tại chợ đêm Pà Cò, cô gái Y Miêu vừa rời tay bếp thoắt cái đã trở thành MC lanh lảnh giới thiệu, Pà Cò được thiên nhiên ưu đãi, người dân cần cù chăm chỉ, mảnh đất tràn ngập tiếng cười để mở đầu cho không khí lễ hội chan hòa.

Cũng những chàng trai, cô gái vừa mới đó là hướng dẫn viên du lịch cũng tự tin bước lên sân khấu biểu diễn bao điệu múa được mùa, người Mèo ơn Đảng khiến không khí núi rừng âm vang…

Pà Cò còn nhiều sức hút về du lịch. Ảnh: Bảo Hân

Nhiều hộ gia đình tiên phong làm du lịch như chị Sùng Y Múa, anh Phàng A Páo đã sưu tầm, gìn giữ các hiện vật văn hóa của người Mông để trưng bày, phục vụ du khách.

Thế hệ trẻ tiếp nối tinh thần ấy. Anh Phàng A Trưởng (sinh năm 1999), chủ homestay Pà Cò Home, là một trong những gương mặt tiêu biểu, vừa làm kinh tế, vừa góp phần lan tỏa giá trị văn hóa truyền thống trong cộng đồng đang trở thành người có tầm ảnh hưởng trong cộng đồng bà con rẻo cao.

Một góc homestay của anh Phàng A Trưởng. Ảnh: Bảo Hân

Từ một vùng đất từng gắn với những ký ức nặng nề, Pà Cò hôm nay đang từng bước khẳng định mình như một điểm đến du lịch cộng đồng giàu bản sắc.

Sự chuyển mình ấy không chỉ là câu chuyện phát triển du lịch, mà còn là minh chứng cho hành trình đổi thay bền bỉ, bắt đầu từ an ninh, từ sinh kế và từ chính ý thức gìn giữ văn hóa của người dân nơi đây.

Ngân Hạ - Bảo Hân