PGS.TS Phạm Thế Anh: Không nên nâng mức khống chế tỷ lệ lãi vay!

Nghị định 20 quy định về quản lý thuế đối với DN có giao dịch liên kết có hiệu lực từ 1-5-2017, được đánh giá đã "điểm trúng huyệt" các DN FDI liên tục mở rộng kinh doanh nhưng báo lỗ triền miên... Theo thống kê của Tổng cục Thuế, qua công tác thanh tra, kiểm tra từ năm 2017 đến nửa đầu năm 2019, đã kiểm tra và truy thu trên 41.000 tỷ đồng, giảm khấu trừ gần 5.000 tỷ đồng, giảm lỗ 86.000 tỷ đồng.

Đặc biệt trong công tác thanh tra, kiểm tra xác định lại giá giao dịch liên kết đã phát huy hiệu quả, truy thu trên 1.400 tỷ đồng, giảm lỗ trên 13.700 tỷ đồng và điều chỉnh tăng thu nhập chịu thuế gần 12.000 tỷ đồng.

Tuy nhiên sau một thời gian áp dụng, nhiều DN và chuyên gia kinh tế đã bày tỏ sự bất cập của việc khống chế trần chi phí lãi vay là tác động lên hoạt động đi vay và cho vay lại giữa Cty mẹ và các Cty thành viên - vốn rất phổ biến trong các tập đoàn, tổng Cty Nhà nước cũng như tư nhân.

PGC.TS Phạm Thế Anh, Viện Nghiên cứu kinh tế và chính sách. Ảnh: N.D

Theo đó, tại khoản 3 Điều 8 của Nghị định 20 quy định: Tổng chi phí lãi vay được khấu trừ cho mục đích tính thuế không vượt quá 20% chỉ số EBITDA (lợi nhuận thuần trước thuế và lãi). Theo phản ánh của một số DN, quy định này sẽ tạo ra nhiều khó khăn, đặc biệt là các tập đoàn kinh tế tư nhân với mô hình Cty mẹ, Cty con.

Mới đây Phó Thủ tướng Vương Đình Huệ đã yêu cầu Bộ Tài chính tiếp thu các ý kiến để xây dựng Nghị định sửa đổi, bổ sung Nghị định số 20/2017/NĐ-CP về quản lý thuế đối với DN có giao dịch liên kết. Bộ Tài chính đã có những động thái đầu tiên sau hàng loạt chỉ đạo của Chính phủ khi vừa công bố nghiên cứu nâng mức khống chế chi phí lãi vay được trừ lên 30%, thay vì 20% như quy định tại Nghị định 20.

Bộ Tài chính đang tiến hành lấy ý kiến sửa đổi, bổ sung khoản 3 Điều 8 Nghị định số 20/2017/NĐ-CP quy định về quản lý thuế đối với DN có giao dịch liên kết.

Tuy nhiên theo ông Thế Anh, không nên nâng mức khống chế tỷ lệ lãi vay được khấu trừ thuế từ 20% lên 30%. Bởi Nghị định 20/2017/NĐ-CP không có mục đích cản trở việc vay nợ để thực hiện sản xuất kinh doanh, mà chỉ hạn chế việc vay nợ giữa các bên có liên kết nhằm chống hành vi trốn tránh thuế.

Cụ thể, thống kê số lượng DN có chi phí lãi vay/EBITDA theo các mức độ khác nhau thì có kết quả như sau. Ví dụ, vào năm 2016, số DN có tỷ lệ lãi vay/EBITDA > 20% của khu vực DN Nhà nước (DNNN) là 396 DN (chiếm 16,5% tổng số DNNN), của khu vực FDI là 673 DN (chiếm 4,9% tổng số DN FDI), của khu vực ngoài Nhà nước là 37956 DN (chiếm 8,2% tổng số DN ngoài Nhà nước).

Như vậy, DN ngoài Nhà nước là khu vực DN có tỷ lệ lãi vay/EBITDA là lớn nhất. Tuy nhiên, đây lại là khối DN ít có quan hệ liên kết nhất nên ít chịu sự điều chỉnh của Nghị định 20. Trong khi đó, tỷ trọng nhóm DN có hệ số nợ/vốn chủ sở hữu lớn hơn 3 và tỷ lệ lãi vay/EBITDA > 20% trong khu vực DNNN là lớn nhất (lần lượt là gần 20,5% và 19,4% trung bình trong giai đoạn 2013-2016).

Trong khi đó, trong cùng giai đoạn, tỷ trọng DN có tỷ lệ lãi vay/EBITDA > 20% chỉ là 5,5% trong khu vực FDI và 5,3% trong khu vực ngoài nhà nước. DNNN cũng là nhóm DN có nhiều hoạt động liên kết nhất thông qua mô hình tập đoàn và Tổng Cty. Đây chính là lý do tại sao Nghị định 20 gặp nhiều sự phản đối từ nhóm DN này.

“Lưu ý rằng, trong số những DN có tỷ lệ lãi vay/EBITDA > 20% thì không phải DN nào cũng có giao dịch liên kết. Do vậy, số DN thực sự chịu sự điều chỉnh của Nghị định 20/2017/NĐ-CP trong khu vực FDI còn thấp hơn nữa. Khối này hầu như cũng không có phản ứng gì kể từ khi Nghị định 20 có hiệu lực. Do vậy, muốn chống được hành vi trốn thuế rất phức tạp của khu vực FDI và cả khu vực DN trong nước hiện nay, tôi cho rằng Chính phủ không nên nâng mức khống chế tỷ lệ lãi vay/EBITDA được khấu trừ thuế từ 20% lên 30% như đòi hỏi của một số DN”, PGS. TS Phạm Thế Anh đề xuất.

Ngoài việc hạn chế hành vi trốn tránh thuế, việc hạn chế mức trần lãi vay được khấu trừ thuế còn làm tăng khả năng cạnh tranh của các DN trong nước với các DN FDI vốn có lợi thế hơn trong việc tiếp cận nguồn vốn trên thị trường quốc tế hoặc từ các Cty mẹ ở nước ngoài. Tương tự, nó cũng giúp làm tăng khả năng cạnh tranh của các DN tư nhân với DNNN vốn có lợi thế hơn về khả năng tiếp cận các nguồn vốn.

Rõ ràng, việc những tập đoàn như EVN hay TKV đứng ra vay nợ rồi cho các Cty thành viên vay lại sẽ dễ dàng và hưởng lãi suất ưu đãi hơn rất nhiều so với việc từng Cty thành viên đi vay, tạo ưu thế lớn so với các DN tư nhân trong nước. Do vậy, việc thắt chặt trần lãi vay được khấu trừ thuế từ các giao dịch liên kết chính là góp phần làm giảm những lợi thế của FDI với DN trong nước, của DNNN với DN tư nhân, tạo sân chơi bình đẳng hơn giữa các loại hình DN.

Do đó, ông Thế Anh đề nghị: “Trong tương lai Bộ Tài chính nên có lộ trình giảm tỷ lệ này xuống thấp hơn nữa và tiến tới loại bỏ hoàn toàn việc khấu trừ lãi vay giữa các Cty liên kết. Ngay bản thân với các khoản vay độc lập, tỷ lệ lãi vay được khấu trừ thuế cũng cần được khống chế ở một mức trần nào đó để đảm bảo cấu trúc tài chính lành mạnh của các DN.”

Ngọc Dung