Phần Lan: Đầu tư trong lĩnh vực năng lượng chưa hiệu quả

Phần Lan sớm đặt ra các mục tiêu về năng lượng. Ảnh: ST

Ngân sách hỗ trợ tăng nhưng hiệu quả thấp

NAOF đã thực hiện một cuộc kiểm toán tập trung đánh giá hiệu quả việc hỗ trợ năng lượng cho các công ty và cộng đồng dưới dạng hỗ trợ đầu tư, nhằm thúc đẩy các mục tiêu về năng lượng, khí hậu của Phần Lan và EU. Việc hỗ trợ này chủ yếu dành cho các dự án thúc đẩy năng lượng tái tạo, tiết kiệm năng lượng, quá trình khử carbon của các hệ thống năng lượng.

Theo NAOF, số tiền hỗ trợ năng lượng của Chính phủ Phần Lan đã tăng mạnh trong giai đoạn 2018-2023. Ngoài ra, nguồn tài trợ từ Kế hoạch phục hồi và chống đỡ quốc gia, thuộc Quỹ Phục hồi châu Âu, cũng được phân bổ để thúc đẩy quá trình chuyển đổi xanh và các mục tiêu về khí hậu. Tuy nhiên, thực trạng các mục tiêu quá đa dạng, việc thiếu giám sát có hệ thống và các hướng dẫn lỏng lẻo đã làm suy yếu tính hiệu quả của quá trình hỗ trợ này.

Cuộc kiểm toán đặc biệt xem xét hành động của Bộ Kinh tế và Việc làm Phần Lan cùng Cơ quan Hỗ trợ doanh nghiệp trong việc thực hiện mục tiêu sử dụng hiệu quả ngân sách hỗ trợ đầu tư năng lượng. NAOF cho rằng, việc các cơ quan này thiếu các mục tiêu cụ thể đã làm suy yếu hiệu quả chỉ đạo của công tác hỗ trợ năng lượng, suy giảm trách nhiệm giải trình của chính quyền đối với các kết quả đã đạt được.

Theo quy định, ưu tiên trong việc hỗ trợ năng lượng được dành cho các dự án công nghệ mới. Trong giai đoạn 2018-2023, khoảng 51% ngân sách hỗ trợ năng lượng quốc gia được cấp hướng đến các dự án công nghệ mới, với mục tiêu ngừng hỗ trợ cho các giải pháp năng lượng tiềm ẩn rủi ro. Tuy nhiên, các cơ quan chức năng dường như không có quy trình rõ ràng để giám sát vấn đề này.

Các quy định, hướng dẫn về việc quản lý, sử dụng viện trợ chỉ ra rằng, dự án được hỗ trợ phải có tác động rõ ràng đến việc giảm phát thải ở cấp độ toàn bộ hệ thống năng lượng. Một yêu cầu tối thiểu đặt ra là các ứng dụng được dùng phải ước tính được lượng khí thải carbon dioxide giảm.

Tuy nhiên, việc tính toán và đánh giá tác động khí thải tại các cơ quan nhìn chung không nhất quán. Do đó, khả năng so sánh tác động năng lượng và khí hậu của các dự án còn yếu kém; dữ liệu giám sát không được tổng hợp thống nhất, đáng tin cậy từ dữ liệu của các dự án; tác động chung của các khoản viện trợ chưa được đánh giá.

Đặt mục tiêu cụ thể để sử dụng ngân sách hiệu quả

NAOF nhấn mạnh, quá trình hỗ trợ đầu tư năng lượng có nhiều mục tiêu chung. Việc đảm bảo tính hiệu quả của công tác hỗ trợ năng lượng đòi hỏi các mục tiêu cụ thể hơn, như xác định mức tăng năng lượng tái tạo, hiệu quả sử dụng năng lượng, tiết kiệm năng lượng hoặc những tác động khác mà công tác hỗ trợ có thể đạt được. Các mục tiêu cụ thể cũng sẽ giúp các đối tượng nộp đơn đề xuất hỗ trợ được đối xử bình đẳng, giúp thúc đẩy trách nhiệm giải trình của chính quyền và tính minh bạch trong việc sử dụng ngân sách nhà nước.

Hiện nay, các hướng dẫn về vấn đề quản lý, sử dụng trợ cấp năng lượng tại Phần Lan đã được hoàn thiện đầy đủ. Tuy nhiên trên thực tế, các tiêu chí hỗ trợ khác nhau đã được sử dụng trong nhiều trường hợp, dẫn đến tình trạng chưa thống nhất. Đánh giá hỗ trợ chủ yếu dựa trên thông tin do đối tượng nộp đơn cung cấp, trong đó cách trình bày cũng không thống nhất. Điều này gây khó khăn cho việc so sánh các dự án và có thể ảnh hưởng đến việc trao hỗ trợ bình đẳng cho các đối tượng nộp đơn.

Các cơ quan trên đã thực hiện đánh giá tác động bên ngoài đối với ngân sách viện trợ, tuy nhiên, quá trình đánh giá cũng chưa được toàn diện. Đồng thời, tính hiệu quả về chi phí của các dự án viện trợ năng lượng chưa được đánh giá hoặc ghi chép một cách có hệ thống. NAOF khuyến nghị, Bộ Việc làm và Kinh tế cần xây dựng các mục tiêu về hiệu quả hoạt động cụ thể và các chỉ số giám sát tương ứng để hỗ trợ đầu tư năng lượng.

NAOF nhấn mạnh đến các phương pháp hiệu quả hơn để đánh giá tác động của việc hỗ trợ lĩnh vực năng lượng; đồng thời đảm bảo rằng, việc đánh giá về lợi nhuận của các dự án, việc giảm phát thải cũng như các hoạt động khác đều dựa trên các tiêu chí và quy tắc phù hợp nhất. Ngoài ra, các cơ quan cần đảm bảo rằng ngân sách hỗ trợ được sử dụng nhiều hơn cho công nghệ mới, đồng thời những lợi ích đạt được từ ngân sách hỗ trợ cần được giám sát chặt chẽ hơn, đảm bảo đạt được các mục tiêu đã đề ra./.

(Theo NAOF và tổng hợp)

Tuệ Lâm