Phạt chậm đăng ký thường trú cho con thế nào?

Con tôi sinh vào tháng 3-2024, đến nay tôi chưa đăng ký thường trú cho con tôi. Xin hỏi nếu tôi bị phạt thì sẽ phạt theo quy định cũ hay quy định mới là Nghị định 154/2024.

Một số bạn bè của tôi cho rằng tôi sẽ bị phạt theo Nghị định 154. Tuy nhiên, tôi cho rằng nghị định này có hiệu lực từ ngày 10-1-2025 trong khi con tôi sinh vào năm 2024 thì liệu có đúng không?

Bạn đọc MHV (TP.HCM)

Ảnh minh họa. Ảnh: HUỲNH THƠ

Luật sư Cao Nhật Anh, Đoàn Luật sư TP.HCM, trả lời: Con bạn sinh vào tháng 3-2024, tại thời điểm này việc đăng ký thường trú được quy định tại Điều 20 Luật Cư trú.

Cụ thể, công dân được đăng ký thường trú tại chỗ ở hợp pháp không thuộc quyền sở hữu của mình khi được chủ hộ và chủ sở hữu chỗ ở hợp pháp đó đồng ý trong các trường hợp sau đây:

Người chưa thành niên được cha, mẹ hoặc người giám hộ đồng ý hoặc không còn cha, mẹ về ở với cụ nội, cụ ngoại, ông nội, bà nội, ông ngoại, bà ngoại, anh ruột, chị ruột, em ruột, bác ruột, chú ruột, cậu ruột, cô ruột, dì ruột; người chưa thành niên về ở với người giám hộ.

Nghị định 62/2021 quy định một số điều tại Luật Cư trú, không quy định cụ thể thời hạn bắt buộc để cha mẹ hoặc người giám hộ đăng ký thường trú cho trẻ em sau khi đăng ký khai sinh. Điều này khác với Nghị định 154/2024, tại khoản 2 Điều 7 quy định rõ thời hạn 60 ngày sau khi đăng ký khai sinh, nhưng quy định này chỉ có hiệu lực từ 10-1-2025.

Như vậy, vào tháng 3-2024, bạn có trách nhiệm đăng ký thường trú cho con tại nơi cư trú hợp pháp của cha/mẹ, nhưng không có quy định cụ thể nào bắt buộc phải hoàn thành trong thời hạn nhất định.

Nghị định 144/2021 quy định hành vi không đăng ký thường trú có thể bị xử phạt từ 500.000 đến 1.000.000 đồng đối với cá nhân không thực hiện đúng quy định về đăng ký thường trú, đăng ký tạm trú hoặc khai báo tạm vắng (điểm a khoản 1 Điều 9).

Nghị định 154/2024 (ban hành ngày 26-12-2024, có hiệu lực từ ngày 10-1-2025) chưa có hiệu lực vào tháng 3-2024.

Do đó, mọi hành vi liên quan đến đăng ký thường trú cho con bạn tại thời điểm tháng 3-2024 phải được xem xét theo Nghị định 62/2021 và Nghị định 144/2021.

Thời điểm phát sinh sự kiện pháp lý: Việc bạn không đăng ký thường trú cho con sau khi con sinh vào tháng 3-2024 được đánh giá dựa trên quy định pháp luật có hiệu lực tại thời điểm hành vi xảy ra, tức là Nghị định 62/2021 và Nghị định 144/2021.

Thời điểm xử phạt: Tại thời điểm này, Nghị định 154/2024 đã có hiệu lực (từ 10-1-2025). Tuy nhiên, theo nguyên tắc áp dụng pháp luật, việc xử phạt hành vi vi phạm hành chính phải dựa trên quy định pháp luật có hiệu lực tại thời điểm hành vi vi phạm xảy ra, trừ trường hợp văn bản pháp luật mới có lợi hơn cho người vi phạm (theo Điều 6, Luật Xử lý vi phạm hành chính).

Trong trường hợp này: Hành vi không đăng ký thường trú cho con xảy ra từ tháng 3-2024 không thể áp dụng Nghị định 154/2024 để xử phạt vì hành vi xảy ra trước ngày 10-1-2025.

Vì Nghị định 62/2021 không quy định thời hạn cụ thể để đăng ký thường trú cho trẻ em, việc xử phạt bạn theo Nghị định 144/2021 chỉ có thể dựa trên quy định chung về không thực hiện đăng ký thường trú.

Tuy nhiên, trong trường hợp trẻ mới sinh (chưa đầy 1 năm tuổi vào thời điểm tháng 3-2024 hoặc ngay cả đến tháng 8-2025), việc áp dụng xử phạt cần xem xét tính hợp lý, vì không có quy định rõ ràng về thời hạn bắt buộc. Trẻ em dưới 1 tuổi thường phụ thuộc vào nơi cư trú của cha/mẹ, và việc chậm đăng ký thường trú có thể do nhiều lý do khách quan (thiếu hướng dẫn, thủ tục hành chính…).

Việc căn cứ Nghị định 154/2024 để xử phạt là không có căn cứ pháp lý, vì nghị định này chưa có hiệu lực tại thời điểm hành vi vi phạm xảy ra.

Theo Điều 6 Luật Xử lý vi phạm hành chính, hành vi vi phạm hành chính phải được xử lý theo quy định pháp luật có hiệu lực tại thời điểm hành vi xảy ra. Việc áp dụng một văn bản pháp luật chưa có hiệu lực để xử phạt là vi phạm nguyên tắc áp dụng pháp luật.

HUỲNH THƠ