Phát huy vai trò của Mặt trận Tổ quốc trong bầu cử Bài cuối: Giữ nhịp dân chủ qua các hội nghị cử tri

“Phép thử” dân chủ thực sự

Luật Bầu cử đại biểu Quốc hội và đại biểu HĐND, các nghị định liên quan quy định có 2 hình thức hội nghị cử tri. Một là hội nghị cử tri nơi công tác được diễn ra sau hiệp thương lần thứ Nhất, Ban lãnh đạo cơ quan, tổ chức triệu tập và chủ trì hội nghị. Đối với người ứng cử đang là cán bộ làm công tác Đảng chuyên trách tại Đảng ủy Quốc hội thực hiện theo quy định riêng. Bản chất của Hội nghị cử tri nơi công tác là để lấy ý kiến nhận xét và bày tỏ sự tín nhiệm của cử tri nơi công tác hoặc nơi làm việc đối với người ứng cử đại biểu Quốc hội, đại biểu HĐND (gồm người được giới thiệu ứng cử và người tự ứng cử) được tổ chức ở nơi người ứng cử đang công tác hoặc làm việc (nếu có).

Ban Thường trực Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam xã Mai Phụ, Hà Tĩnh tổ chức Hội nghị hiệp thương lần thứ Nhất. Ảnh: Bình Nguyên

Hội nghị cử tri nơi cư trú được tổ chức sau hiệp thương lần thứ Hai (trừ trường hợp người ứng cử đại biểu HĐND cấp xã được giới thiệu tại thôn, tổ dân phố), MTTQ cấp xã chủ trì hội nghị cử tri nơi cư trú để nhận xét và biểu quyết tín nhiệm người ứng cử. Có thể nói, đây là “điểm chạm” xã hội sâu nhất trong toàn bộ quy trình bầu cử - nơi tiếng nói Nhân dân vang lên không qua trung gian, không bị điều tiết bởi hình thức.

“Kinh nghiệm của nhiệm kỳ trước cho thấy: để hội nghị cử tri được tổ chức đúng quy định, thật sự là diễn đàn dân chủ, Mặt trận phải bảo đảm một loạt yêu cầu mang tính nguyên tắc: triệu tập đúng thành phần, đúng số lượng, không bỏ sót đối tượng, không “làm đẹp” tỷ lệ. Điều hành khách quan, không can thiệp định hướng, tuyệt đối không để xảy ra tình trạng “giơ tay theo hiệu lệnh”. Ghi nhận trung thực toàn bộ ý kiến, kể cả ý kiến gay gắt, trái chiều, phản ánh những điều người dân thực sự quan tâm. Lập biên bản đầy đủ, đúng thể thức, chuyển toàn bộ thông tin làm căn cứ cho vòng hiệp thương tiếp theo”, ông Nguyễn Việt Hùng, nguyên Phó Chủ tịch Ủ y ban MTTQ Việt Nam thị xã Hồng Lĩnh (cũ), tỉnh Hà Tĩnh chia sẻ.

Theo ông Hùng, quan trọng nhất trong bước này là cử tri có quyền chất vấn, đánh giá đạo đức, lối sống, uy tín và sự gương mẫu của người ứng cử. Quy định về tỷ lệ tín nhiệm dưới 50% bị loại khỏi danh sách hiệp thương lần Ba là hàng rào pháp lý mạnh mẽ, bảo đảm người ứng cử phải thực sự xứng đáng để vượt qua.

Hội nghị cử tri vì thế là “phép thử” dân chủ thực sự - nơi Nhân dân trực tiếp sàng lọc người đại diện của mình. Cũng từ đây, những ứng cử viên thật sự xứng đáng được Nhân dân trực tiếp lựa chọn.

Giữ nhịp công bằng, minh bạch cho quá trình vận động bầu cử

Nếu các hội nghị cử tri là vòng lọc trực tiếp từ Nhân dân để lựa chọn đưa vào hiệp thương những ứng viên ưu tú bước tiếp vào hội nghị hiệp thương lần Ba để lập danh sách chính thức những người ứng cử đại biểu Quốc hội và đại biểu HĐND các cấp nhiệm kỳ 2026 - 2031, TXCT để vận động bầu cử được ví như “sân khấu” chính trị nơi người ứng cử trình bày chương trình hành động và trả lời những vấn đề cử tri băn khoăn. MTTQ chủ trì và phối hợp UBND cấp có thẩm quyền tổ chức, bảo đảm tính công khai, minh bạch và bình đẳng tuyệt đối giữa các ứng cử viên.

Theo đó, thời gian vận động bầu cử chính thức bắt đầu từ ngày công bố danh sách người ứng cử và kết thúc trước thời điểm bắt đầu bỏ phiếu 24 giờ, theo Luật Bầu cử. Hình thức vận động bầu cử được Luật ghi nhận bằng các hình thức trực tiếp, trực tuyến, kết hợp trực tuyến và trực tiếp. Trong cuộc bầu cử lần này, ngay từ thời điểm bắt đầu vận động bầu cử, MTTQ phải triển khai đồng bộ bốn nhóm nhiệm vụ then chốt. Trước hết, bảo đảm nguyên tắc bình đẳng tuyệt đối, để mọi ứng cử viên được giới thiệu chương trình hành động trong cùng một điều kiện, không ưu tiên, không phân biệt. Đồng thời, tạo dựng không gian đối thoại thực chất, nơi hội nghị tiếp xúc cử tri thật sự “mở”, thẳng thắn, không né tránh vấn đề dân quan tâm, cũng không biến thành buổi báo cáo hình thức.

Song song đó, MTTQ phải ghi nhận đầy đủ, trung thực và tổng hợp khách quan mọi ý kiến cử tri để chuyển đến Hội đồng Bầu cử Quốc gia và Ủy ban bầu cử các cấp. Đặc biệt, phải kiên quyết ngăn chặn mọi hình thức vận động trái phép - từ việc lợi dụng mạng xã hội để đánh bóng hình ảnh, tặng quà, tài trợ, gây sức ép… đến những cách thức vận động tinh vi hơn.

Một cuộc TXCT được tổ chức đúng quy định, trúng vấn đề và bảo đảm minh bạch sẽ giúp cử tri phân biệt rõ giữa cam kết có cơ sở thực hiện với những lời hứa mang tính hình thức; giữa chương trình hành động xuất phát từ thực tiễn với những nội dung chung chung, sao chép. Trong toàn bộ quá trình đó, Mặt trận Tổ quốc giữ vai trò tổ chức, điều phối và giám sát, bảo đảm môi trường vận động bầu cử công bằng, bình đẳng, để mọi ứng cử viên được trình bày chương trình hành động trong cùng một điều kiện và để quyền lựa chọn của Nhân dân được tôn trọng đầy đủ.

Từ hội nghị cử tri nơi công tác, nơi cư trú đến các cuộc tiếp xúc vận động bầu cử, có thể thấy rõ vai trò xuyên suốt của Mặt trận Tổ quốc trong việc giữ nhịp dân chủ cho toàn bộ tiến trình bầu cử. Khi các hội nghị được tổ chức đúng luật, đúng tinh thần dân chủ, tiếng nói của Nhân dân được lắng nghe đầy đủ, sự tín nhiệm được đo bằng thực chất chứ không phải hình thức, thì mỗi bước hiệp thương, mỗi cuộc tiếp xúc cử tri không chỉ là thủ tục bắt buộc mà trở thành cơ chế sàng lọc hiệu quả, củng cố niềm tin xã hội. Chính ở điểm này, Mặt trận khẳng định vai trò “bộ điều hòa dân chủ”, góp phần bảo đảm để cuộc bầu cử diễn ra công bằng, minh bạch, qua đó lựa chọn được những người thật sự xứng đáng đại diện cho ý chí và nguyện vọng của Nhân dân.

TÂN HÒA