Phát triển du lịch miền núi Khánh Hòa dựa vào văn hóa bản địa và kinh tế vườn

Tại các xã Khánh Sơn, Tây Khánh Sơn, Đông Khánh Sơn, tỉnh Khánh Hòa, nơi sinh sống chủ yếu của đồng bào Raglai, những vườn sầu riêng, bưởi da xanh, mít, chuối rừng cùng các lễ hội như cúng bến nước, mừng lúa mới, nghệ thuật cồng chiêng và rượu cần truyền thống đang trở thành những điểm nhấn thu hút du khách. Người dân địa phương chủ động phát triển các mô hình du lịch sinh thái nông nghiệp như: tham quan vườn trái cây, trải nghiệm thu hái, homestay nhà sàn, xem biểu diễn chiêng trống và thưởng thức ẩm thực truyền thống.

Vườn Cherry ở Khánh Vĩnh, tỉnh Khánh Hòa.

Cuối tháng 7, mùa sầu riêng chín rộ, Khánh Sơn đón rất nhiều du khách từ khắp nơi tìm về. Chị Nguyễn Thị Luyến, du khách đến từ Hưng Yên thích thú khi có chuyến trải nghiệm nhà vườn tại Khánh Sơn: “Thời tiết mát mẻ ôn hòa, mình cảm giác không nóng bức như ngoài Bắc. Buổi sáng cảm giác như nóng rát hơn ngoài Bắc nhưng về chiều thời tiết lại mát mẻ. Tôi rất hào hứng khi đi tham quan vườn sầu riêng, khám thử xem vườn sầu riêng mình ăn trực tiếp ở trên cây so với ăn qua vận chuyển khác nhau như thế nào để cảm giác, cảm nhận được hương vị của sầu riêng hái tận vườn còn tươi. Sầu riêng hái tận vườn ngọt đúng theo vị hoa quả chín cây”.

Trước đây, huyện Khánh Sơn (cũ), tỉnh Khánh Hòa đã ban hành đề án phát triển du lịch cộng đồng gắn với sản phẩm OCOP và văn hóa bản địa; đồng thời tổ chức tập huấn cho người dân, mời doanh nghiệp lữ hành khảo sát tour tuyến từ Nha Trang lên vùng cao. Từ ngày 01/7/2025, khi thực hiện chính quyền 2 cấp, các phần việc trong đề án này tiếp tục được các xã mới kế thừa và phát huy hiệu quả.

Du khách check in bên vườn cây chôm chôm

Hằng năm, lễ hội trái cây Khánh Sơn diễn ra vào mùa thu hoạch, không chỉ quảng bá sản phẩm nông nghiệp mà còn lồng ghép trình diễn ẩm thực và văn hóa dân tộc, tạo nên không gian du lịch đậm đà bản sắc miền núi. Nhiều hộ dân đầu tư homestay, liên kết hợp tác xã, tổ nhóm để cùng khai thác lợi thế này. Mô hình “mỗi nhà vườn - một điểm du lịch nhỏ” đang từng bước hình thành, tạo thêm nguồn thu nhập và giữ chân người trẻ ở lại quê nhà khởi nghiệp.

Ông Bùi Hoài Nam, Bí thư Đảng ủy xã Khánh Sơn, tỉnh Khánh Hòa cho biết, xã Khánh Sơn tiếp tục nghiên cứu các loại cây trồng có giá trị kinh tế cao và hướng đến vùng trồng sử dụng phân hữu cơ bền vững, phát triển du lịch sinh thái.

“Đảng bộ xã chú trọng vấn đề chuyển dịch cơ cấu gắn với phát triển sinh thái bền vững. Điều này thể hiện vừa phát triển các mô hình sinh kế trong các giống cây trồng vừa gắn với du lịch sinh thái. Sau này sẽ hình thành các nhà vườn để tạo ra môi trường cho khách tham quan được trải nghiệm các vườn cây ăn quả, cũng như tạo ra các sản phẩm đạt chuẩn theo quy định", ông Nam thông tin thêm.

Vườn cây ăn quả luôn hấp hẫn du khách đến tham quan.

Không chỉ riêng Khánh Sơn, các xã miền núi khác như Khánh Vĩnh, Bác Ái, nhất là vùng đồng bào dân tộc thiểu số cũng đang tận dụng điều kiện tự nhiên, văn hóa truyền thống và kinh tế vườn để phát triển du lịch. Tại Khánh Vĩnh, nơi có khí hậu mát mẻ quanh năm, người dân trồng bưởi da xanh, mít Thái, chôm chôm, chuối rừng mang lại thu nhập ổn định. Nhiều hộ đã phát triển kinh tế vườn kết hợp homestay, phục vụ khách du lịch trải nghiệm thu hái trái cây, tham gia lễ hội truyền thống của người Ê Đê, Raglai, học làm thổ cẩm và chế tác nhạc cụ dân tộc. Một số hộ đã có cách làm mới bằng việc trồng nhiều loại cây ăn quả, đảm bảo "mùa nào thức đó" hút khách du lịch đến với miền núi.

Bà Lê Thị Kim Thanh, Giám đốc Hợp tác xã Nông nghiệp xanh Khánh Trung, xã Tây Khánh Vĩnh, tỉnh Khánh Hòa chia sẻ: “Trồng nhiều loại cây này định hướng ban đầu của tôi là mùa nào thức đó. Bởi vì có những loại cây một năm mới ra một lứa quả. Cho nên mong muốn ở đây làm một điểm du lịch nhỏ để khách lên thăm. Muốn vậy thì mùa nào thức đấy, phải nhiều loại cây. Mùa này khách lên không có quả này thì có quả kia để cho khách hái. Tôi chỉ trồng mỗi loại cây một phân khúc để đa dạng thực vật ở đây”.

Để thúc đẩy phát triển du lịch sinh thái nông nghiệp miền núi, UBND tỉnh Khánh Hòa đã chỉ đạo các sở, ngành xây dựng kế hoạch hỗ trợ hạ tầng, kết nối tour tuyến, đẩy mạnh chương trình OCOP gắn với phát triển du lịch cộng đồng. Tỉnh khuyến khích các địa phương giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc, tạo sản phẩm du lịch mang dấu ấn riêng. Tuy nhiên, quá trình phát triển du lịch miền núi vẫn đối mặt nhiều khó khăn: hạ tầng giao thông còn yếu, kỹ năng làm du lịch của người dân chưa đồng đều, sản phẩm du lịch đơn lẻ, thiếu tính liên kết vùng và còn hạn chế sự tham gia của doanh nghiệp.

Một vườn trồng sầu riêng ở miền núi tỉnh Khánh Hòa.

Ông Nghiêm Xuân Thành, Bí thư Tỉnh ủy Khánh Hòa cho biết, các địa phương miền núi cần khôi phục và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc, trong đó đề án phát triển du lịch giai đoạn 2025 - 2030 của các xã cần thiết rà soát, cập nhật lại.

“Quan tâm lễ hội thì trong vấn đề đầu tư ngân sách, cần thiết thì ngân sách tỉnh các đồng chí tranh thủ phục dựng lại một số cái. Làm sao trang phục truyền thống, giữ cho bà con. Bản sắc dân tộc cũng rất đậm đà. Khi du khách vào bản đúng trang phục đúng truyền thống như thế, nhưng cái này các đồng chí phải rất quan tâm”, ông Thành nói.

Thanh Thắng/VOV-Miền Trung