Phát triển nghiên cứu khoa học trong các trường đại học: Động lực nâng cao chất lượng đào tạo

Trong bối cảnh cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư và chuyển đổi số đang diễn ra mạnh mẽ, khoa học - công nghệ, đổi mới sáng tạo và chất lượng nguồn nhân lực đã trở thành những yếu tố quyết định năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp cũng như sự phát triển bền vững của ngành Công Thương.

Quang cảnh tọa đàm

Thực tiễn cho thấy, yêu cầu của thị trường lao động đang ngày càng thay đổi nhanh chóng, đòi hỏi các cơ sở đào tạo không chỉ cập nhật chương trình học theo hướng hiện đại, thực tiễn, mà còn phải gắn kết chặt chẽ hơn với nhu cầu của doanh nghiệp và hoạt động nghiên cứu - triển khai trong thực tế sản xuất, kinh doanh.

Trong khi đó, doanh nghiệp cũng kỳ vọng ngày càng cao vào chất lượng sinh viên tốt nghiệp, vào năng lực nghiên cứu ứng dụng, khả năng giải quyết vấn đề và thích ứng nhanh với môi trường làm việc thực tế.

Chia sẻ tại Tọa đàm, TS. Vũ Anh Hoàng, Vụ Tổ chức Cán bộ (Bộ Công Thương) cho biết, hệ thống các cơ sở đào tạo thuộc Bộ đã đạt hơn 26.800 sản phẩm khoa học giai đoạn 2021–2025. Đây không chỉ là thành tích học thuật mà còn là minh chứng cho sự trưởng thành của lực lượng nghiên cứu – giảng dạy, tạo ra nền móng vững chắc để đào tạo nhân lực chất lượng cao cho doanh nghiệp.

Điểm đáng chú ý là hơn 3.400 công bố khoa học có sự tham gia của sinh viên. Điều này cho thấy NCKH đã lan tỏa vào hoạt động học tập, hình thành thế hệ lao động trẻ có tư duy nghiên cứu, kỹ năng phân tích và khả năng giải quyết vấn đề – những phẩm chất mà bất kỳ doanh nghiệp nào cũng tìm kiếm.

Theo TS. Vũ Anh Hoàng, kết quả nghiên cứu khoa học đã góp phần trực tiếp nâng cao uy tín của nhà trường, tăng niềm tin của doanh nghiệp đối với cơ sở đào tạo và đặt nền móng cho phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao. “Sinh viên không chỉ ra trường với kiến thức chuyên môn, mà còn mang theo tư duy nghiên cứu, năng lực sáng tạo và khả năng học tập suốt đời – những yếu tố quyết định giá trị của người lao động trong nền kinh tế số”, ông nhấn mạnh.

PGS.TS. Trịnh Trọng Chưởng - Trưởng Phòng KHCN, Đại học Công nghiệp Hà Nội Những cho biết, yếu tố then chốt nào giúp Đại học Công nghiệp Hà Nội duy trì và nâng cao năng lực nghiên cứu khoa học trong thời gian qua trước tiên phải nằm ở mục tiêu phát triển của nhà trường thể hiện ở đề án chiến lược phát triển giai đoạn 2020–2025 và tầm nhìn 2030, chúng tôi đã xây dựng từ năm 2019–2020.

Trong chiến lược phát triển đó, Đại học Công nghiệp Hà Nội định hướng sẽ phát triển trở thành cơ sở đào tạo dẫn đầu trong Bộ Công Thương, hiện nay, với quy mô trên 1.500 cán bộ giảng dạy và trên 33.000 người học, chúng tôi có nhiều thuận lợi để phát triển.

Trong yếu tố then chốt này, trong quá trình phát triển, Đại học Công nghiệp Hà Nội cũng bám sát các quy định của Bộ Công Thương, Bộ Giáo dục và các văn bản có liên quan ở cấp trên. Yếu tố then chốt ở đây là chúng tôi gắn nhiệm vụ giảng viên với nhiệm vụ nghiên cứu, tức là đánh giá việc hoàn thành nhiệm vụ trong năm học. Ví dụ, chúng tôi đã phân tầng: đối với giảng viên có trình độ giáo sư, phó giáo sư, tiêu chuẩn một năm nghiên cứu là bao nhiêu; đối với giảng viên có trình độ tiến sĩ và thạc sĩ, mỗi năm là bao nhiêu. Ngoài việc gắn nhiệm vụ giảng viên, chúng tôi cũng có quy chế thưởng các công trình khoa học.

Tại Đại học Công nghiệp Hà Nội, trong hai năm gần đây, nhà trường có trên 1.500 công bố khoa học, nhiều đề tài cấp Nhà nước và hàng chục sáng chế, giải pháp hữu ích được đăng ký bảo hộ. Điều quan trọng hơn, các kết quả nghiên cứu đã và đang được “đưa ngược” trở lại giảng đường, giúp đổi mới nội dung đào tạo, phương pháp giảng dạy và xây dựng môi trường học tập sáng tạo cho sinh viên. Người giảng viên chỉ có thể truyền đạt tri thức sống động nếu bản thân họ đứng trong dòng chảy nghiên cứu. Khi tham gia nghiên cứu, giảng viên được tiếp cận tri thức mới, công nghệ mới, từ đó làm mới bài giảng và truyền cảm hứng học tập cho người học, PGS.TS. Trịnh Trọng Chưởng chia sẻ.

Từ phía doanh nghiệp, ông Đào Việt Bách – Giám đốc Khối Hướng nghiệp và Việc làm Rikkei Education cho rằng, doanh nghiệp không thể đứng ngoài quá trình đào tạo. Thực tế đòi hỏi doanh nghiệp phải đóng vai trò “đồng kiến tạo” cùng nhà trường, thay vì chỉ là đơn vị tuyển dụng. Mô hình B2C2B (Business – School – Business) đang được triển khai giúp doanh nghiệp đưa bài toán thực tế vào nhà trường, cùng nghiên cứu, cùng phát triển sản phẩm và quay trở lại phục vụ hoạt động sản xuất – kinh doanh. Thông qua các hoạt động này, sinh viên được rèn luyện tư duy hệ thống, kỹ năng giải quyết vấn đề, kỹ năng làm việc nhóm và năng lực học tập suốt đời. Trong bối cảnh AI phát triển nhanh, khả năng “làm việc cùng AI” đang trở thành một tiêu chí mới trong tuyển dụng.

Ông Đào Việt Bách khẳng định, AI không lấy việc của con người, nhưng những người không biết sử dụng AI sẽ bị bỏ lại phía sau, đồng thời khuyến nghị các trường cần sớm đưa các nội dung về tư duy số và kỹ năng cộng tác với AI vào chương trình đào tạo.

Minh Anh