Phát triển văn hóa gắn với bản sắc

Bên cạnh thành tựu, vẫn còn không ít hạn chế như thiếu hụt tác phẩm lớn, sự xói mòn về thị hiếu thẩm mỹ, áp lực thương mại hóa và sự chi phối mạnh mẽ của công nghệ.

Động lực cho phát triển bền vững

Trong bối cảnh đất nước bước vào giai đoạn phát triển mới, Hội nghị tập huấn với chủ đề "Nội dung, phương thức lãnh đạo, quản lý văn hóa, văn nghệ qua 40 năm đổi mới: Tình hình, bài học và định hướng phát triển" do Hội đồng Lý luận Trung ương tổ chức tại TP HCM từ ngày 19 đến 22-9 đã thu hút sự quan tâm của giới nghiên cứu, quản lý về hoạt động văn hóa - nghệ thuật.

Hội nghị có sự tham dự của: PGS-TS Nguyễn Thế Kỷ, Phó Chủ tịch Hội đồng Lý luận Trung ương; TS Bùi Thế Đức - Phó trưởng Tiểu ban Lý luận, phê bình Văn học - Nghệ thuật; PGS-TS Bùi Hoài Sơn - Ủy viên chuyên trách Ủy ban Văn hóa, Giáo dục của Quốc hội; ông Phạm Quý Trọng, Phó Vụ trưởng Vụ Địa phương III - Ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương; PGS-TS Dương Anh Đức - Ủy viên Ban Thường vụ, Trưởng Ban Tuyên giáo và Dân vận Thành ủy TP HCM; kiến trúc sư Nguyễn Trường Lưu, Chủ tịch Liên hiệp Các hội Văn học - Nghệ thuật TP HCM…

Các đại biểu chụp ảnh lưu niệm tại hội nghị

Tham dự tập huấn có hơn 160 học viên là lãnh đạo Ban Tuyên giáo và Dân vận các tỉnh, thành phố; cán bộ làm công tác lãnh đạo, quản lý nhà nước về văn hóa - văn nghệ; lãnh đạo các sở Văn hóa - Thể thao và Du lịch, Hội Văn học - Nghệ thuật, các đơn vị nghệ thuật; phóng viên, biên tập viên các cơ quan báo chí, nhà xuất bản; giảng viên chuyên ngành văn hóa - văn nghệ ở các trường đại học, cao đẳng… của 17 tỉnh, thành phố khu vực phía Nam.

Hội nghị sẽ thảo luận nhiều chuyên đề quan trọng: "Văn học, nghệ thuật Việt Nam sau 40 năm đổi mới và định hướng phát triển trong kỷ nguyên mới" (PGS-TS Nguyễn Thế Kỷ); "Đổi mới tư duy lãnh đạo, quản lý văn học - nghệ thuật trong thời kỳ hội nhập và công nghệ" (PGS-TS Bùi Hoài Sơn); "Thể chế văn học - nghệ thuật và chiến lược phát triển đội ngũ lý luận, phê bình" (PGS-TS Nguyễn Đăng Điệp); "Hình tượng Hồ Chí Minh trong văn học Việt Nam từ 1975 đến nay" (TS Nguyễn Hồng Thái) và "Sân khấu truyền thống Việt Nam - Cơ hội và thách thức" (TS-NSND Triệu Trung Kiên).

Hội nghị là dịp tổng kết thực tiễn lãnh đạo, quản lý văn hóa - văn nghệ sau gần 4 thập niên đổi mới, là cơ hội nhìn lại vai trò của văn hóa như nền tảng tinh thần, vừa là mục tiêu vừa là động lực của phát triển bền vững.

Khuyến khích sáng tạo có định hướng

Từ thực tiễn 40 năm đổi mới, các đại biểu tham dự hội nghị đã rút ra nhiều bài học: Lãnh đạo, quản lý văn hóa - văn nghệ phải luôn gắn liền với đời sống nhân dân, xuất phát từ nhu cầu thẩm mỹ và khát vọng của xã hội; cần coi trọng phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao, đặc biệt là đội ngũ lý luận, phê bình để dẫn dắt định hướng tư tưởng; đẩy mạnh hội nhập quốc tế nhưng phải giữ gìn bản sắc, chủ quyền văn hóa, tránh lai căng, mất gốc.

Trong đó, ứng dụng công nghệ số, tận dụng nền tảng truyền thông mới để lan tỏa giá trị nghệ thuật chính thống, nâng cao khả năng tiếp cận công chúng. PGS-TS Nguyễn Thế Kỷ nhấn mạnh: "Trong suốt 40 năm qua, công cuộc Đổi mới toàn diện đất nước do Đảng khởi xướng và lãnh đạo đã chứng minh vai trò to lớn của văn hóa - nghệ thuật. Cần có cách tiếp cận sáng tạo hơn, kết hợp truyền thống với hiện đại, lý luận với thực tiễn, để văn hóa thực sự trở thành sức mạnh nội sinh của dân tộc".

Theo những người trong cuộc, TP HCM được xem là "đầu tàu" của đời sống văn hóa - nghệ thuật phía Nam, nơi nhiều loại hình nghệ thuật như cải lương, kịch nói, mỹ thuật, điện ảnh, âm nhạc… đang phát triển mạnh mẽ, đồng thời cũng chịu nhiều tác động từ xu thế hội nhập và công nghệ. Hiện nay, sân khấu cải lương đang nỗ lực tìm hướng đi mới để giữ khán giả trẻ; hoạt động điện ảnh, âm nhạc bùng nổ trên nền tảng số nhưng cần định hướng để bảo đảm chất lượng và bản sắc Việt.

PGS-TS Huỳnh Quốc Thắng (Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn - ĐHQG TP HCM) cho rằng: "Khi văn hóa - nghệ thuật bước vào không gian số, chúng ta không thể khép mình, nhưng cũng không thể để mất đi hồn cốt dân tộc. Quản lý văn hóa trong giai đoạn mới phải là quản lý mở, khuyến khích sáng tạo nhưng có định hướng rõ ràng để giữ gìn căn tính Việt Nam". Kiến trúc sư Nguyễn Trường Lưu góp ý thêm: "Cần khuyến khích tự do sáng tạo và giữ cho tác phẩm có chiều sâu, phản ánh được tâm hồn và bản sắc Việt".

Tại các tỉnh đồng bằng sông Cửu Long, nơi giàu di sản văn hóa phi vật thể, câu chuyện đặt ra là làm sao vừa bảo tồn vừa tạo sinh khí mới cho các loại hình dân ca, đờn ca tài tử, lễ hội truyền thống trong đời sống hiện đại. "Đẩy mạnh công tác tuyên truyền, giáo dục thẩm mỹ cho giới trẻ, hình thành công chúng văn hóa lành mạnh cho sân khấu truyền thống. Cần hỗ trợ để các đơn vị xã hội hóa có nguồn lực sáng tạo tác phẩm đúng định hướng" - PGS Huỳnh Quốc Thắng đề xuất.

Bài và ảnh: THANH HIỆP