Phiên họp thứ 48, Ủy ban Thường vụ Quốc hội: Định vị vai trò tiên phong của giáo dục đại học

Chú trọng đào tạo nguồn nhân lực trình độ cao

Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo Nguyễn Kim Sơn phát biểu. Ảnh: Doãn Tấn/TTXVN

Trình bày nội dung cơ bản của dự án Luật, Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo Nguyễn Kim Sơn cho biết, Luật này điều chỉnh các vấn đề về tổ chức, hoạt động và quản lý giáo dục đại học; xác định quyền, nghĩa vụ của các chủ thể tham gia hoạt động giáo dục đại học và trách nhiệm của Nhà nước đối với sự phát triển của giáo dục đại học.

Dự thảo Luật gồm 9 chương, 45 điều, giảm 27 điều so với Luật Giáo dục đại học hiện hành. Các quy định được cấu trúc lại theo hướng rõ ràng, mạch lạc, loại bỏ trùng lặp, bảo đảm tinh gọn và phù hợp với tính chất của một đạo luật khung.

Trong tổng số 45 điều của dự thảo Luật có 11 điều là quy định mới bổ sung các nội dung mới về mô hình giáo dục đại học số, đào tạo nhân lực chất lượng cao, khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo, chính sách thu hút nhân tài, học phí và cơ chế hỗ trợ người học… để đáp ứng yêu cầu phát triển trong bối cảnh mới.

Dự thảo Luật có những điểm đột phá so với Luật hiện hành. Cụ thể là định vị vai trò tiên phong của giáo dục đại học, kiến tạo chính sách cho các cơ sở giáo dục đại học đột phá, đi đầu trong đổi mới sáng tạo; đào tạo tinh hoa, chất lượng cao và cung cấp nguồn nhân lực trình độ cao phục vụ phát triển đất nước, nhân loại. Đồng thời khẳng định quyền tự chủ là quyền pháp định, tăng tính chủ động gắn với trách nhiệm giải trình của cơ sở giáo dục đại học; đột phá về quản trị và phương thức quản lý nhà nước, hoàn thiện mô hình quản trị ở từng cơ sở giáo dục đại học theo hướng hiện đại, chuyên nghiệp; quản lý nhà nước chuyển từ tiền kiểm sang hậu kiểm, ứng dụng công nghệ số và tiêu chuẩn chất lượng để quản lý toàn hệ thống. Mở rộng, đa dạng hóa nguồn lực và bảo đảm công bằng giữa các chủ thể tham gia hoạt động giáo dục đại học; tạo cơ chế chính sách đột phá huy động mọi nguồn lực, kiến tạo môi trường phát triển, sân chơi cạnh tranh bình đẳng giữa công lập và tư thục.

Trình bày báo cáo thẩm tra, Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa, Giáo dục của Quốc hội Nguyễn Đắc Vinh cho biết, đa số ý kiến Thường trực Ủy ban tán thành việc quy định Hội đồng trường trong cơ sở giáo dục đại học tư thục để phát huy tính tự chủ trong quản lý chuyên môn của cơ sở giáo dục đại học tư thục, hạn chế sự can thiệp quá sâu của các nhà đầu tư vào nội dung học thuật của cơ sở giáo dục, ảnh hưởng tới chất lượng đào tạo. Tuy nhiên, có ý kiến băn khoăn về việc tiếp tục thành lập hội đồng trường trong cơ sở giáo dục đại học tư thục; đề nghị cần đánh giá kỹ tác động, bảo đảm sự bình đẳng giữa các loại hình trường.

Do đó, Thường trực Ủy ban Văn hóa, Giáo dục của Quốc hội đề nghị phân định rõ mối quan hệ giữa nhà đầu tư, hội đồng trường, ban giám hiệu của trường tư thục để đảm bảo sự phát triển bền vững của cơ sở giáo dục đại học tư thục; đồng thời, giải thích khái niệm về phân hiệu của cơ sở giáo dục đại học, quy định rõ tiêu chí về phân hiệu, làm rõ mối quan hệ giữa phân hiệu với cơ sở giáo dục đại học và tổ chức khác trong cơ sở giáo dục đại học.

Về hoạt động đào tạo, Thường trực Ủy ban đề nghị cân nhắc quy định về đăng ký hoạt động giáo dục đại học quy định tại Điều 19 dự thảo Luật và đề nghị thay đăng ký bằng cấp phép hoạt động nhằm tăng cường hiệu lực quản lý nhà nước trong bảo đảm và kiểm soát chất lượng; có cơ chế để rút phép từng phần đối với hoạt động đào tạo nếu vi phạm. Để quản lý chặt chẽ chất lượng đào tạo đại học, Thường trực Ủy ban tán thành việc Bộ Giáo dục Đào tạo quản lý việc cấp phép chương trình đào tạo đối với ngành sư phạm, y dược và luật.

Liên quan đến hoạt động khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo, Chủ nhiệm Nguyễn Đắc Vinh đề nghị quy định rõ hơn về tiêu chí, chỉ số đánh giá, cơ chế đánh giá hiệu quả hoạt động khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo; bổ sung cơ chế hợp tác, đặt hàng trong nghiên cứu phát triển; làm rõ cơ chế thành lập, vận hành quỹ phát triển khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo.

Quản lý chất lượng đào tạo đại học

Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định phát biểu. Ảnh: Doãn Tấn/TTXVN

Đa số các thành viên Ủy ban Thường vụ Quốc hội nhất trí với sự cần thiết sửa đổi Luật nêu trong Tờ trình của Chính phủ. Dự án Luật đã thể chế hóa chủ trương, đường lối của Đảng, phù hợp với Hiến pháp, cơ bản bảo đảm tính thống nhất, đồng bộ trong hệ thống pháp luật, tính tương thích với các điều ước quốc tế có liên quan.

Bày tỏ ủng hộ quy định về tự chủ đại học, Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định cho rằng, không thể lấy tự chủ tài chính làm cơ sở của tự chủ đại học mà nên coi tự chủ đại học là quyền pháp định của các cơ sở giáo dục đại học (được nhà nước thành lập hoặc cho phép thành lập, đủ điều kiện hoạt động), đương nhiên có quyền tự chủ. Đó là quyền tự chủ quản lý về nhân sự, chuyên môn, học thuật, quản lý chiến lược phát triển đào tạo, quản lý học sinh, sinh viên, nghiên cứu khoa học, liên doanh, liên kết, nhận tài trợ của các tổ chức, cá nhân trong nước, quốc tế và nguồn hợp pháp khác...

Đánh giá cao việc đổi mới và nâng cao chất lượng kiểm định, Phó Chủ tịch Quốc hội cho rằng: "Không bắt buộc đối với tất cả mọi ngành nghề nhưng điều đó không có nghĩa là không làm, dứt khoát có những trường hợp phải kiểm định để tránh tuyển sinh gấp 2-3 lần cho phép hoặc điều kiện không đủ vẫn tuyển sinh, thu học phí linh tinh...".

Thảo luận tại Phiên họp, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế và Tài chính của Quốc hội Lê Quang Mạnh mong muốn, dự án Luật lần này có những bước đột phá, quan tâm đầu tư và nhấn mạnh vai trò của giáo dục đại học ngoài công lập, bao gồm trường tư thục, cơ sở có vốn đầu tư nước ngoài và các chương trình liên kết quốc tế.

Ông Lê Quang Mạnh cho rằng, thực tế thời gian qua, chính sách xã hội hóa giáo dục đại học chưa đạt như kỳ vọng, nhiều trường tư chạy theo thương mại hóa, tối đa hóa lợi nhuận mà quên rằng giáo dục không giống các loại hàng hóa, dịch vụ thông thường, không thể đơn thuần coi người học như một khách hàng.

Do đó, dự thảo Luật cần quy định trách nhiệm quản lý nhà nước, chính sách phát triển giáo dục đại học và làm rõ vai trò của Nhà nước, nhất là Bộ Giáo dục và Đào tạo trong việc “cầm trịch” chất lượng, đặc biệt ở khu vực tư thục và cơ sở có vốn đầu tư nước ngoài.

Diệp Trương (TTXVN)