Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường Hà Nội Nguyễn Minh Tấn:Định mức kinh tế - kỹ thuật là 'chìa khóa' quản lý rác thải sinh hoạt

Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường Hà Nội Nguyễn Minh Tấn. Ảnh: Quang Thái

Minh bạch chi phí để quản lý bền vững

- Vấn đề rác thải và xử lý rác thải luôn là điểm nóng của thành phố Hà Nội thời gian qua. Đồng chí có thể khái quát về thực trạng rác thải phát sinh và công tác xử lý rác thải trên địa bàn thành phố hiện nay?

- Hiện trên địa bàn thành phố Hà Nội phát sinh khoảng 7.600 tấn rác thải sinh hoạt/ngày và tốc độ gia tăng ước tính khoảng 5% mỗi năm. Dự báo, đến năm 2030 con số này là gần 10.000 tấn/ngày... Trong đó, tỷ lệ thu gom rác ở khu vực nội thành đạt khoảng 98-99%, ngoại thành đạt khoảng 95%. Về xử lý, hiện rác thải sau khi được thu gom chủ yếu sử dụng phương pháp đốt có thu hồi năng lượng phát điện. Tuy nhiên, vẫn còn dưới 20% lượng rác thải phải xử lý bằng hình thức chôn lấp hợp vệ sinh. Phương pháp này chiếm nhiều diện tích đất, tiềm ẩn nguy cơ ô nhiễm. Điều đáng nói, quỹ đất dành cho bãi rác không thể mở rộng mãi, trong khi lượng rác thải phát sinh hằng năm không ngừng gia tăng.

- Như vậy, có thể thấy, thành phố Hà Nội đang đối diện với áp lực rất lớn trong việc xử lý rác thải sinh hoạt?

- Đúng vậy! Áp lực trong việc xử lý rác thải hiện đến từ nhiều phía. Về môi trường, các bãi chôn lấp rác hiện hữu đang quá tải, phát sinh mùi, nước rỉ rác, ảnh hưởng đến môi trường nước, đất, không khí và đời sống của người dân khu vực xung quanh bãi rác. Về ngân sách, mỗi năm thành phố phải chi hàng nghìn tỷ đồng cho công tác thu gom, vận chuyển, xử lý rác thải và nước rỉ rác, trong khi hiệu quả đem lại chưa tương xứng. Về góc nhìn xã hội, người dân ngày càng kỳ vọng có một môi trường sống xanh, sạch, văn minh hơn.

- Trong bối cảnh đó, phải chăng việc UBND thành phố ban hành định mức kinh tế - kỹ thuật thu gom, vận chuyển, xử lý chất thải rắn sinh hoạt, vệ sinh công cộng được coi là giải pháp quan trọng, thưa đồng chí?

- Đúng vậy, đây chính là “chìa khóa” để nâng cao hiệu quả quản lý, minh bạch chi phí, đồng thời hiện thực hóa mục tiêu phát triển đô thị xanh, văn minh, hiện đại. Trước đây, chi phí dịch vụ môi trường được tính toán chủ yếu dựa trên hợp đồng, nên chưa đủ căn cứ để tính toán chi phí. Sau khi Bộ Tài nguyên và Môi trường (nay là Bộ Nông nghiệp và Môi trường) ban hành các Thông tư số 35/2024/TT-BTNMT ngày 19-12-2024 về quy trình kỹ thuật thu gom, vận chuyển, xử lý chất thải rắn sinh hoạt và Thông tư số 36/2024/TT-BTNMT ngày 20-12-2024 về định mức kinh tế - kỹ thuật thu gom, vận chuyển, xử lý chất thải rắn sinh hoạt, có hiệu lực từ tháng 2-2025, UBND thành phố Hà Nội đã chỉ đạo xây dựng ban hành quy trình kỹ thuật và định mức kinh tế - kỹ thuật thu gom, vận chuyển, xử lý chất thải rắn sinh hoạt, vệ sinh công cộng trên địa bàn thành phố. Đây là cơ sở pháp lý để chuẩn hóa, minh bạch, công khai trong lĩnh vực dịch vụ vệ sinh môi trường.

Nền móng cho một Thủ đô đáng sống

Vận hành xe thu gom rác tại phường Hoàn Kiếm.

- Định mức kinh tế - kỹ thuật này quy định những nội dung gì và mục tiêu lớn nhất của việc áp dụng định mức kinh tế - kỹ thuật này là gì, thưa đồng chí?

- Định mức quy định chi tiết định biên lao động, mức tiêu hao nhiên liệu, vật liệu cho từng phương tiện, công đoạn. Chẳng hạn, xe tải thùng ≤ 1,5 tấn cần 0,645 công nhóm/tấn và 2,919 lít xăng/tấn; xe cuốn ép 5-10 tấn cần 0,072 công nhóm/tấn và 3,417 lít dầu diesel/tấn... Ngoài ra, còn có quy định về cự ly vận chuyển và hệ số điều chỉnh theo điều kiện thực tế. Điều này giúp toàn bộ hoạt động từ thu gom, vận chuyển tới xử lý rác thải đều có “thước đo” chung.

Có ba mục tiêu chính khi áp dụng định mức kinh tế - kỹ thuật. Thứ nhất, định mức kinh tế - kỹ thuật giúp minh bạch chi phí, giúp ngân sách được sử dụng hiệu quả, công khai, giảm thất thoát. Thứ hai, định mức kinh tế - kỹ thuật đem đến sự công bằng với người lao động. Công nhân vệ sinh môi trường sẽ có cơ sở rõ ràng để tính toán khối lượng công việc, không còn cảnh khoán chụp giật. Thứ ba, định mức kinh tế - kỹ thuật khuyến khích các doanh nghiệp vệ sinh môi trường đổi mới công nghệ, thúc đẩy xã hội hóa dịch vụ. Doanh nghiệp nào đầu tư phương tiện hiện đại, tiết kiệm nhiên liệu, năng suất cao sẽ có lợi thế khi tham gia đấu thầu dịch vụ công ích lĩnh vực vệ sinh môi trường.

- Chúng ta đang hướng đến nền kinh tế xanh, tuần hoàn, bền vững, trong đó thời gian vừa qua Hà Nội đang tích cực triển khai thực hiện phân loại rác thải tại nguồn. Vậy, việc thực hiện này có bị “vênh” với định mức kinh tế - kỹ thuật này không, thưa đồng chí?

- Hai vấn đề này không hề mâu thuẫn nhau. Bộ Quy trình kỹ thuật và định mức mới đã cập nhật và phù hợp cho công tác phân loại rác theo quy định. Luật Bảo vệ môi trường năm 2020 quy định, từ ngày 1-1-2025 phân loại rác tại nguồn trở thành bắt buộc tại các địa phương. Nếu không có định mức, rất khó xác định chi phí thu gom, vận chuyển cho từng loại rác. Do đó, định mức kinh tế - kỹ thuật chính là cơ sở giúp triển khai phân loại rác thải một cách bài bản, hiệu quả.

Đặc biệt, thực tế lâu nay, công nhân vệ sinh là lực lượng vất vả nhất, chịu áp lực lớn nhưng nhiều khi thu nhập chưa tương xứng. Với định mức kinh tế - kỹ thuật, khối lượng công việc của họ được lượng hóa rõ ràng, đi cùng việc cập nhật đầy đủ các chế độ, chính sách của Nhà nước, từ đó quyền lợi được bảo đảm hơn. Đây cũng là cách thành phố tri ân, ghi nhận công sức của họ.

- Thưa đồng chí, khi triển khai định mức này, thành phố gặp những khó khăn gì?

- Khó khăn đầu tiên là thay đổi thói quen. Các đơn vị đã quen cách làm cũ, nay phải điều chỉnh. Khó khăn thứ hai là sự đồng thuận xã hội. Người dân cần hiểu rằng chi phí dịch vụ môi trường tính theo định mức là minh bạch, không phải tăng thêm gánh nặng. Bên cạnh đó, việc phân loại rác thải tại nguồn là vấn đề mới, đòi hỏi sự kiên trì, bền bỉ trong tuyên truyền, vận động. Để quá trình này thành công, theo tôi, người dân chính là nhân tố đóng vai trò quyết định. Trong đó, việc phân loại rác tại nguồn, bỏ rác đúng giờ, đúng nơi quy định là những hành động đơn giản nhưng ý nghĩa rất lớn. Khi mỗi người dân tham gia tích cực, toàn bộ hệ thống vận hành trơn tru, hiệu quả hơn.

- Ngoài minh bạch tài chính, định mức có ý nghĩa gì với mục tiêu xây dựng thành phố xanh, thông minh và thành phố Hà Nội có đặt lộ trình dài hạn nào gắn với việc triển khai định mức kinh tế - kỹ thuật này không, thưa đồng chí?

- Quy hoạch xử lý chất thải rắn Thủ đô Hà Nội đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2050 (được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt tại Quyết định số 609/QĐ-TTg ngày 25-4-2014) đề ra mục tiêu: Đến năm 2030, trên toàn thành phố có 100% lượng rác thải sinh hoạt phát sinh được thu gom, xử lý đạt quy chuẩn, tỷ lệ chôn lấp trực tiếp dưới 10%. Đến năm 2050, thành phố hướng tới không còn chôn lấp rác trực tiếp, tất cả đều được xử lý bằng công nghệ hiện đại như đốt rác phát điện; phân loại rác hữu cơ để sản xuất phân vi sinh, tái chế; cùng với đó là chính sách xã hội hóa để thu hút doanh nghiệp tham gia vào công tác xử lý rác thải.

Trong quá trình triển khai áp dụng các định mức kinh tế - kỹ thuật, luôn cần đánh giá sự phù hợp của bộ quy trình định mức với các yêu cầu thực tiễn. Do đó, nếu cần thiết phải điều chỉnh, hoàn thiện định mức đáp ứng với các yêu cầu mới, thì đó cũng là việc cần làm để bảo đảm quy trình định mức đi vào thực tiễn, đáp ứng được các yêu cầu thực tế đặt ra trong các thời kỳ.

Với mục tiêu xây dựng thành phố xanh, thông minh, định mức kinh tế - kỹ thuật chính là một phần của quản trị thông minh. Khi kết hợp với công nghệ số, dữ liệu định mức sẽ giúp thành phố giám sát tự động, so sánh, phân tích, từ đó ra quyết định nhanh và chuẩn xác hơn. Tôi muốn nhấn mạnh rằng: Định mức kinh tế - kỹ thuật không chỉ là con số, mà là cam kết của thành phố về minh bạch, công bằng, phát triển bền vững. Khi chính quyền, doanh nghiệp và cộng đồng cùng đồng hành, Hà Nội sẽ giải quyết căn bản bài toán rác thải, xây dựng Thủ đô xanh - sạch - văn minh.

Việc ban hành định mức kinh tế - kỹ thuật không chỉ là giải pháp kỹ thuật, mà còn là chiến lược phát triển bền vững. Nó minh bạch hóa quản lý tài chính, bảo đảm quyền lợi người lao động, khuyến khích đổi mới công nghệ và gắn trách nhiệm cộng đồng với quyền lợi xã hội. Quan trọng hơn, định mức khẳng định quyết tâm của Hà Nội trong hành trình xây dựng một đô thị đáng sống, văn minh, hiện đại.

- Trân trọng cảm ơn đồng chí!

Hoàng Sơn thực hiện