Phó Thủ tướng: Phát triển nông nghiệp giai đoạn tới phải đa mục tiêu, đa giá trị

Sáng 24/9, Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà đã chủ trì cuộc họp nghe báo cáo, đóng góp ý kiến về dự thảo đánh giá 3 năm thực hiện Nghị quyết số 19-NQ/TW (khóa XIII) ngày 16/6/2022 của Ban Chấp hành Trung ương về nông nghiệp, nông dân, nông thôn giai đoạn đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045.

Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà - Ảnh: VGP/Minh Khôi.

Ngay từ đầu phiên họp, Phó Thủ tướng nhấn mạnh: "Việc đánh giá kết quả 3 năm thực hiện Nghị quyết số 19 phải bám sát những tồn tại, hạn chế đã được nêu và xem xét khắc phục đến đâu, đồng thời rà soát, đánh giá sát mục tiêu, tổ chức thực hiện, đặc biệt là nội dung liên quan đến thể chế, chính sách thị trường tài chính, huy động nguồn lực, đầu tư nhà nước và xã hội, cập nhật các vấn đề mới".

Chuyển từ sản xuất sang kinh tế đa giá trị

Theo dự thảo báo cáo do Bộ Nông nghiệp và Môi trường trình bày, sau 3 năm triển khai Nghị quyết 19, 14/14 chỉ tiêu bảo đảm tiến độ thực hiện mục tiêu đến năm 2030. Trong đó, 2 chỉ tiêu đã vượt (tốc độ tăng trưởng GDP ngành; tỉ lệ che phủ rừng); 8 chỉ tiêu có khả năng đạt và vượt; 4 chỉ tiêu cần có giải pháp đột phá để hoàn thành (thu nhập dân cư nông thôn, đào tạo nghề cho lao động nông thôn, thu gom xử lý chất thải rắn sinh hoạt nông thôn, tốc độ tăng trưởng công nghiệp, dịch vụ nông thôn).

Hệ thống văn bản quy phạm pháp luật về nông nghiệp và môi trường được hoàn thiện tương đối đồng bộ, góp phần tháo gỡ "điểm nghẽn", khơi thông nguồn lực. Nông nghiệp đã được cơ cấu lại thực chất, hiệu quả hơn, chuyển biến tích cực theo thế mạnh vùng miền và nhu cầu thị trường, từng bước thích ứng với biến đổi khí hậu.

Quyền Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Trần Đức Thắng báo cáo tại cuộc họp - Ảnh: VGP/Minh Khôi

"Toàn ngành đã chuyển đổi tư duy từ sản xuất sang kinh tế nông nghiệp, từ phát triển đơn ngành sang hợp tác, phát triển đa ngành, tích hợp đa giá trị; chuyển từ chuỗi cung ứng nông sản sang phát triển các chuỗi ngành hàng", dự thảo báo cáo nhấn mạnh.

Công nghiệp, dịch vụ ở nông thôn phát triển, góp phần chuyển dịch cơ cấu kinh tế, thúc đẩy cơ giới hóa và công nghiệp chế biến nông sản. Hợp tác xã tiếp tục đóng vai trò nòng cốt trong tổ chức sản xuất, liên kết chuỗi ngày càng hiệu quả. Đến nay, đã có hơn 18.700 doanh nghiệp trực tiếp đầu tư vào nông nghiệp, trong đó nhiều tập đoàn lớn trở thành trung tâm của chuỗi giá trị.

Khoa học, công nghệ cũng tạo dấu ấn rõ nét. Giai đoạn 2021 - 2025, ứng dụng công nghệ đã góp phần tăng hiệu quả kinh tế khoảng 30%, chuyển đổi số được áp dụng từ sản xuất đến tiêu thụ. Kim ngạch xuất khẩu nông, lâm, thủy sản liên tục đạt kỷ lục, với 11 mặt hàng xuất khẩu trên 1 tỷ USD, trong đó có 7 mặt hàng trên 3 tỷ USD.

Diện mạo nông thôn thay đổi nhanh chóng, hạ tầng thiết yếu ngày càng hiện đại, thu hẹp khoảng cách với đô thị. Du lịch nông thôn gắn với chương trình OCOP và bản sắc văn hóa phát triển tích cực. Một lực lượng nông dân chuyên nghiệp, "đầu tàu" dẫn dắt đã hình thành, tiếp cận công nghệ, nâng cao năng suất lao động.

Bên cạnh thành quả, nhiều hạn chế vẫn tồn tại. Tăng trưởng nông nghiệp chưa ổn định, một số sản phẩm chưa đủ sức cạnh tranh, đổi mới sáng tạo và ứng dụng công nghệ cao còn hạn chế. Hạ tầng phục vụ sản xuất chưa đáp ứng yêu cầu, nhiều mục tiêu đến năm 2030 không còn phù hợp với bối cảnh hiện tại.

Vấn đề môi trường nông thôn vẫn nhức nhối như ô nhiễm nguồn nước, rác thải sinh hoạt, nước thải làng nghề, ô nhiễm không khí và tiếng ồn.

Nguyên nhân chủ yếu là do nhận thức về vị trí, vai trò của nông nghiệp, nông dân, nông thôn chưa thật đầy đủ. Ở một số nơi, công tác lãnh đạo, chỉ đạo còn thiếu chủ động, thiếu quyết liệt. Sự phối hợp giữa các bộ, ngành, địa phương chưa chặt chẽ; nhiều cơ chế, chính sách thiếu nguồn lực thực hiện, chậm sửa đổi, nhất là về đất đai, đầu tư, tín dụng, bảo hiểm.

Hình thành hệ sinh thái nông nghiệp, công nghệ, tài chính

Nguyên Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Cao Đức Phát thẳng thắn: "Bối cảnh mới đặt ra yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội cao hơn rất nhiều. Nông nghiệp và kinh tế nông thôn phải đạt tốc độ tăng trưởng khoảng 10%/năm để cùng cả nước bứt phá trở thành quốc gia phát triển".

Nguyên Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Cao Đức Phát phát biểu - Ảnh: VGP/Minh Khôi

Trong khi đó, đất nông nghiệp giảm nhanh, lao động nông thôn sụt giảm mạnh và già hóa. Vì vậy, theo ông, con đường duy nhất là dựa vào khoa học, công nghệ và chuyển dịch cơ cấu sang sản phẩm, ngành hàng giá trị cao.

GS.TS. Trần Đức Viên, Chủ tịch Hội đồng Khoa học Học viện Nông nghiệp Việt Nam, thì nhấn mạnh: "Nông nghiệp cần được nhìn nhận như một ngành công nghiệp công nghệ cao, nơi hội tụ trí tuệ nhân tạo, số hóa, chế biến… Nhà nước cần ưu tiên đầu tư cho chế biến, số hóa và xây dựng vùng nguyên liệu gắn với ‘lõi đô thị’ nhằm hình thành hệ sinh thái nông nghiệp, công nghệ, tài chính".

Ông đề xuất chú trọng đào tạo nguồn nhân lực, đặc biệt là nông dân, theo hướng gắn công nghệ số và thị trường, hình thành thế hệ "thanh nông tri điền", nông dân 4.0. Doanh nghiệp tư nhân phải trở thành đầu tàu đổi mới. Bên cạnh đó, cần chương trình quốc gia khôi phục đất gắn với sản xuất xanh, tín chỉ carbon; xây dựng chiến lược "ngoại giao nông nghiệp" để ứng phó với cạnh tranh và khủng hoảng lương thực toàn cầu.

Phải chỉ ra vấn đề đột phá, đổi mới

Kết luận cuộc họp, Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà đề nghị Bộ Nông nghiệp và Môi trường tiếp thu đầy đủ ý kiến, khẩn trương hoàn thành báo cáo với yêu cầu chất lượng cao. Ông nhấn mạnh: "Báo cáo phải chỉ ra được vấn đề đột phá, đổi mới. Đặc biệt, cần phân tích, làm rõ nội dung, chất lượng thể chế, sự phù hợp với giai đoạn mới; đồng thời chỉ rõ trách nhiệm trong tổ chức thực hiện".

Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà đề nghị Bộ Nông nghiệp và Môi trường tiếp thu đầy đủ ý kiến, khẩn trương hoàn thành báo cáo với yêu cầu chất lượng cao.

Bên cạnh đó, Phó Thủ tướng lưu ý phải tận dụng kết quả tổng kết 3 chương trình mục tiêu quốc gia (xây dựng nông thôn mới, giảm nghèo bền vững, phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi). Báo cáo cũng cần phản ánh tư duy mới về nông nghiệp, không chỉ là "trụ đỡ" mà nhiều ngành hàng đã vươn ra thế giới, thể hiện vai trò tiên phong trong nền kinh tế.

Ông cho rằng phát triển nông nghiệp giai đoạn tới phải là đa mục tiêu, đa giá trị, bao gồm công nghiệp, dịch vụ, du lịch, dược liệu, kinh tế carbon, kinh tế xanh, chế biến sâu, phát triển chuỗi giá trị. Nông thôn cần được quy hoạch tổng thể, gắn kết với đô thị, giữ gìn bản sắc văn hóa. Chính sách phải ưu tiên vùng sâu, vùng xa, gắn phát triển kinh tế với giảm nghèo, bảo vệ môi trường, nước sạch, thiết chế văn hóa và đào tạo nhân lực.

"Cần làm rõ các giải pháp tăng cường liên kết kinh tế tập thể, hợp tác xã, doanh nghiệp và nông dân; phân loại nhóm chính sách theo đặc thù từng vùng; đầu tư hạ tầng giao thông, thủy lợi, phòng chống thiên tai", Phó Thủ tướng nhấn mạnh.

Nguyễn Phương Anh