Phối hợp HĐND - MTTQ khi vận hành mô hình chính quyền địa phương 2 cấp:Bài 1: Giữ cho nghị trường luôn 'sáng đèn'
Khi mô hình chính quyền địa phương 2 cấp được triển khai, HĐND cấp xã gánh vác trọng trách quyết định nhiều vấn đề sát sườn với đời sống người dân. Để mỗi nghị quyết đều 'đúng, trúng, hợp lòng dân', cần một cơ chế kiểm soát mềm, khách quan và sát thực tiễn. Đó chính là giám sát và phản biện xã hội - lĩnh vực mà Mặt trận Tổ quốc (MTTQ) Việt Nam các cấp và các tổ chức chính trị - xã hội, đặc biệt là ở cơ sở phát huy hiệu quả, góp phần giữ cho nghị trường luôn sáng đèn, gần gũi với dân.
“Người gác cổng” của nghị trường cơ sở
Giám sát và phản biện xã hội là chức năng hiến định của MTTQ, cũng là công cụ để đo lường “sức khỏe” hoạt động của HĐND. Nếu HĐND là nơi ban hành nghị quyết, quyết định các vấn đề quan trọng ở địa phương, thì MTTQ là kênh độc lập để thẩm định, góp ý và kiến nghị điều chỉnh ngay từ khâu chuẩn bị. Nhiều nơi, MTTQ đã xây dựng kế hoạch giám sát hằng năm, chọn chủ đề sát với đời sống: quản lý đất đai, bảo vệ môi trường, an sinh xã hội, cải cách thủ tục hành chính, quản lý đầu tư công… Đặc biệt, theo dõi chương trình hành động của đại biểu HĐND - những lời hứa trước cử tri - đã trở thành nội dung giám sát thường xuyên.
Nhân dân phường Bắc Hồng Lĩnh, Hà Tĩnh tích cực đóng góp ý kiến vào phương án đổi tên tổ dân phố do trùng tên do MTTQ phối hợp chính quyền phường tổ chức. Ảnh: Bình Nguyên
Ông Nguyễn Văn Hải, cử tri phường Trường Vinh, Nghệ An, chia sẻ: “điều người dân quan tâm không chỉ là đại biểu hứa gì khi vận động bầu cử, mà là họ làm gì sau khi trúng cử. MTTQ phải thường xuyên nhắc nhở, nếu cần thì “hỏi cho ra nhẽ” khi đại biểu không thực hiện đúng cam kết với cử tri”. Thực tiễn cho thấy, thông qua giám sát hoạt động của đại biểu HĐND, MTTQ đã phát hiện, kiến nghị xử lý nhiều vấn đề, góp phần buộc đại biểu giữ lời hứa và thực hiện đầy đủ trách nhiệm của mình. Đặc biệt, với những đại biểu giữ chức vụ hoặc người đứng đầu các cơ quan, đơn vị, việc thực hiện nghiêm túc chương trình hành động càng có ý nghĩa quyết định, bởi họ không chỉ là người kiến tạo quyết sách mà còn trực tiếp tổ chức thực hiện. Nhiều kiến nghị từ các cuộc giám sát đã được HĐND tiếp thu, điều chỉnh trong quá trình xây dựng hoặc sửa đổi nghị quyết, giúp các quyết sách, biện pháp, giải pháp ban hành sát thực tiễn hơn, giảm bớt vướng mắc khi triển khai và nâng cao trách nhiệm giải trình của từng đại biểu trước Nhân dân.
Bà Nguyễn Thị Thùy, đại biểu HĐND xã Mai Phụ, tỉnh Hà Tĩnh nhìn nhận: phản biện của MTTQ là một kênh thông tin để chúng tôi làm tốt hơn. Có những điều, khoản trong nghị quyết nếu không có MTTQ góp ý, chúng tôi sẽ không nhìn hết và đánh giá được tác động khi chính sách đi vào cuộc sống. Tại địa phương chúng tôi, MTTQ còn phối hợp với HĐND tổ chức các cuộc giám sát liên ngành, mời cả báo chí tham gia, tăng tính minh bạch và sức lan tỏa.
Phản biện chính sách - để nghị quyết “đúng, trúng, hợp lòng dân”
Ông Nguyễn Việt Hùng - nguyên Phó Chủ tịch Ủy ban MTTQ Việt Nam thị xã Hồng Lĩnh, Hà Tĩnh khẳng định: bên cạnh giám sát, hoạt động phản biện cũng được MTTQ quan tâm, trước khi không tổ chức chính quyền cấp huyện, MTTQ các cấp đã phối hợp thực hiện rất tốt việc phản biện quy hoạch, các đề án, kế hoạch thực thi pháp luật trên địa bàn, gắn liền với quyền và lợi ích của Nhân dân. Thông qua phản biện, chúng tôi làm tốt công tác nắm bắt dư luận xã hội, góp phần quan trọng xây dựng chính quyền, đóng góp tích cực kiến nghị cấp trên hoàn thiện dự thảo Luật, văn bản quy phạm pháp luật của các cấp, góp ý để HĐND, UBND hoàn thành tốt trọng trách luật định, cử tri và Nhân dân tin tưởng, trao quyền.
Trong hoạt động phản biện xã hội, một nội dung nổi bật thời gian qua MTTQ cấp xã thực hiện rất tốt chính là phản biện cơ chế, biện pháp phát triển kinh tế - xã hội. Không chỉ góp ý cho các dự thảo nghị quyết hay kế hoạch, MTTQ cơ sở còn chủ động tham gia ngay từ khâu xây dựng, chỉnh sửa và hoàn thiện các đề án phát triển kinh tế - xã hội. Nhiều ý kiến phản biện đã giúp các quyết sách của HĐND, UBND sát thực tế hơn, tránh được những quy định bất khả thi hoặc gây bức xúc trong Nhân dân. Đơn cử như việc xác định giá dịch vụ thu gom, vận chuyển và xử lý rác thải rắn trên địa bàn các phường, xã thuộc thị xã Hồng Lĩnh, Hà Tĩnh trước đây, MTTQ đã tổ chức hội nghị phản biện, mời đại diện các thôn, tổ dân phố và hộ nghèo, hộ chính sách tham gia. Từ đó, UBND phường, xã điều chỉnh mức thu linh hoạt theo thu nhập từng nhóm dân cư, miễn giảm cho hộ khó khăn, vừa bảo đảm mục tiêu bảo vệ môi trường, vừa nhận được sự đồng thuận cao.
Một trong những địa phương làm tốt công tác phản biện các quyết sách của HĐND phải kể đến là thành phố Hà Nội, Đồng Tháp... Tại Hà Nội, gần đây nhất Ban Thường trực Ủy ban MTTQ Việt Nam thành phố đã phản biện 3 dự thảo nghị quyết quan trọng: quy định tiêu chí và chế độ hỗ trợ lực lượng bảo vệ an ninh trật tự ở cơ sở; đề án phát triển xe buýt điện, năng lượng xanh và mức hệ số điều chỉnh giá đất năm 2024. Nhờ huy động chuyên gia, nhà quản lý, đại diện các tầng lớp Nhân dân góp ý, chỉ ra những điểm chưa sát thực tiễn, đề xuất điều chỉnh phù hợp, HĐND thành phố đã có thêm cơ sở khoa học và thực tiễn hoàn thiện nghị quyết, vừa đúng luật, vừa hợp lòng dân.
Thực tế cho thấy, khi MTTQ và HĐND phối hợp nhịp nhàng, tiếng nói của Nhân dân không chỉ được lắng nghe mà còn được chuyển hóa thành chính sách cụ thể, khả thi, đi vào cuộc sống. Đó chính là cách làm cho nghị trường cơ sở luôn “sáng đèn”, để chính quyền hai cấp vận hành minh bạch, hiệu quả, và trên hết - luôn đồng hành với dân, phục vụ người dân tốt nhất.
