Phòng chống lũ lụt: Kinh nghiệm từ địa phương thường xuyên bị thiên tai

Kinh nghiệm từ thực tế

Huyện Lệ Thủy và Quảng Ninh (cũ) là hai địa phương thuộc tỉnh Quảng Bình trước đây được mệnh danh là "rốn lũ" của miền Trung. Hằng năm, ngày từ thời điểm tháng 7 âm lịch trở đi, người dân ở khu vực này đã chuẩn bị các vật phẩm, đồ ăn, phương tiện để chống chọi với lũ dữ. Có những năm, các địa phương ở đây “đánh vật” từ 3 cho đến 4 cơn lũ.

Cụ Nguyễn Hoa Sơn, 92 tuổi (xã Trường Phú, tỉnh Quảng Trị) chia sẻ: “Người dân ở đây có câu 'lụt lút cả làng', do đó từ thời các cụ trước cả đời tôi đã quen sống với lũ lụt vùng này, nhà có thể thiếu nhiều thứ nhưng vật phẩm đồ khô để dự trữ đề phòng mưa bão từ tháng 7 âm lịch trở đi không thể thiếu”.

Nhà chống lũ diện tích nhỏ tại xã Cam Hồng, tỉnh Quảng Trị (Ảnh: Uông Tân).

“Trước đây, chúng tôi trữ gạo, khoai sắn phơi khô, cá khô, mắm, ruốc để chống chọi những thời điểm thiên tai. Bây giờ tiện lợi hơn, có đồ ăn khô đóng gói, mì gói, miến, bột sợi… Đó là những vật phẩm mà hầu như nhà nào ở vùng quê chiêm trũng này cũng chuẩn bị sẵn”- cụ Sơn chia sẻ.

Ở một số địa phương khu vực Bắc Trung Bộ, mô hình nhà chống lũ được chính quyền hỗ trợ để xây dựng sau trận lũ lịch sử năm 2020 phát huy được nhiều tác dụng.

Nhà chống lũ được hỗ trợ cho các gia đình khó khăn, với mô hình là một căn nhà có diện tích không quá lớn được xây dựng bằng bê tông kiên cố, có chiều cao và cầu thang để vận chuyển đồ đạc lên tầng cao. Theo đó, mỗi căn nhà được thiết kế 2 tầng kiên cố, diện tích tối thiểu 13m2, tầng 1 ngôi nhà sẽ dùng để sinh hoạt hằng ngày, tầng 2 để phòng tránh trú bão lũ và cất giữ các vật dụng thiết yếu, ngoài số tiền hỗ trợ từ chính quyền địa phương và các tổ chức, phần còn lại các hộ gia đình tự bảo đảm thêm kinh phí để có thể xây dựng kiên cố hơn.

Xuất phát từ mong muốn hỗ trợ người nghèo có được căn nhà an toàn chống lũ, đồng thời góp phần giải quyết việc phòng chống, giảm nhẹ thiệt hại do bão, lũ gây ra cho người dân vùng “rốn lũ” huyện Lệ Thủy, Sở Kế hoạch và Đầu tư tỉnh Quảng Bình (trước đây), nay là Sở Tài chính Quảng Trị, đã chủ động tìm kiếm các gói hỗ trợ từ nguồn viện trợ không hoàn lại của các tổ chức nước ngoài, đặc biệt là tiếp cận các nguồn tài trợ để thực hiện hỗ trợ xây nhà mới cho các hộ nghèo phòng chống lũ lụt, để bà con chung sống an toàn mỗi khi mùa mưa lũ về, giúp người nghèo vươn lên ổn định cuộc sống, thoát nghèo bền vững.

Tại xã Tân Hóa (cũ) nay là xã Kim Phú - địa phương nằm ở “rốn lũ”, bằng nhiều đợt vận động và hỗ trợ tại địa bàn Tân Hóa có hơn 600 nhà phao chống ngập lụt. Trước khi mưa lũ đến, người dân đã đưa đồ đạc, vật dụng và tài sản lên nhà phao tránh trú nên việc ứng phó rất chủ động, tính mạng bảo đảm an toàn. Mô hình nhà phao ở Tân Hóa không chỉ giúp người dân “sống chung với lũ” chủ động mà còn giảm thiệt hại về tài sản.

Nhà phao nổi trong lũ tại Tân Hóa (Ảnh: Minh Anh).

Hay phát minh mới “thang máy chống lũ” của bà con nhân dân các địa phương ở vùng trũng xã Lệ Thủy trong đợt mưa lũ tháng 10 vừa qua, phát huy hiệu quả triệt để.

Theo nhiều hộ dân lắp đặt chia sẻ: Hệ thống này được thiết kế khá đơn giản, chi phí đầu tư không quá lớn nhưng hiệu quả lại rất thiết thực. Chỉ cần một người cũng có thể dễ dàng vận hành, không mất nhiều sức. Ngoài việc bảo vệ tài sản, việc chủ động chuẩn bị như vậy cũng giúp gia đình tôi yên tâm hơn trong mùa mưa bão. Đây là giải pháp nhỏ nhưng hữu ích, phù hợp với điều kiện của nhiều hộ dân vùng thường xuyên chịu ảnh hưởng lũ lụt.

Thanh máy chống lũ của anh Lê Thanh Nguyên Vũ, đây là sản phẩm được nhiều hộ dân ở rốn lũ Lệ Thủy triển khai

Anh Lê Thanh Nguyên Vũ, tỉnh Quảng Trị chia sẻ: “Những năm gần đây, tình hình mưa lũ ngày càng diễn biến phức tạp, nước dâng nhanh và khó lường. Gia đình tôi từng nhiều lần chịu thiệt hại do đồ đạc, thiết bị điện tử, vật dụng sinh hoạt bị ngập nước. Từ thực tế đó, tôi đã đầu tư lắp đặt một hệ thống ròng rọc cố định ở vị trí thuận tiện...".

Phát huy vai trò “4 tại chỗ”

Trong đợt mưa lũ phức tạp diễn ra tại địa bàn tỉnh Quảng Trị vừa qua, ông Lê Văn Tân, Phó Chủ tịch UBND xã Lệ Thủy cho biết, quán triệt phương châm “4 tại chỗ”, lực lượng chức năng địa phương đã trực tiếp kiểm tra và chỉ đạo các thôn rà soát các địa bàn xung yếu, nắm thông tin về số hộ dân ở những vùng có nguy cơ ngập sâu để sẵn sàng triển khai phương án di dời.

Đồng thời, kiểm tra hệ thống đê, kè và các công trình trọng điểm để kịp thời phát hiện, khắc phục nguy cơ mất an toàn trong mùa mưa lũ. Chính quyền địa phương khuyến cáo, hướng dẫn bà con chủ động đưa tài sản đến nơi cao ráo, dự trữ nhu yếu phẩm đủ dùng trong thời gian tối thiểu từ 3 đến 5 ngày.

Theo đó, tại tỉnh Quảng Trị, mỗi khi chuẩn bị có thông tin về các đợt thiên tai ảnh hưởng trực tiếp đến địa phương. Tỉnh Quảng Trị chỉ đạo các đơn vị, địa phương sẵn sàng ứng phó bão theo phương châm “4 tại chỗ” nhằm giảm thiểu thấp nhất thiệt hại về người và tài sản.

Chính quyền và các lực lượng quân sự tại xã Kim Ngân sơ tán người dân theo phương châm "4 tại chỗ".

Tỉnh chỉ đạo các sở, ngành, địa phương huy động tối đa lực lượng tại chỗ. Đồng thời, phối hợp chặt chẽ với lực lượng vũ trang như quân đội, công an, biên phòng, lực lượng xung kích xây dựng kế hoạch hiệp đồng chặt chẽ; duy trì chế độ trực 24/24 giờ tại 5 khu vực trọng điểm, sẵn sàng ứng cứu ngay khi có tình huống khẩn cấp phát sinh. Bên cạnh đó, tỉnh chỉ đạo các địa phương dự trữ vật tư, nhu yếu phẩm được chuẩn bị đầy đủ, sẵn sàng hỗ trợ nhân dân vùng sơ tán và những khu vực bị chia cắt, ngập lụt.

Ông Đặng Văn Dương - Chủ tịch UBND xã Kim Ngân, tỉnh Quảng Trị cho hay: “Là địa phương miền núi thường xuyên xảy ra sạt lở, chia cắt do ảnh hưởng của mưa lũ, xã Kim Ngân luôn chủ động các phương án, phối hợp với lực lượng công an, quân sự để chủ động phương án di dời người dân khẩn cấp. Đảm bảo an toàn cho người dân là ưu tiên nhất của địa phương”.

Thành Long