Phóng viên chiến trường trong thời khắc lịch sử

Tấm bản đồ Sài Gòn

Cuối tháng tư vừa qua, nhân kỷ niệm 50 năm giải phóng miền Nam, tôi có dịp được gặp hai cựu phóng viên TTXVN Đinh Quang Thành và Trần Mai Hưởng tại Trung tâm Lưu trữ Quốc gia III khi hai ông đến đây để gửi tặng Trung tâm những bức ảnh quý mà họ đã chụp được khi đi theo đoàn quân tiến vào giải phóng Sài Gòn năm xưa.

Ban chỉ huy Trung đoàn 66 đang xem tấm bản đồ do nhà báo Đinh Quang Thành tặng, để nghiên cứu đường đi trong nội thành Sài Gòn và tới Dinh Độc Lập

Tại cuộc gặp hôm đó, hai nhà báo kỳ cựu Đinh Quang Thành và Trần Mai Hưởng cho biết, cuối tháng 3/1975, họ được tham gia một “Tổ mũi nhọn” (cùng với phóng viên một số báo khác) vào chiến trường để đưa tin về cuộc chiến đang bước vào giai đoạn quyết định.

Đến ngày 18/4/1975, sau khi quân ta phá tan tuyến phóng thủ của địch ở Phan Rang, các phòng viên “Tổ mũi nhọn” đã lên Đà Lạt, rồi từ đó sẽ xuống Biên Hòa để tới Sài Gòn được sớm hơn. Nhưng khi đến đây, họ gặp lãnh đạo Quân đoàn 3 thì được khuyên nên đi theo Quân đoàn 2 sẽ có khả năng đến Sài Gòn sớm hơn.

Nhà báo Đinh Quang Thành kể, khi từ Đà Lạt quay về, các phóng viên có ghé qua Nha bản đồ của địch để lấy tư liệu. Tại đây, phóng viên Đinh Quang Thành thấy mấy chồng bản đồ khổ lớn được xếp gọn ở một góc phòng. Mở ra xem, ông thấy đó là những tấm bản đồ đường phố Sài Gòn. Nghĩ khi vào đến Sài Gòn, tấm bản đồ này sẽ có tác dụng nên ông đã lấy vài bản cất vào ba lô.

Bức ảnh “Xe tăng Quân giải phóng tiến vào Dinh Độc Lập ngày 30/4/1975” của nhà báo Trần Mai Hưởng

Khi nhóm phóng viên “Tổ mũi nhọn” tới được Xuân Lộc (Đồng Nai), nơi đây đã được giải phóng. Sau đó, các phóng viên gặp Sư đoàn 304 (Quân đoàn 2), đơn vị kết nghĩa với TTXVN, đang đóng quân ở Nước Trong, gần một căn cứ phòng thủ lớn của địch để án ngữ cho hướng đông nam Sài Gòn.

Lúc này, “Tổ mũi nhọn” được chia làm đôi, hai phóng viên Đinh Quang Thành và Trần Mai Hưởng đi theo hai nhóm khác nhau. Đinh Quang Thành đi cùng một mũi chủ công của Quân đoàn 2 gồm Lữ đoàn xe tăng 203 và Trung đoàn 66 (Sư đoàn 304). Trong quá trình hành tiến, chẳng mấy chốc “Binh đoàn thọc sâu” đã tiến gần cửa ngõ Sài Gòn.

Nhà báo Đinh Quang Thành cho biết, một hôm, ông đến chỗ Trung đoàn 66 đóng quân, thấy Ban chỉ huy đơn vị đang trải một tờ bản đồ cỡ chỉ bằng khổ giấy A4 để bàn kế hoạch tiến vào Sài Gòn. Tấm bản đồ này có vẽ các hướng tiến công vào Sài Gòn, nhưng không ghi rõ tên đường.

Thấy Ban chỉ huy Trung đoàn 66 băn khoăn bàn luận để xác định đường đi, phóng viên Đinh Quang Thành nhớ đến tấm bản đồ Sài Gòn cỡ lớn mà mình đã lấy được ở Nha bản đồ bữa trước, nên lấy ngay một bản để tặng. Ban chỉ huy Trung đoàn 66 rất mừng, bèn trải rộng tấm bản đồ ra xem, thấy đường đi trên đường phố Sài Gòn được thể hiện rõ ràng.

Nhờ tấm bản đồ này, ngày 30/4/1975, Trung đoàn 66 đã đến được Dinh Độc Lập rất sớm, bắt sống toàn bộ nội các của Tổng thống Dương Văn Minh, góp phần kết thúc thắng lợi chiến dịch Hồ Chí Minh lịch sử.

Nhà báo Trần Mai Hưởng (bìa trái) và nhà báo Đinh Quang Thành trong lễ trao tặng những bức ảnh tư liệu tại Trung tâm Lưu trữ Quốc gia III. Ảnh: KIẾN NGHĨA

Bức ảnh xe tăng tiến vào Dinh Độc Lập

Nhà báo Trần Mai Hưởng cho biết, sáng 30/4/1975, ông và đồng nghiệp đi theo đoàn quân tiến về Dinh Độc Lập, cơ quan đầu não của chính quyền Việt Nam Cộng hòa. Lúc này, máy ảnh của ông còn rất ít phim. Trên đường tiến vào Dinh, Trần Mai Hưởng đã xúc động ghi lại những hình ảnh người dân Sài Gòn đứng ở hai bên đường hân hoan chào đón đoàn quân giải phóng trong một ngày lịch sử.

Khi tới Dinh Độc Lập, Trần Mai Hưởng thấy có vài chiếc xe tăng đã vào trong Dinh. Đúng lúc đó, chiếc xe tăng mang số hiệu 846 đang đi qua cổng chính, Trần Mai Hưởng vội giơ máy lên chụp một kiểu ảnh.

“Khi ấy tôi nghĩ đó là một khoảnh khắc rất đẹp. Chiếc xe tăng vừa đi ngang cổng Dinh Độc Lập, lá cờ trên tháp pháo tung bay, trên xe có cả lực lượng bộ binh. Buổi trưa Sài Gòn lúc đó chan hòa ánh nắng để tạo ra một bức ảnh đẹp”, nhà báo Trần Mai Hưởng cho biết.

Nhà báo Trần Mai Hưởng chia sẻ, thời điểm chụp bức ảnh trên, ông không nghĩ đến chuyện bức ảnh sau này sẽ nổi tiếng. Tại thời điểm đó, các đồng nghiệp cũng chụp được nhiều bức ảnh có ý nghĩa khác, như ảnh bắt sống nội các Dương Văn Minh, ảnh phất cờ chiến thắng tại Dinh Độc Lập, ảnh người dân Sài Gòn đổ ra đường ăn mừng ngày nước nhà thống nhất…

Ngay trong ngày hôm đó, nhiều bức ảnh trong ngày chiến thắng được in nhiều trên các báo. Riêng bức ảnh “Xe tăng Quân giải phóng tiến vào Dinh Độc lập ngày 30/4/1975” của phóng viên Trần Mai Hưởng được TTXVN phát đi rộng rãi, trở thành một biểu tượng chiến thắng của dân tộc.

Kiến Nghĩa