Quan hệ Việt - Mỹ vươn lên tầm cao mới sau 30 năm

Ba thập niên qua, quan hệ Việt Nam (VN) và Mỹ đã không ngừng phát triển, nâng lên tầm đối tác chiến lược toàn diện vì hòa bình, hợp tác và phát triển bền vững, đóng góp tích cực cho khu vực và trên thế giới. Từ những nỗ lực không ngừng nghỉ từ cả hai phía, Việt - Mỹ từng bước hàn gắn hậu quả chiến tranh, gỡ bỏ cấm vận, thiết lập ngoại giao, mở rộng hợp tác trên hầu hết các lĩnh vực, từ thương mại, giáo dục, y tế, an ninh đến đổi mới sáng tạo khoa học công nghệ…

Những chặng đường quan trọng trong quá trình bình thường hóa và phát triển quan hệ Việt - Mỹ, đã đặt nền tảng cho những bước tiến mạnh mẽ cho quan hệ hai nước trong tương lai.

30 năm nỗ lực vượt nhiều trở ngại

. Phóng viên: Ông đánh giá như thế nào về quan hệ Việt - Mỹ trong suốt 30 năm kể từ khi bình thường hóa quan hệ ngoại giao vào năm 1995?

+ Ông Ted Osius, cựu Đại sứ Mỹ tại VN, Chủ tịch kiêm Giám đốc điều hành Hội đồng kinh doanh Mỹ - ASEAN: Quan hệ hai nước trong thời gian qua đã đạt những bước tiến rất rõ rệt. Tháng 7-2013 đánh dấu một cột mốc lớn khi Chủ tịch nước Trương Tấn Sang gặp Tổng thống Barack Obama tại phòng Bầu dục. Tại đây, hai nhà lãnh đạo đã cùng khởi động quan hệ đối tác toàn diện Việt - Mỹ, thiết lập một khuôn khổ tổng thể nhằm thúc đẩy quan hệ song phương.

Tổng Bí thư Tô Lâm dự tọa đàm với các doanh nghiệp lớn của Mỹ năm 2024. Ảnh: TTXVN

10 năm sau, vào tháng 9-2023, một bước tiến quan trọng khác được ghi nhận khi Tổng thống Joe Biden tới Hà Nội hội đàm với Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng và bỏ qua cấp độ trung gian - nâng cấp gấp đôi quan hệ lên đối tác chiến lược toàn diện.

Trong các mối quan hệ, tiến bộ là điều có thể đạt được khi ta thể hiện sự tôn trọng. Trong ngoại giao, mối quan hệ chứ không chỉ là quyền lực mới là điều cốt lõi. Để quan hệ Mỹ và VN có thể đạt được tiến bộ trong những vấn đề khó khăn, còn khác biệt thì chúng ta buộc phải tìm thấy điểm chung về tình người. Cùng nhau, người Việt và người Mỹ đã học cách hiểu và tôn trọng lẫn nhau tốt hơn.

Mối quan hệ Việt - Mỹ đã được xây dựng trên nền tảng lòng tin và lợi ích chiến lược chứ không phải là điều hiển nhiên. Niềm tin là thứ phải được nuôi dưỡng không ngừng bằng việc làm đúng điều mình đã cam kết. Và chính nhờ sự kiên trì ấy, bất chấp những trắc trở, quan hệ đối tác giữa hai nước vẫn tiếp tục phát triển mạnh mẽ theo thời gian.

+ TS Nguyễn Thành Trung, giảng viên tại ĐH Fulbright VN: Quan hệ Việt - Mỹ là một trong những mối quan hệ được xem là kiểu mẫu cho quan hệ song phương, khi hai quốc gia từng ở hai chiến tuyến đã chuyển mình trở thành bạn bè, hơn thế nữa, trở thành những đối tác chiến lược toàn diện cả trong khu vực lẫn trên thế giới. Hai bên đã đạt được lòng tin để cùng nhau gặt hái nhiều thành tựu đáng kể.

Tổng Bí thư Tô Lâm chứng kiến lễ trao thỏa thuận hợp tác giữa Tập đoàn Dầu khí Quốc gia Việt Nam và Tập đoàn GE năm 2024. Ảnh: TTXVN

Những thành tựu này cũng hết sức đa dạng, không giới hạn trong lĩnh vực thương mại, đầu tư hay kinh tế mà còn mở rộng sang khoa học công nghệ, giáo dục, chính trị, an ninh, quốc phòng, cũng như hợp tác trong việc xử lý hậu quả chiến tranh. Có thể nói mối quan hệ giữa hai nước đã vươn lên một tầm cao mới sau 30 năm.

Gặt hái nhiều thành tựu lớn

. Theo ông, những trụ cột chính và thành tựu nổi bật nhất trong quan hệ song phương 30 năm qua giữa VN và Mỹ là gì?

+ TS Nguyễn Thành Trung: Có thể nói kể từ khi thiết lập quan hệ ngoại giao vào tháng 7-1995, hai nước đã đạt được nhiều bước tiến quan trọng. Trụ cột đầu tiên là kinh tế, thương mại. Vào năm 2001, hai bên ký Hiệp định Thương mại song phương (BTA), có hiệu lực vào năm 2002. Cũng trong năm 2002, xuất khẩu của VN sang Mỹ tăng mạnh, tạo nền tảng cho quan hệ thương mại song phương phát triển như ngày nay. Đây cũng là bước đi quan trọng giúp VN đẩy mạnh xuất khẩu sang thị trường Mỹ, đồng thời thu hút được nguồn vốn đầu tư nước ngoài vào VN trong những năm qua.

Có thể thấy quan hệ hai nước trong lĩnh vực này đã tăng trưởng rất mạnh thời gian qua, bao gồm cả lĩnh vực đầu tư. Mặc dù số công ty đầu tư vào VN dưới danh nghĩa từ Mỹ có thể không nhiều nhưng thực tế có rất nhiều công ty Mỹ đã mở văn phòng tại Hong Kong hoặc Singapore, sau đó từ các văn phòng này đầu tư vào VN. Vì vậy, dù nguồn vốn ghi nhận là từ Hong Kong hay Singapore thì bản chất vẫn là vốn đầu tư từ Mỹ.

Về quốc phòng, hai bên cũng có nhiều hợp tác, từ nâng cao nhận thức về an ninh hàng hải, phối hợp cứu hộ - cứu nạn đến khắc phục hậu quả chiến tranh. Mỹ đã hỗ trợ VN trong việc làm sạch đất nhiễm dioxin tại các sân bay Đà Nẵng, Biên Hòa và xử lý các vấn đề liên quan đến chất độc da cam...

. Đâu là lĩnh vực hợp tác có thể định hình quan hệ Việt - Mỹ trong thập niên tới, những cơ hội nào sẽ mở ra cho hai nước, thưa các chuyên gia?

+ Ông Ted Osius: Tại hội nghị đầu năm 2015 nhân kỷ niệm 20 năm thiết lập quan hệ ngoại giao Việt - Mỹ, Thứ trưởng Bộ Ngoại giao Hà Kim Ngọc từng kêu gọi hai nước vượt ra khỏi khuôn khổ song phương, hướng tới hợp tác khu vực và toàn cầu - chiến lược mà cả hai Chính phủ đã kiên định theo đuổi suốt thập niên qua.

Giờ đây, ý tưởng đó tiếp tục được mở rộng với triển vọng làm sâu sắc hợp tác trong các lĩnh vực như an ninh khu vực, gìn giữ hòa bình toàn cầu, y tế cộng đồng, phòng chống dịch bệnh...

Dù đang đẩy mạnh đầu tư vào khoa học công nghệ như một động lực tăng trưởng, VN vẫn cần thêm những công cụ mới. Mỹ có thể là đối tác vững chắc trong đào tạo kỹ sư và phát triển các lĩnh vực như trí tuệ nhân tạo, công nghệ sinh học và lượng tử. Cùng với đó, công nghệ điện toán đám mây có thể giúp VN tiếp cận nguồn dữ liệu toàn cầu, đào tạo đội ngũ nhà khoa học, tận dụng hiệu quả theo quy mô, qua đó tăng tốc trong các ngành công nghệ cao, đặc biệt là AI.

+ TS Nguyễn Thành Trung: Để trả lời câu hỏi này, trước hết cần nhìn vào bối cảnh thế giới hiện nay. Toàn cầu hóa đang đối mặt với một cuộc khủng hoảng nghiêm trọng. Nhiều quốc gia có xu hướng đẩy mạnh khả năng tự chủ trong các ngành công nghiệp sản xuất, đồng thời ưu tiên bảo đảm tính bền vững và linh hoạt của chuỗi cung ứng. Chính vì vậy, bảo đảm chuỗi cung ứng đã trở thành mối quan tâm hàng đầu trong các cuộc gặp cấp cao giữa các quốc gia.

Trong thập niên tới, một trong những trụ cột quan trọng nhất trong quan hệ Việt - Mỹ nhiều khả năng sẽ tiếp tục là hợp tác kinh tế, thương mại và bảo đảm chuỗi cung ứng. VN mong muốn trở thành một mắt xích quan trọng trong chuỗi cung ứng hàng hóa của Mỹ, đặc biệt trong bối cảnh chuỗi cung ứng toàn cầu có nguy cơ đứt gãy hoặc bị ảnh hưởng vì các căng thẳng quốc tế ngày càng gia tăng.

Bên cạnh chuỗi cung ứng, hợp tác về an ninh chính trị cũng sẽ tiếp tục là một trong những trụ cột quan trọng trong quan hệ hai nước, bởi điều này thể hiện mức độ tin cậy chiến lược và sự tin tưởng lẫn nhau - yếu tố mang tính nền tảng cho quan hệ song phương bền vững.

. Xin cảm ơn các chuyên gia.•

Doanh nghiệp Mỹ tìm cơ hội, Việt Nam mở lối

Ông Ted Osius, cựu Đại sứ Mỹ tại VN, Chủ tịch kiêm Giám đốc điều hành Hội đồng kinh doanh Mỹ - ASEAN, nhận định mối quan hệ ngày càng chặt chẽ giữa khu vực tư nhân Mỹ và Chính phủ VN là một dấu hiệu tích cực.

“Sự quan tâm mạnh mẽ của doanh nghiệp Mỹ với VN thể hiện rõ trong phái đoàn kinh doanh thường niên năm 2024 do chúng tôi tổ chức với 64 công ty và 125 đại biểu tham gia, con số kỷ lục” - ông Ted Osius cho biết.

Đặc biệt, phái đoàn đã có các cuộc gặp với Tổng Bí thư Tô Lâm, Thủ tướng Phạm Minh Chính, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế Quốc hội Vũ Hồng Thanh cùng lãnh đạo nhiều bộ, ngành chủ chốt. Thông điệp của lãnh đạo VN rất rõ ràng và nhất quán: VN sẵn sàng hợp tác sâu hơn với doanh nghiệp Mỹ và tạo điều kiện thuận lợi để giải quyết các rào cản trong chính sách và môi trường đầu tư.

Vào tháng 6-2024, hai nước cũng đã tổ chức đối thoại kinh tế cấp cao đầu tiên trong khuôn khổ đối tác chiến lược toàn diện, thảo luận về các định hướng hợp tác mới trong lĩnh vực kinh tế và chính sách công. Quan hệ đối tác chiến lược toàn diện giữa VN và Mỹ đã tạo nền tảng vững chắc để thúc đẩy mạnh mẽ hợp tác trong lĩnh vực kinh doanh và đầu tư, đồng thời làm sâu sắc thêm sự phối hợp trong các lĩnh vực như phát triển bán dẫn, kinh tế số, không gian mạng, năng lượng và khoáng sản thiết yếu.

Ông Ted Osius, cựu Đại sứ Mỹ tại VN

Quyết tâm, niềm tin và thiện chí

Có nhiều yếu tố quan trọng góp phần tạo nên mối quan hệ VN và Mỹ ở tầm chiến lược toàn diện như hiện nay. Trước hết là quyết tâm chính trị từ cả hai phía. May mắn thay trong những năm qua, hai nước đều có những chính trị gia thực sự quan tâm và thúc đẩy tiến trình hòa giải. Về phía Mỹ có thể kể đến các thượng nghị sĩ John Kerry, John McCain, Patrick Leahy, những người đóng vai trò quan trọng trong việc hàn gắn quan hệ giữa hai dân tộc. Ở phía VN cũng có những nhà lãnh đạo thể hiện quyết tâm tương tự.

Yếu tố thứ hai là niềm tin chính trị, sự tin tưởng lẫn nhau rằng hai quốc gia có thể vượt qua quá khứ, trở thành những đối tác tin cậy và bạn bè tốt. Những hiểu lầm trong quá khứ về vai trò, vị trí hay chính sách của nhau đã dần được hóa giải nhờ sự tin tưởng và đối thoại chân thành.

Bên cạnh đó, thiện chí từ cả hai phía cũng đóng vai trò thiết yếu. Thiện chí này đã giúp thúc đẩy mối quan hệ song phương phát triển, không chỉ vì lợi ích của riêng hai nước, mà còn đóng góp vào hòa bình và ổn định trong khu vực cũng như trên thế giới.

TS NGUYỄN THÀNH TRUNG

DƯƠNG KHANG