Quản lý ổ đĩa trên Linux: Hướng dẫn lệnh mount và umount

Khái niệm cơ bản về hệ thống tệp trong Linux

Không giống Windows sử dụng các ký tự ổ đĩa riêng biệt như C: hay D:, hệ điều hành Linux và các hệ thống tương tự Unix quản lý tất cả thiết bị lưu trữ trong một cây thư mục thống nhất. Khi một thiết bị mới (như USB hoặc ổ cứng ngoài) được kết nối, hệ thống tệp của nó cần được "gắn" (mount) vào một thư mục cụ thể trên cây thư mục chính. Thư mục này được gọi là "điểm gắn kết" (mount point), cho phép người dùng truy cập dữ liệu trên thiết bị như một phần của hệ thống.

Việc quản lý thủ công quá trình này thông qua dòng lệnh mang lại sự kiểm soát chính xác, đặc biệt quan trọng đối với các quản trị viên hệ thống. Các lệnh mount và umount là những công cụ cốt lõi cho phép bạn thực hiện các tác vụ này một cách hiệu quả.

Kiểm tra các thiết bị đã được gắn kết

Trước khi thực hiện bất kỳ thao tác nào, việc kiểm tra trạng thái hiện tại của hệ thống là rất cần thiết. Bạn có thể sử dụng hai lệnh chính để xem danh sách các hệ thống tệp đang được gắn kết.

Sử dụng lệnh mount

Gõ lệnh mount không kèm theo tham số nào sẽ liệt kê tất cả các hệ thống tệp đã được kết nối. Tuy nhiên, kết quả có thể khá dài và khó đọc. Để lọc theo một loại hệ thống tệp cụ thể, hãy sử dụng tùy chọn -t (type).

Ví dụ, để chỉ xem các hệ thống tệp loại ext4, một định dạng phổ biến cho ổ cứng trên Linux, bạn có thể dùng lệnh:

mount -t ext4

Lệnh mount giúp liệt kê các hệ thống tệp đang hoạt động.

Sử dụng lệnh df

Lệnh df (disk free) cung cấp một cái nhìn tổng quan và dễ đọc hơn về dung lượng đĩa đã sử dụng và còn trống của các hệ thống tệp đã gắn. Để có kết quả gọn gàng, bạn có thể loại bỏ các hệ thống tệp ảo như squashfs bằng tùy chọn -x (exclude).

df -x squashfs

Kết quả sẽ hiển thị tên thiết bị, tổng dung lượng, dung lượng đã dùng, dung lượng còn trống và điểm gắn kết tương ứng.

Lệnh df cung cấp thông tin chi tiết về dung lượng lưu trữ.

Các thao tác gắn kết thiết bị phổ biến

Việc gắn kết thủ công cho phép bạn chỉ định điểm gắn kết và các tùy chọn truy cập như chỉ đọc (read-only) hoặc đọc-ghi (read-write).

Gắn một tệp ảnh ISO

Tệp ISO là một bản sao của đĩa quang. Để truy cập nội dung bên trong mà không cần ghi ra đĩa, bạn có thể gắn nó như một thiết bị ảo. Giả sử bạn có tệp TinyCore-current.iso và muốn gắn vào thư mục /mnt, hãy sử dụng lệnh sau:

sudo mount -t iso9660 -o loop TinyCore-current.iso /mnt

-t iso9660: Chỉ định loại hệ thống tệp là ISO.
-o loop: Sử dụng một thiết bị vòng lặp (loop device) để xử lý tệp ảnh như một thiết bị vật lý.

Lưu ý rằng các tệp ISO luôn được gắn ở chế độ chỉ đọc.

Gắn ổ đĩa USB hoặc ổ cứng ngoài

Khi kết nối một thiết bị lưu trữ ngoài, Linux sẽ gán cho nó một tên trong thư mục /dev, thường là /dev/sdb, /dev/sdc, v.v. (/dev/sda thường là ổ cứng chính). Bạn có thể xác định tên thiết bị bằng lệnh lsblk hoặc df.

Sau khi xác định được tên thiết bị (ví dụ: /dev/sdb1 cho phân vùng đầu tiên của ổ đĩa), bạn có thể gắn nó vào một điểm gắn kết (ví dụ: /media/usb_drive) bằng lệnh:

sudo mount /dev/sdb1 /media/usb_drive

Bạn cần tạo thư mục /media/usb_drive trước nếu nó chưa tồn tại bằng lệnh sudo mkdir /media/usb_drive.

Ngắt kết nối và quản lý nâng cao

Sau khi sử dụng xong, việc ngắt kết nối (unmount) thiết bị là cần thiết để đảm bảo an toàn dữ liệu.

Lệnh umount cơ bản

Để ngắt kết nối một hệ thống tệp, hãy sử dụng lệnh umount (lưu ý không có chữ 'n') với điểm gắn kết hoặc tên thiết bị.

sudo umount /mnt

Hoặc:

sudo umount /dev/sdb1

Xử lý lỗi "Device is busy"

Nếu bạn nhận được thông báo lỗi "target is busy" (thiết bị đang bận), điều này có nghĩa là một tiến trình hoặc người dùng nào đó đang truy cập vào hệ thống tệp đó (ví dụ, cửa sổ terminal đang ở trong thư mục đó). Để giải quyết, hãy đảm bảo bạn đã thoát khỏi thư mục đó. Nếu vẫn không được, bạn có thể sử dụng tùy chọn "lazy" unmount:

sudo umount -l /mnt

Lệnh này sẽ đợi cho đến khi thiết bị không còn bận nữa rồi mới thực hiện ngắt kết nối, giúp tránh gián đoạn công việc.

Gắn lại với tùy chọn mới (Remount)

Đôi khi bạn cần thay đổi trạng thái của một hệ thống tệp đã gắn, ví dụ từ chỉ đọc sang đọc-ghi. Tùy chọn remount cho phép bạn làm điều này mà không cần phải ngắt kết nối và gắn lại từ đầu.

Ví dụ, để chuyển điểm gắn kết /mnt sang chế độ đọc-ghi (rw):

sudo mount -o remount,rw /mnt

Đây là một kỹ năng hữu ích, đặc biệt khi cần khắc phục sự cố hệ thống khi một ổ đĩa bị tự động chuyển sang chế độ chỉ đọc do lỗi.

CTVX