Quan tâm nhân lực chất lượng cao tương xứng với vai trò đột phá chiến lược
Cơ chế, chính sách tài chính phát triển nhân lực chất lượng cao chưa được quan tâm đúng mức, chưa tương xứng với vai trò đột phá chiến lược.
Phiên họp cho ý kiến về kết quả giám sát chuyên đề “Việc thực hiện chính sách, pháp luật về phát triển và sử dụng nguồn nhân lực đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội, nhất là nguồn nhân lực chất lượng cao”.
Sáng 11/8, Ủy ban Thường vụ Quốc hội tiếp tục cho ý kiến về kết quả giám sát chuyên đề “Việc thực hiện chính sách, pháp luật về phát triển và sử dụng nguồn nhân lực đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội, nhất là nguồn nhân lực chất lượng cao”.
Nội dung này đã được Ủy ban Thường vụ Quốc hội thảo luận tại phiên họp trước, tiếp tục hoàn thiện để trình Quốc hội xem xét tại kỳ họp thứ 10.
Nhân lực chất lượng cao tăng cả về số lượng và chất lượng
Theo báo cáo của đoàn giám sát, hiện nay, nguồn nhân lực của nước ta cơ bản đáp ứng được yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội. Nguồn nhân lực, nhân lực chất lượng cao tăng cả về số lượng và chất lượng, cơ cấu ngày càng phù hợp hơn; trình độ, kỹ năng của lực lượng lao động được nâng lên; năng suất lao động, việc làm, thu nhập của người lao động có chuyển biến tích cực.
Đối với khu vực công lập, đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức phần lớn có trình độ từ đại học trở lên; công tác tuyển dụng, sử dụng, quản lý và phát triển nguồn nhân lực được thực hiện nghiêm túc, bảo đảm công khai, minh bạch theo quy định, chất lượng, trình độ đội ngũ nhìn chung đáp ứng yêu cầu.
Trong khu vực ngoài công lập, số lượng lao động tăng bình quân khoảng 0,65%/năm trong giai đoạn 2021-2024, cao nhất là khu vực có vốn đầu tư nước ngoài. Năm 2024, có gần 47,3 triệu người lao động làm việc ở khu vực ngoài nhà nước, chiếm 89,3% tổng lực lượng lao động và chiếm trên 91% tổng số lao động có việc làm của nền kinh tế.
Quang cảnh phiên họp.
Chất lượng giáo dục, đào tạo ngày càng được nâng lên, đáp ứng tốt hơn nhu cầu phát triển nguồn nhân lực. Quy mô đào tạo đại học và nghề nghiệp nhìn chung ổn định trong giai đoạn giám sát. Cơ cấu ngành nghề, trình độ, lĩnh vực đào tạo đa dạng. Nhiều ngành mới được mở, thích ứng nhanh với nhu cầu của thị trường lao động.
Nguồn lực đầu tư được tăng cường, đa dạng hóa; hiệu quả sử dụng được nâng lên. Các chính sách thu hút, trọng dụng, đãi ngộ nhân lực chất lượng cao của các bộ, ngành địa phương bước đầu đã phát huy hiệu quả.
Từ năm 2018 đến tháng 10/2024, có 706 sinh viên tốt nghiệp xuất sắc, cán bộ khoa học trẻ được thu hút, tuyển dụng vào làm việc trong các cơ quan, tổ chức. Nhiều công chức, viên chức, người lao động được cấp học bổng, hỗ trợ đào tạo sau đại học ở trong nước và ngoài nước, hỗ trợ một lần khi thu hút nhân tài về địa phương.
Một bộ phận nhân lực chất lượng cao có năng lực, trình độ tiệm cận với các nước tiên tiến trong khu vực và trên thế giới, đóng góp tích cực trong các hoạt động nghiên cứu, đổi mới sáng tạo, ứng dụng khoa học, công nghệ, hội nhập quốc tế.
Một số địa phương, đơn vị sự nghiệp công lập đã thực hiện thi tuyển công khai một số vị trí lãnh đạo, cho phép nhân sự ngoài hệ thống được thi tuyển, thí điểm trả lương cao cho giảng viên, bác sĩ giỏi, có cơ chế nội bộ linh hoạt về lương, môi trường làm việc và chế độ đãi ngộ khác để giữ người tài.
Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn phát biểu tại phiên họp.
Khẩn trương ban hành Chiến lược phát triển nguồn nhân lực
Bên cạnh kết quả đạt được, đoàn giám sát cũng chỉ ra những vấn đề còn hạn chế, tồn tại. Trong đó, Chính phủ, một số bộ, ngành và hầu hết các địa phương chưa ban hành văn bản tổng thể, định hướng chiến lược dài hạn về phát triển nguồn nhân lực, nhân lực chất lượng cao. Một số chiến lược, chương trình, đề án, trong đó có những văn bản quan trọng, có tính chiến lược chậm được ban hành, triển khai thực hiện còn hạn chế, kết quả chưa rõ nét.Chưa có quy định đầy đủ, toàn diện về nhân lực chất lượng cao.
Bước vào kỷ nguyên mới, yêu cầu về nhân lực chất lượng cao ngày càng cấp thiết, đất nước ta đang đứng trước nguy cơ thiếu hụt nhân lực chất lượng cao, nhất là chuyên gia đầu ngành, “tổng công trình sư”, nhóm nghiên cứu mạnh trong các lĩnh vực khoa học, công nghệ, kinh tế mới, nhân lực phục vụ công nghiệp quốc phòng, an ninh và các lĩnh vực quan trọng khác.
Cơ cấu ngành nghề đào tạo chưa thực sự hợp lý, chưa gắn kết chặt chẽ và theo kịp nhu cầu của thực tiễn. Tỷ lệ sinh viên theo học các ngành kinh tế, tài chính, luật khá cao. Tỷ lệ theo học các nhóm ngành khoa học cơ bản, nông nghiệp, lâm nghiệp, thủy sản… có xu hướng giảm.
Cơ chế, chính sách tài chính cho giáo dục còn bất cập. Cơ cấu chi đầu tư chiếm tỷ lệ nhỏ, giá trị tuyệt đối còn thấp, chưa đáp ứng nhu cầu phát triển. Chiến lược đầu tư phát triển giáo dục đại học chưa hiệu quả, thiếu trọng tâm, trọng điểm. Các chính sách xã hội hóa giáo dục chưa đạt hiệu quả cao; kết quả đạt được chưa tương xứng với tiềm năng….
Trong kiến nghị, đoàn giám sát nhấn mạnh việc quán triệt Nghị quyết Đại hội XIV của Đảng, thể chế hóa và tổ chức thực hiện hiệu quả 4 Nghị quyết chiến lược của Bộ Chính trị, nhất là các nội dung liên quan đến phát triển nguồn nhân lực, chủ trương, đường lối của Đảng về hiện đại hóa giáo dục, chăm lo sức khỏe nhân dân, dân số và phát triển.
Chính phủ khẩn trương ban hành Chiến lược phát triển nguồn nhân lực đến năm 2030, tầm nhìn 2050 và bố trí đầy đủ nguồn lực bảo đảm để thực hiện, nâng cao năng lực sáng tạo của nhân lực gắn với sử dụng hợp lý trí tuệ nhân tạo và các công cụ khoa học công nghệ mới.
Xây dựng và trình Quốc hội xem xét, sửa đổi bổ sung Luật Giáo dục, Luật Giáo dục đại học và Luật Giáo dục nghề nghiệp, Luật Dân số, Luật Viên chức, Chương trình mục tiêu quốc gia về giáo dục và đào tạo, Chương trình mục tiêu quốc gia về dân số và phát triển.
Ban hành quy định về nhân lực chất lượng cao theo hướng quy định rõ về khái niệm, tiêu chí, thẩm quyền xác định nhân lực chất lượng cao trong tổng thể nguồn nhân lực (qua các tiêu chí về kết quả đào tạo, bồi dưỡng, kết quả thực hành nghề nghiệp, kinh nghiệm, uy tín, thành tựu trong công tác)...
Bộ trưởng Bộ GD&ĐT Nguyễn Kim Sơn phát biểu tại phiên họp.
Vướng ở đâu gỡ ở đó, không nói chung chung là vướng thể chế
Phát biểu tại phiên họp, Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn nhấn mạnh, đây là chuyên đề giám sát hết sức quan trọng. Vừa qua, 4 nghị quyết “bộ tứ trụ cột” của Bộ Chính trị đã được ban hành đều có những nội dung liên quan đến việc nâng cao chất lượng dạy và học, nhất là chất lượng nguồn nhân lực chất lượng cao.
Bộ Chính trị cũng đã cho ý kiến và theo kết luận của Tổng Bí thư Tô Lâm, trước ngày 15/8 tới sẽ ban hành nghị quyết về giáo dục toàn dân, nghị quyết về lĩnh vực chăm sóc sức khỏe nhân dân. Chủ tịch Quốc hội đề nghị, sau khi các nghị quyết này được ban hành, Đoàn giám sát cần cập nhật thêm để có sự đánh giá, kiến nghị một cách phù hợp để Chính phủ, các bộ, ngành, địa phương, nhất là Bộ GD&ĐT có thể triển khai được trong thời gian tới.
Tại Kỳ họp thứ X sẽ trình Quốc hội cho ý kiến dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Giáo dục; dự án Luật Giáo dục đại học (sửa đổi); dự án Luật Giáo dục nghề nghiệp (sửa đổi). Chủ tịch Quốc hội nhấn mạnh, đây là 3 dự án luật hết sức quan trọng để chuẩn bị cho Chương trình mục tiêu quốc gia về giáo dục đào tạo, Chương trình mục tiêu quốc gia về dân số và phát triển.
Về các nhiệm vụ, giải pháp trong thời gian tới, dự thảo Nghị quyết đã đề ra 9 nhóm vấn đề cần hoàn thiện thể chế chính sách. Chủ tịch Quốc hội đề nghị, Đoàn giám sát cần cân đối dung lượng giữa các mục thực trạng và giải pháp. Việc hoàn thiện thể chế, chính sách pháp luật tới đây thuộc về luật hay nghị định, thông tư? Vướng ở đâu thì gỡ ở đó chứ không nói chung chung là vướng thể chế. Vướng thể chế ở đâu, ở chỗ nào, thuộc ngành nào thì phải nêu cụ thể.
Hiện đã có nhiều đề án, chương trình phát triển nhân lực chất lượng cao được ban hành; tuy nhiên việc tổ chức thực hiện còn hạn chế, kết quả chưa rõ nét. Một số nội dung quan trọng còn chậm hoặc chưa ban hành. Cơ chế, chính sách tài chính nhà nước phát triển nguồn nhân lực, nhất là nhân lực chất lượng cao chưa được quan tâm đúng mức, chưa tương xứng với vai trò đột phá chiến lược…
Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Thị Thanh điều hành phiên họp.
Về dự thảo Nghị quyết giám sát, Chủ tịch Quốc hội lưu ý, nhiệm vụ, giải pháp phải rõ từng ngành, lĩnh vực; ngắn gọn nhưng phải bảo đảm đầy đủ, dễ hiểu, dễ nhớ, dễ làm, dễ kiểm tra, dễ thực hiện. Trong đó, giao Ủy ban Văn hóa và Xã hội phối hợp với Bộ GD&ĐT tiếp tục bám sát, đồng hành để các bộ, ngành, địa phương triển khai thực hiện “tới nơi tới chốn”.
Bộ trưởng Bộ GD&ĐT Nguyễn Kim Sơn bày tỏ đồng tình, đánh giá cao sự công phu, thận trọng, khách quan của đoàn giám sát, cũng như nội dung các báo cáo. Liên quan đến kiến nghị về chức năng, nhiệm vụ của Chính phủ, Bộ trưởng cho biết sẽ tiếp thu, nghiên cứu kỹ trong quá trình triển khai trong thời gian tới.
Phát biểu kết luận, Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Thị Thanh nêu rõ, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đánh giá cao Báo cáo kết quả giám sát và dự thảo Nghị quyết giám sát chuyên đề, hồ sơ, tài liệu trình tại phiên họp được Đoàn giám sát chuẩn bị công phu, đáp ứng về chất lượng, góp phần cung cấp nhiều thông tin có giá trị để góp ý vào Văn kiện Đại hội.
Phó Chủ tịch Quốc hội giao Ủy ban Văn hóa và Xã hội tiếp tục phối hợp với các Bộ, trong đó chủ công là Bộ GD&ĐT cũng như Bộ Nội vụ, Bộ Tài chính, Bộ Y tế và các Bộ có liên quan để hoàn thiện Nghị quyết; lưu ý bám sát quá trình đang hoàn thiện Nghị quyết của Bộ Chính trị về lĩnh vực này.
