Quảng Ninh kiến tạo mô hình tăng trưởng mới nhờ tư duy đột phá

Tái cấu trúc tăng trưởng từ thay đổi tư duy phát triển

Tỉnh Quảng Ninh đang bước vào giai đoạn phát triển mới với mục tiêu trở thành cực tăng trưởng ở phía Bắc, đồng thời hướng đến mô hình thành phố trực thuộc Trung ương trước năm 2030.

Quảng Ninh đang bước vào giai đoạn phát triển mới. Ảnh: Hoàng Anh

Không chỉ là bước tiến hành chính đơn thuần, đây là hệ quả của quá trình tái cấu trúc mô hình phát triển kéo dài hơn một thập kỷ. Từ một tỉnh phụ thuộc vào tài nguyên than và du lịch tự phát, Quảng Ninh từng bước chuyển sang cách tiếp cận dựa trên thể chế, quản trị hiện đại và vai trò chủ động của chính quyền trong việc kiến tạo động lực mới cho nền kinh tế.

Quảng Ninh là điển hình cho tinh thần cải cách, dám thử nghiệm và dám đi trước. Một trong những điểm thể hiện rõ nhất tư duy này nằm ở cách tỉnh giải bài toán nguồn lực.

Thay vì trông chờ ngân sách Trung ương, tỉnh lựa chọn chiến lược “xin cơ chế hơn xin vốn”, dùng cơ chế để mở khóa nguồn lực ngoài ngân sách.

Cách tiếp cận này thể hiện rõ qua những dự án hạ tầng có tác động lan tỏa mạnh, nơi Nhà nước và doanh nghiệp chia sẻ vai trò ở mức tối ưu. Sân bay quốc tế Vân Đồn – sân bay tư nhân đầu tiên của Việt Nam – là ví dụ tiêu biểu. Nhà nước đảm nhiệm giải phóng mặt bằng và pháp lý, còn doanh nghiệp chịu trách nhiệm vốn và vận hành.

Mô hình này tạo ra hiệu ứng đòn bẩy, giúp mỗi đồng vốn ngân sách huy động thêm nhiều đồng vốn tư nhân, có thời điểm đạt tỷ lệ 1 đồng vốn công kéo theo 8 - 9 đồng vốn tư.

Hiệu quả của mô hình “đầu tư công dẫn dắt đầu tư tư” còn thể hiện ở việc hình thành hệ thống hạ tầng chiến lược vốn đòi hỏi nguồn lực rất lớn. Tuyến cao tốc Hải Phòng – Hạ Long – Vân Đồn – Móng Cái dài 176km được hoàn thành trong thời gian ngắn, gỡ bỏ điểm nghẽn “túi cụt” kéo dài nhiều năm. Chuỗi dự án này không chỉ cải thiện kết nối liên vùng mà còn nâng năng lực cạnh tranh của tỉnh trong thu hút đầu tư và logistics.

Cùng với những dự án đã hoàn thành, Quảng Ninh bước vào giai đoạn mới với loạt hạ tầng được nghiên cứu và triển khai để tiếp tục mở rộng dư địa tăng trưởng. Tỉnh đang thúc đẩy quy hoạch mở rộng sân bay Quảng Ninh nhằm đáp ứng nhu cầu vận tải tăng nhanh và nâng vị thế Vân Đồn trong chuỗi điểm đến quốc tế.

Khu công nghiệp – cảng biển – đô thị Quảng Yên được định hướng thành cực công nghiệp chiến lược, nơi hệ thống cảng tổng hợp và khu logistics mới giữ vai trò kết nối thương mại vùng duyên hải Bắc Bộ. Bên cạnh hạ tầng cứng, Quảng Ninh mở rộng mạng lưới đường ven biển và các tuyến kết nối liên tỉnh, đồng thời triển khai giai đoạn mới của chính quyền số và đô thị thông minh.

Điều đáng chú ý là Quảng Ninh chấp nhận đi trước trong cơ chế, nghĩa là chấp nhận rủi ro lớn hơn để đổi lấy hạ tầng đi trước một bước, tạo nền tảng cho tăng trưởng dài hạn.

Sự nhất quán trong tổ chức vốn và triển khai dự án cho thấy mức độ trưởng thành về năng lực quản trị của chính quyền địa phương. Đây cũng là điểm phân biệt Quảng Ninh với nhiều địa phương cùng thời điểm, khi tỉnh không chỉ huy động được nguồn lực lớn mà còn kiểm soát được rủi ro, bảo đảm tiến độ và chất lượng công trình.

Nếu hạ tầng cứng là phần “xương sống”, thì hạ tầng mềm về thể chế là “mạch máu” của mô hình phát triển.

Trong nhiều năm, Quảng Ninh giữ vị trí nhóm đầu ở các bảng xếp hạng PCI, PAPI, PAR INDEX và SIPAS. Việc liên tục dẫn đầu không phải nhờ những cải thiện kỹ thuật nhỏ lẻ, mà từ mô hình quản trị hướng tới doanh nghiệp. Bộ chỉ số DDCI do tỉnh chủ động xây dựng và áp dụng trở thành công cụ thúc đẩy cạnh tranh nội bộ, qua đó làm rõ trách nhiệm của từng sở ngành và địa phương.

Đây là yếu tố giúp môi trường đầu tư của Quảng Ninh duy trì được sự ổn định và nhất quán trong thời gian dài, ngay cả khi có sự thay đổi về nhân sự.

Việc tái cấu trúc mô hình tăng trưởng của Quảng Ninh, xét đến cùng, không nằm ở việc bổ sung thêm nguồn lực mà ở cách làm cho các nguồn lực vận hành hiệu quả hơn. Tư duy phát triển dựa vào thể chế và quản trị đang trở thành lợi thế cạnh tranh dài hạn của tỉnh, đặt nền tảng cho giai đoạn phát triển mới với kỳ vọng xây dựng một mô hình địa phương điển hình của Việt Nam trong thập kỷ tới.

Phát triển hạ tầng là một trong những đột phá của Quảng Ninh. Ảnh: Hoàng Anh

Sàng lọc FDI, phát triển xanh và định vị lại vai trò trong chuỗi cung ứng

Một trụ cột quan trọng của chiến lược phát triển là định hướng tăng trưởng xanh. Quảng Ninh phải đồng thời đảm bảo an ninh năng lượng quốc gia và tạo không gian cho các ngành xanh, sạch.

Cách tỉnh lựa chọn dòng vốn cho thấy rõ việc ưu tiên các dự án công nghệ cao, tiêu chuẩn môi trường cao và có khả năng lan tỏa chuỗi giá trị.

Giai đoạn 2020 đến 2025, tổng vốn đầu tư vào các khu công nghiệp và khu kinh tế đạt gần 324.000 tỷ đồng, FDI đạt 8,16 tỷ USD.

Nhiều dự án thuộc nhóm năng lượng tái tạo, vật liệu mới, công nghệ cao như Foxconn Hayek, Jinko Solar hay cụm công nghiệp phụ trợ ô tô tại Sông Khoai, Bắc Tiền Phong đã hình thành hệ sinh thái sản xuất mới. Đáng chú ý, tỉnh chủ động từ chối những dự án quy mô lớn nhưng không đáp ứng tiêu chí môi trường hoặc sử dụng đất không hiệu quả.

Kinh tế tuần hoàn là một định hướng được áp dụng thực chất. Việc tái sử dụng đất đá thải mỏ để san lấp các khu đô thị mới giảm áp lực bãi thải, tiết kiệm tài nguyên và phản ánh tư duy quản trị tài nguyên theo hướng bền vững.

Sự dịch chuyển của chuỗi cung ứng toàn cầu theo xu hướng China+1 và hiệu lực của RCEP đang giúp định vị lại vai trò của Quảng Ninh trong mạng lưới thương mại khu vực. Tuyến cao tốc Vân Đồn – Móng Cái rút ngắn mạnh thời gian di chuyển từ biên giới đến các trung tâm công nghiệp và cảng biển lớn, giảm chi phí logistics và củng cố vai trò cửa ngõ. Hành lang Móng Cái – Hải Phòng – Hà Nội dần trở thành tuyến thương mại quan trọng kết nối Trung Quốc với các thị trường ASEAN.

Mục tiêu trở thành thành phố trực thuộc Trung ương được tỉnh định hình theo mô hình “đa cực, đa trung tâm” phù hợp địa hình trải dài. Hạ Long giữ vai trò lõi trung tâm về hành chính, kinh tế và văn hóa. Cẩm Phả, Vân Đồn, Cô Tô phát triển du lịch và kinh tế đêm. Móng Cái đảm nhiệm thương mại biên mậu. Quảng Yên, Uông Bí và Đông Triều tập trung công nghiệp và là cửa ngõ kết nối tam giác Hải Phòng – Hải Dương – Quảng Ninh. Cấu trúc phân cực rõ ràng giúp phân bổ dân cư hợp lý, tạo nền tảng hạ tầng đô thị bền vững và đảm bảo kết nối thông minh giữa các khu vực.

Với nền tảng hạ tầng và thể chế được tích lũy nhiều năm, Quảng Ninh bước vào giai đoạn có nhiều điều kiện thuận lợi để hiện thực hóa tầm nhìn dài hạn.

Thách thức sắp tới nằm ở việc duy trì kỷ luật thể chế, nâng cao năng lực đội ngũ và tiếp tục sàng lọc dòng vốn theo tiêu chí xanh. Đây sẽ là yếu tố quyết định để tỉnh giữ đà tăng trưởng bền vững trong giai đoạn 2030 - 2050.

Lam Anh