Quy hoạch bô xít - Rào cản thu hút đầu tư tại Đắk Nông

2 năm chưa xong thủ tục đầu tư vì... bô xít

Vướng quy hoạch, nhiều dự án lớn trên địa bàn Đắk Nông đã có chủ trương triển khai nhưng chưa mang lại kết quả. Để tháo gỡ, lãnh đạo UBND tỉnh và nhà đầu tư đã ngồi lại làm việc với nhau nhiều lần, nhưng chưa có chuyển biến. Nguyên nhân xuất phát từ giải pháp gỡ vướng vượt quá thẩm quyền của địa phương.

Đắk Nông có 1/3 diện tích đất được quy hoạch bô xít

Công ty Cổ phần Tập đoàn TH là một trong những nhà đầu tư đang đề xuất triển khai nhiều dự án tại Đắk Nông, với 8 dự án. Trong đó, 3 dự án nằm trong danh mục ưu tiên. Tuy nhiên, sau gần 2 năm triển khai, đến nay, cả 3 dự án này vẫn chưa có kết quả.

Dự án chăn nuôi bò sữa và chế biến sữa tập trung áp dụng công nghệ cao, huyện Đắk Glong là một ví dụ. Đối với dự án này, về phía Tập đoàn TH đề xuất 1.000ha tại xã Quảng Sơn. Tuy nhiên, trong số này, có 397ha chồng lấn quy hoạch bô xít.

Hiện nay, nhà đầu tư đang làm việc với huyện Đắk Glong, các sở, ngành để khoanh vùng lại diện tích dự án được triển khai. Tuy nhiên, quá trình thực hiện các thủ tục này lại vướng thêm quy hoạch sử dụng đất của huyện.

Cũng tại huyện Đắk Glong, Tập đoàn TH còn có 2 dự án cũng đang giẫm chân tại chỗ. Dự án nhà máy sản xuất nước tinh khiết, thảo dược và hoa quả tập trung Núi Tiên 2 tại xã Quảng Sơn, với quy mô dự kiến khoảng 29,1ha và Dự án xây dựng nhà máy chế biến sữa tại Cụm công nghiệp BMC, xã Đắk Ha, với diện tích 37ha.

Trưởng Ban Dự án của Tập đoàn TH tại Đắk Nông Nguyễn Công Vĩnh cho biết, đơn vị bắt đầu thực hiện khảo sát cho các dự án đầu tư tại Đắk Nông từ năm 2022. Nhà đầu tư cũng đã nghiên cứu rất nhiều khía cạnh đầu tư của tỉnh trước khi tiến hành khảo sát.

Theo ông Vĩnh, Tập đoàn TH là một nhà đầu tư lớn. Khi bắt đầu, đơn vị đã nhanh chóng hoàn thiện nộp hồ sơ đề xuất đầu tư lên Sở KH-ĐT Đắk Nông và đề nghị xem xét triển khai sớm. Tuy nhiên, trong quá trình thực hiện lại vướng nhiều khó khăn.

Một phần diện tích đất thuộc Dự án chăn nuôi bò sữa và chế biến sữa tập trung áp dụng công nghệ cao, huyện Đắk Glong vướng quy hoạch bô xít

“Vướng mắc nhất trong quá trình đơn vị triển khai dự án tại địa bàn vẫn là quy hoạch bô xít, quy hoạch sử dụng đất. Đây là hai vấn đề dẫn đến vướng trong phê duyệt thu hút đầu tư. Vì vậy, nhà đầu tư mong muốn, tỉnh xem xét sớm các điều kiện, để giải quyết đầy đủ về mặt pháp lý”, ông Vĩnh chia sẻ.

Theo ông Vĩnh, ngay từ ban đầu, Tập đoàn TH đã cam kết nhiều điều khoản với Đắk Nông. Một trong số đó là dự án nào, địa bàn nào xong sớm sẽ ưu tiên triển khai trước.

Có những dự án, đơn vị cam kết sẽ đi vào hoạt động trong vòng 1 năm kể từ thời điểm hoàn thiện các thủ tục đầu tư. Tuy nhiên, trong thực tiễn phát sinh nhiều vấn đề.

Cũng theo ông Vĩnh, ngoài các dự án ở huyện Đắk Glong, TH vẫn còn 2 dự án ở địa phương khác nằm trong danh mục ưu tiên nhưng chưa hoàn thiện.

Nguyên nhân sâu xa cũng vướng quy hoạch bô xít. Dự án trồng các loại cây ăn quả, cây hương liệu và gia vị hạ tầng tại Đắk Song đang vướng hướng dẫn của các bộ, ngành Trung ương về thẩm quyền chấp thuận chủ trương đầu tư, loại đất phù hợp để xây dựng nhà máy.

Dự án nhà máy sản xuất nước tinh khiết, thảo dược, hoa quả tập trung Núi Tiên 2, huyện Đắk Mil đang vướng điều chỉnh quy hoạch.

“Chúng tôi đã đề xuất với UBND tỉnh nhiều lần về các vấn đề liên quan triển khai dự án, nhưng vẫn chưa có kết quả. Điều này đã ảnh hưởng rất lớn đến kế hoạch đầu tư của đơn vị. Tập đoàn mong muốn UBND tỉnh, các sở, ngành vào cuộc quyết liệt hơn, giải quyết những khó khăn, vướng mắc về bô xít nói chung và các thủ tục khác liên quan. Có như vậy, các dự án mới nhanh chóng đi vào triển khai được”, ông Vĩnh bày tỏ.

“Ngáng chân” dự án quy mô lớn

Quy hoạch bô xít không những gây khó cho các dự án mới bắt tay triển khai, mà còn là rào cản cho dự án hiện hữu muốn mở rộng quy mô.

Dự án tái định cư (TĐC) dành cho các hộ dân có đất thuộc diện thu hồi để phục vụ khai thác quặng bô xít và các dự án hạ tầng phục vụ sản xuất của Nhà máy Alumin Nhân Cơ là điển hình.

Ngày 10/11/2022, HĐND tỉnh Đắk Nông phê duyệt chủ trương đầu tư 5 khu TĐC ở huyện Đắk R’lấp. Các khu TĐC được phê duyệt gồm: Khu TĐC thôn 13, xã Đắk Wer; Khu TĐC bon Bu N’Doh, xã Đắk Wer; Khu TĐC thôn 7, xã Kiến Thành; Khu TĐC thôn Quảng Bình, xã Nghĩa Thắng (Khu số 1) và Khu TĐC thôn Quảng Bình, xã Nghĩa Thắng (Khu số 2).

Khi TĐC thôn 13, xã Đắk Wer toàn bộ đang vướng quy hoạch bô xít

Theo dự kiến, các khu TĐC này sẽ bố trí cho người dân bị thu hồi đất khi thực hiện giải phóng mặt bằng (GPMB) Dự án nhà máy Alumin Nhân Cơ và Dự án khai thác mỏ Nhân Cơ - Đắk Nông.

Cả 5 khu TĐC này có tổng mức đầu tư hơn 400 tỷ đồng từ ngân sách tỉnh. Nguồn vốn do Tập đoàn Công nghiệp Than - Khoáng sản Việt Nam tự nguyện ứng trước. Tổng diện tích 5 khu TĐC là trên 43ha.

Các khu TĐC này sẽ giúp “trả nợ” cho người dân đã bị thu hồi đất khi GPMB xây dựng Nhà máy Alumin Nhân Cơ và khai thác bô xít ở Đắk R’lấp thời gian qua. Những lô còn lại sẽ được bố trí cho người dân bị thu hồi đất phục vụ hoạt động khai thác bô xít thời gian tới.

UBND huyện Đắk R’lấp đã giao cho Ban Quản lý dự án và phát triển quỹ đất huyện làm chủ đầu tư. Sau hơn 1 năm phê duyệt, cả 5 khu TĐC phục vụ việc GPMB để sản xuất, khai thác bô xít ở Đắk R’lấp đều chưa được triển khai. Theo đánh giá của chủ đầu tư, việc triển khai các khu TĐC hiện rất chậm và đang gặp nhiều vướng mắc.

Trong số 5 khu TĐC đã được phê duyệt, Khu TĐC thôn 7, xã Kiến Thành vướng một phần. Riêng 4 khu TĐC còn lại hoàn toàn vướng vào quy hoạch bô xít. Đây cũng là nguyên nhân khiến các dự án đến nay vẫn chưa thể triển khai.

Thu hẹp không gian phát triển

Thu hút đầu tư tại Đắk Nông những năm gần đây có chuyển biến, nhưng không nhiều. Điểm qua các dự án được thu hút đều có quy mô nhỏ lẻ, vẫn chưa xứng tầm với tiềm năng, lợi thế sẵn có của địa phương.

Dự án trồng các loại cây ăn quả, cây hương liệu và gia vị hạ tầng tại Đắk Song của Tập đoàn TH đang vướng hướng dẫn của các bộ, ngành Trung ương về thẩm quyền chấp thuận chủ trương đầu tư

Đơn cử như năm 2023, Đắk Nông thu hút được 16 dự án, với tổng vốn 2.500 tỷ đồng. Trong số này, tỉnh phê duyệt được 10 dự án, với tổng mức đầu tư gần 1.800 tỷ đồng, giảm 3 dự án so với năm 2022.

Trong 6 tháng đầu năm 2024, Đắk Nông chỉ thu hút được 1 dự án (không tính dự án FDI) với tổng vốn đầu tư 13 tỷ đồng. So với cùng kỳ năm 2023, giảm 3 dự án, giảm số vốn 443 tỷ đồng. Một trong những nguyên nhân dẫn đến thu hút đầu tư tại Đắk Nông còn thấp là do vướng quy hoạch bô xít.

Đồ họa: Nguyễn Hiền

“Hiện nay, diện tích 3 loại rừng và diện tích bô xít trên địa bàn tỉnh rất lớn. Đụng vào đâu cũng vướng quy hoạch. Nếu như thế này, Đắk Nông làm sao thu hút được các dự án đầu tư. Mà một khi không có dự án đầu tư, tỉnh làm sao phát triển được”, Giám đốc Sở KH-ĐT Trần Đình Ninh khẳng định.

Theo ông Ninh, nếu không sớm tháo gỡ các khó khăn, vướng mắc về bô xít, Đắk Nông mãi cứ lâm vào tình thế không có không gian để phát triển.

Công tác xúc tiến, thu hút đầu tư hầu như không thể thực hiện. Bởi vì, hầu hết nhà đầu tư vào khảo sát, tìm hiểu đều vướng quy hoạch bô xít hoặc quy hoạch ba loại rừng.

“Trong 650.000ha của Đắk Nông, có 290.000ha quy hoạch 3 loại rừng, 170.000ha quy hoạch khoáng sản. Tỉnh chỉ còn lại 1/3 diện tích đất tự nhiên. Tuy nhiên, 1/3 diện tích đất tự nhiên này lại nằm ở khu vực phía Bắc của tỉnh. Trong khi, cực tăng trưởng mà tỉnh đang muốn hướng tới lại là phía Nam, hướng tới Đông Nam Bộ. Cho nên, nếu không giải quyết được vấn đề này, dư địa phát triển của Đắk Nông rất khó”, trích phát biểu của Phó Thủ tướng Chính phủ Trần Lưu Quang tại Hội nghị công bố Quy hoạch và Xúc tiến đầu tư tỉnh Đắk Nông năm 2024 diễn ra ngày 23/3/2024.

Tại buổi làm việc với Phó Trưởng Ban Kinh tế Trung ương Nguyễn Đức Hiển vào ngày 23/5/2024, Phó Bí Thư Tỉnh ủy, Chủ tịch UBND tỉnh Đắk Nông Hồ Văn Mười khẳng định, tỉnh xác định phát triển ngành công nghiệp khai thác bô xít, chế biến alumin, luyện nhôm, phát triển ngành công nghiệp sau nhôm là trụ cốt số 1 trong phát triển kinh tế- xã hội.

Tuy nhiên, tỉnh đang lâm vào tình cảnh không đủ không gian và đất đai phù hợp quy hoạch để phát triển. Trong khi, các quy định về bảo vệ, tận thu khoáng sản bô xít hiện rất khó thực hiện trên thực tế.

Với tiến độ khai thác hiện nay, phải 400 năm nữa mới khai thác hết quặng bô xít ở Đắk Nông. Tỉnh đề xuất Ban Kinh tế Trung ương tổng hợp, báo cáo các cấp có thẩm quyền tháo gỡ các khó khăn, vướng mắc để Đắk Nông đẩy nhanh quá trình phát triển kinh tế - xã hội.

"Trước hết là gỡ khó về quy hoạch bô xít để tỉnh triển khai thực hiện các công trình, dự án đầu tư công, các chương trình mục tiêu quốc gia. Khi hạ tầng của tỉnh được nâng cấp, Đắk Nông mới có thể dễ dàng kêu gọi các đối tác đầu tư”, Phó Bí thư Tỉnh ủy, Chủ tịch UBND tỉnh Hồ Văn Mười khẳng định.

Nguyễn Lương