Quỹ nhà ở quốc gia: Đòn bẩy tài chính cho chính sách an cư

Chủ động tài chính, rõ ràng cơ chế

Một đề xuất quan trọng đang được Bộ Xây dựng lấy ý kiến rộng rãi trước khi trình Chính phủ: thành lập Quỹ nhà ở quốc gia – một tổ chức tài chính ngoài ngân sách, hoạt động như doanh nghiệp nhà nước 100% vốn, nhằm giải quyết bài toán vốn cho phát triển nhà ở xã hội.

Ảnh minh họa.

Theo dự thảo, Quỹ nhà ở quốc gia sẽ chia thành hai cấp: Quỹ nhà ở trung ương do Bộ Xây dựng trực tiếp quản lý, và Quỹ nhà ở địa phương được giao cho các Sở Xây dựng điều hành tại từng tỉnh, thành. Đây là bước đi quan trọng giúp tách bạch chức năng quản lý và vận hành nhà ở xã hội ra khỏi ngân sách Nhà nước, đồng thời tạo điều kiện cho các địa phương chủ động hơn trong triển khai các chương trình an sinh.

Quỹ nhà ở trung ương sẽ được cấp vốn điều lệ ban đầu ít nhất 5.000 tỷ đồng từ ngân sách trung ương và nâng lên tối thiểu 10.000 tỷ đồng trong vòng ba năm kể từ khi thành lập. Ngoài vốn ngân sách, quỹ này còn có thể huy động từ nhiều kênh như: đóng góp tự nguyện từ tổ chức – cá nhân trong và ngoài nước, tiền thu từ bán nhà ở thuộc tài sản công, lợi nhuận từ hoạt động của quỹ, và các nguồn hợp pháp khác.

Bên cạnh đó, quỹ cũng được bổ sung vốn từ giá trị tài sản là quỹ đất được hình thành qua nghĩa vụ của các dự án thương mại khi thực hiện trách nhiệm phát triển nhà ở xã hội theo luật định. Đây được xem là bước tiến quan trọng trong việc huy động nguồn lực xã hội hóa cho mục tiêu an cư bền vững.

Điểm đáng chú ý là Quỹ nhà ở sẽ hoạt động theo mô hình doanh nghiệp, tức có bộ máy điều hành riêng, linh hoạt trong vận hành, nhưng vẫn chịu giám sát chặt chẽ từ cơ quan chủ quản – Bộ Xây dựng hoặc UBND tỉnh/thành phố. Giám đốc điều hành quỹ trung ương do Bộ Xây dựng bổ nhiệm, đảm bảo tính nhất quán trong chính sách và vận hành hiệu quả.

Thúc đẩy nhà ở xã hội phát triển đồng bộ, có hạ tầng

Mục tiêu trọng tâm của Quỹ nhà ở quốc gia là đầu tư vào các dự án nhà ở xã hội độc lập và dự án nhà ở xã hội có hạ tầng đồng bộ, chủ yếu để cho thuê. Việc định hướng quỹ đầu tư vào nhà ở xã hội cho thuê thay vì bán đứt giúp duy trì quỹ nhà lâu dài và ổn định hơn, từ đó hỗ trợ người thu nhập thấp tiếp cận nơi ở phù hợp.

Ảnh minh họa.

Các dự án đầu tư từ quỹ sẽ có thời hạn tối đa: không quá 5 năm đối với nhà ở xã hội độc lập, và không quá 7 năm đối với các dự án có đồng bộ hệ thống hạ tầng kỹ thuật và xã hội. Điều này tạo cơ sở pháp lý rõ ràng cho việc phân bổ và giải ngân vốn, đồng thời đẩy nhanh tiến độ triển khai thực tế – yếu tố lâu nay vốn là điểm nghẽn của các chương trình nhà ở xã hội.

Đối với các địa phương, Quỹ nhà ở cấp tỉnh sẽ có cơ chế cấp vốn riêng từ ngân sách địa phương sau khi được Hội đồng Nhân dân thông qua, kèm theo nguồn bổ sung từ việc định giá quỹ đất – tài sản mà các chủ đầu tư phải giao nộp khi thực hiện nghĩa vụ nhà ở xã hội. Việc đưa quỹ đất vào tính thành vốn góp là cách làm mới, giúp tăng tính thanh khoản tài chính và thúc đẩy liên kết công – tư trong đầu tư nhà ở.

Việc thành lập Quỹ nhà ở quốc gia cũng mang ý nghĩa chiến lược trong bối cảnh nhu cầu nhà ở xã hội đang tăng mạnh, nhất là tại các đô thị lớn và khu công nghiệp. Khi chính sách đủ mạnh và tài chính đủ vững, việc triển khai các khu nhà ở cho công nhân, người thu nhập thấp và đối tượng chính sách có thể được thực hiện đồng loạt thay vì nhỏ giọt như trước.

Ngoài ra, khi có sự tham gia của doanh nghiệp nhà nước chuyên trách, khả năng kiểm soát chất lượng, tiến độ và giá thành nhà ở xã hội sẽ được cải thiện đáng kể, góp phần chấm dứt tình trạng "xã hội hóa nửa vời", nơi mà doanh nghiệp tư nhân chỉ tham gia khi có lợi nhuận rõ ràng.

BN