Ra mắt hồi ký của con trai cựu Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Robert McNamara

Craig McNamara trưởng thành trong bối cảnh chính trị hỗn loạn và biến động tại Mỹ thời cuối những năm 1960. Cha ông, Robert McNamara là Bộ trưởng Bộ Quốc phòng Mỹ dưới thời Tổng thống John F. Kenedy và là “kiến trúc sư” của chiến tranh tại Việt Nam. Ông tham gia những hoạt động phản chiến, cả đời giằng xé giữa tình cảm gia đình và câu hỏi không bao giờ dứt: Tại sao cha mình làm như vậy? Bất kể ông đã làm gì, khi học tại trường, khi đến sống tại một nơi xa nước Mỹ, khi theo đuổi ngành nông nghiệp… thì những ám ảnh đó vẫn không rời xa ông. Và câu chuyện của gia đình ông cũng là điểm chung của nhiều gia đình ở Mỹ, nơi những gì xảy ra tại Việt Nam đã làm phân rẽ những người thân.

Hồi ký cung cấp cho bạn đọc nhiều thông tin về một giai đoạn lịch sử, những cảm xúc từ góc độ người dân Mỹ, từ góc độ của một gia đình người Mỹ đặc biệt

Craig McNamara ấp ủ viết cuốn hồi ký Vì cha chúng tôi nói dối từ lâu, trước khi cha ông qua đời vào năm 2009. Nhưng phải 10 năm sau đó cơ hội mới đến, khi ông dự khóa học nâng cao tại học viện DCI của Đại học Stanford. Ông theo học một khóa sáng tác với hy vọng mãnh liệt là viết được một cuốn hồi ký. Cuốn sách này được cho là ghi lại hành trình nỗ lực của ông để đối diện sự thật về cuộc chiến Việt Nam từ những năm 1960 đến nay, và tiếp tục hành trình trong phần đời còn lại.

Cuộc đời của Craig McNamara là sự giằng xé thường trực, giữa một bên là tình yêu với người cha ruột, tuy bận rộn nhưng không thiếu những khoảnh khắc, cùng ông đi leo núi, đi cắm trại, nhưng đồng thời cũng là người mà ông hiểu là phải chịu trách nhiệm về cuộc chiến tranh gây nhiều đau thương. Một mặt ông phải gánh di sản của cha mình; mặt khác muốn hay không, nhờ người cha và gia đình, ông đã được những ưu ái trong cuộc sống, miễn quân dịch, được giúp đỡ khi chọn khởi nghiệp.

Ông không thực sự biết về công việc của cha mình, vì người cha ít chia sẻ về điều đó trong gia đình, vì vậy ông có sự kiếm tìm không ngừng nghỉ những thông tin về chiến tranh, ý kiến các bên, những cựu chiến binh, những nhà báo, nhà làm phim, những người phản chiến, những người có hoàn cảnh tương đồng… và ông cũng đã tự đến Việt Nam để gặp gỡ những người từng trải qua cuộc chiến hoặc là chịu hậu quả từ đó.

Năm 1995, khi Robert McNamara sang Việt Nam, Craig McNamara đã đề nghị được đi cùng, nhưng cha ông từ chối. Sau đó gần 20 năm, ông tự sang Việt Nam, đến Hà Nội, gặp con trai của Đại tướng Võ Nguyên Giáp và trải nghiệm nhịp sống ở thành phố này. Ông cũng từng đi Huế, thăm dấu tích còn lại của hàng rào điện tử McNamara. Ông cũng đến Sài Gòn và vào ngôi nhà từng là tư dinh của Henry Cabot Lodge Jr., đại sứ Hoa Kỳ tại Nam Việt Nam trong những năm đầu Mỹ can dự. Với người hướng dẫn tự thuê trong lần đến Việt Nam đầu tiên đó, ông đã ngồi xe máy, ăn ở vỉa hè, cảm nhận sức sống của một đất nước hòa bình.

Lần gần đây nhất, vào năm 2025, với mong muốn tìm kiếm câu trả lời cho riêng mình, tìm cách thấu hiểu những người đã trải qua cuộc chiến, và góp phần hàn gắn vết thương chiến tranh, Craig McNamara đã sang Việt Nam thêm lần nữa. Ông đã nhận lời xuất hiện trong bộ phim đặc biệt do VTV thực hiện mang tên Cuộc đọ sức của ý chí.

Ông cùng đoàn phim của VTV đi 6 tỉnh thành, thăm lại các nơi gắn với Robert McNamara trong thời gian chiến tranh như bãi biển Đà Nẵng, hàng rào điện tử McNamara, sân bay Tà Cơn, căn cứ B1 Hồng Phước… Ông cũng đã đi thăm nơi diễn ra cuộc thảm sát Mỹ Lai, Nghĩa trang Trường Sơn và trò chuyện cùng các cựu chiến binh, những nạn nhân chất độc da cam.

QUỲNH YÊN