Rác thải nhựa nông nghiệp: Gánh nặng âm thầm từ đồng ruộng

Áp lực từ những vật liệu khó phân hủy

Ngành nông nghiệp – trụ cột phát triển của Việt Nam – đang âm thầm tạo ra một khối lượng rác thải nhựa đáng lo ngại. Theo ước tính, từ hoạt động trồng trọt mỗi năm phát sinh khoảng 661.500 tấn chất thải rắn, trong đó hơn 550.000 tấn là nilon, gần 78.000 tấn vỏ bao phân bón và khoảng 34.000 tấn bao bì thuốc bảo vệ thực vật (BVTV). Những con số này đặt ra yêu cầu cấp bách về quản lý chất thải trong sản xuất nông nghiệp, vốn lâu nay chưa được chú trọng đúng mức.

Ảnh minh họa.

Không chỉ trồng trọt, các hoạt động nuôi trồng thủy sản và chăn nuôi cũng đóng góp không nhỏ vào lượng rác thải nhựa thải ra môi trường. Chỉ tính riêng trong lĩnh vực thủy sản, các loại rác như vỏ chai hóa chất, bao bì thức ăn, lưới nhựa, phao xốp… phát sinh liên tục, đặc biệt tại những vùng nuôi cá tra, tôm nước lợ hay cá biển có giá trị kinh tế cao.

Trong lĩnh vực chăn nuôi, ước tính mỗi năm phát sinh khoảng 80 triệu tấn chất thải, trong đó có đến 36% lượng chất thải được xả thẳng ra môi trường mà không qua xử lý. Dù 83,86% số cơ sở chăn nuôi có áp dụng một số biện pháp xử lý chất thải, nhưng vẫn còn gần 5% chưa có giải pháp gì, tạo ra nguy cơ ô nhiễm lan rộng từ khu vực nông thôn ra các dòng sông, ao hồ.

Nỗ lực giảm thiểu – chưa đồng đều

Trước thực trạng trên, nhiều địa phương đã triển khai các biện pháp thu gom bao bì thuốc BVTV. Giai đoạn 2020–2024, cả nước đã xây dựng gần 188.000 bể thu gom vỏ bao thuốc sau sử dụng, thu được hơn 3,6 triệu kg bao bì, trong đó có khoảng 2,1 triệu kg được xử lý theo quy chuẩn môi trường. Tuy nhiên, vẫn còn hơn 780.000 kg bao bì chưa được tiêu hủy đúng cách, tiềm ẩn rủi ro tồn dư hóa chất độc hại phát tán ra môi trường đất và nước.

Đồng thời, ngành nông nghiệp cũng đang triển khai mục tiêu giảm thiểu và tái chế chất thải nhựa. Trong giai đoạn 2022–2025, đặt mục tiêu cắt giảm ít nhất 20% vật liệu nhựa sử dụng, đồng thời thu gom và phân loại được tối thiểu 80% lượng chất thải nhựa phát sinh từ sản xuất và sử dụng thuốc BVTV. Trong giai đoạn tiếp theo (2026–2030), mức cắt giảm dự kiến nâng lên 30%, với 100% lượng chất thải được thu gom và 20% được tái sử dụng.

Song song với đó, công tác loại bỏ các hóa chất độc hại trong nông nghiệp cũng được đẩy mạnh. Từ 2017 đến 2023, Bộ Nông nghiệp và Môi trường đã loại khỏi danh mục 14 hoạt chất thuốc BVTV có độc tính cao, như Paraquat, Glyphosate, Fipronil hay Malathion… – những chất có khả năng tích tụ lâu dài, gây hại cho sức khỏe con người và sinh vật.

Trong lĩnh vực phụ phẩm nông nghiệp, năm 2024 ghi nhận khoảng 93,6 triệu tấn phát sinh, trong đó phần lớn đến từ cây hàng năm. Tuy nhiên, tỷ lệ xử lý hiệu quả còn thấp: chỉ khoảng 13,4% được thu gom xử lý, còn lại chủ yếu để lại đồng ruộng hoặc bị đốt, gây phát thải khí nhà kính. Hình thức tái sử dụng mới chỉ chiếm gần 30%, cho thấy dư địa lớn trong việc biến rác thành tài nguyên.

BN