Rạn nứt giữa tỷ phú Musk và Tổng thống Trump đe dọa hợp đồng 22 tỷ USD của SpaceX

Số phận chưa rõ của hợp đồng 22 tỷ USD

Tên lửa Starship của SpaceX trên bệ phóng tại cơ sở phóng vệ tinh Starbase ở Boca Chica, Texas, Mỹ. Ảnh: THX/TTXVN

Theo hãng tin Reuters, cuộc xung đột bắt đầu khi ông Musk chỉ trích đạo luật cắt giảm thuế và tăng chi tiêu của Tổng thống Trump, sau đó tranh cãi nhanh chóng vượt khỏi tầm kiểm soát. Ông Trump công kích ông Musk khi phát biểu tại Phòng Bầu Dục. Về phần mình, trên nền tảng mạng xã hội X, ông Musk liên tiếp chỉ trích ông Trump, khiến ông Trump cảnh báo chấm dứt các hợp đồng chính phủ với các công ty của ông Musk.

Ông Musk đáp lại khi tuyên bố sẽ bắt đầu ngừng hoạt động tàu vũ trụ Dragon của SpaceX - phương tiện mà Cơ quan Hàng không và Vũ trụ Mỹ (NASA) đang sử dụng. Tuy nhiên, chỉ vài giờ sau, ông Musk dường như đã đổi ý. Trả lời một người dùng X kêu gọi ông và ông Trump “hãy bình tĩnh và lùi lại vài ngày”, ông Musk viết: “Lời khuyên hay. Được rồi, chúng tôi sẽ không ngừng hoạt động Dragon”.

Dù vậy, chỉ riêng việc ông Musk cảnh báo rút tàu Dragon khỏi hoạt động đã đánh dấu một động thái chưa từng có tiền lệ của một trong những đối tác thương mại hàng đầu của NASA.

Theo hợp đồng, tàu Dragon là phương tiện duy nhất của Mỹ có khả năng đưa phi hành gia lên và rời Trạm Vũ trụ Quốc tế (ISS), biến tập đoàn SpaceX thành yếu tố then chốt của chương trình không gian Mỹ.

Cuộc tranh cãi làm dấy lên câu hỏi liệu ông Trump sẽ hành động thế nào với tỷ phú Musk, người mà cho đến tuần trước vẫn giữ vai trò đứng đầu sáng kiến tinh giản bộ máy chính phủ của ông Trump.

Nếu Tổng thống ưu tiên trả đũa chính trị và hủy bỏ hợp đồng hàng tỷ USD giữa SpaceX với NASA và Lầu Năm Góc, tiến bộ trong lĩnh vực không gian của Mỹ có thể bị chậm lại.

Thư ký báo chí của NASA, bà Bethany Stevens, từ chối bình luận về SpaceX nhưng nói: “Chúng tôi sẽ tiếp tục hợp tác với các đối tác trong ngành để đảm bảo hoàn thành các mục tiêu của tổng thống trong lĩnh vực không gian”.

Cuộc đấu khẩu giữa ông Musk và ông Trump đã phá vỡ mối quan hệ đặc biệt giữa một tổng thống Mỹ và một ông trùm công nghệ, mối quan hệ từng mang lại nhiều ưu đãi cho SpaceX: từ kế hoạch chuyển trọng tâm của NASA từ Mặt trăng sang sao Hỏa, đến dự án lá chắn phòng thủ tên lửa khổng lồ trong không gian, hay việc bổ nhiệm một lãnh đạo Không quân có quan điểm ủng hộ SpaceX trong quá trình trao hợp đồng.

Nếu tàu Dragon bị cho ngừng hoạt động, chương trình ISS sẽ bị gián đoạn. Tuy nhiên, vẫn chưa rõ quá trình ngừng hoạt động sẽ diễn ra nhanh đến mức nào. NASA hiện sử dụng tàu Soyuz của Nga làm phương tiện dự phòng để đưa phi hành gia lên ISS.

Quá trình trỗi dậy của SpaceX

Biểu tượng của tập đoàn SpaceX tại cổng vào trung tâm vũ trụ Brownsville ở Texas (Mỹ). Ảnh: Reuters/TTXVN

SpaceX đã vươn lên thống lĩnh thị trường trước cả khi ông Musk can dự sâu vào chính trường Mỹ năm 2024, xây dựng được thị phần đáng kể trong lĩnh vực phóng tên lửa và liên lạc vệ tinh. Đây là những yếu tố mà các chuyên gia cho rằng có thể giúp công ty này phần nào tránh bị ảnh hưởng từ cuộc xung đột giữa ông Musk và ông Trump.

Ông Justus Parmar, Giám đốc điều hành Fortuna Investments (quỹ đầu tư vào SpaceX), nhận định: “May mắn thay, điều đó sẽ không gây ra thảm họa, vì SpaceX đã trở thành một thế lực toàn cầu thống trị phần lớn lĩnh vực không gian. Nhưng rõ ràng, việc này sẽ khiến công ty thiệt hại doanh thu đáng kể và mất nhiều cơ hội hợp đồng”.

Trong những tháng gần đây, dưới thời ông Trump, ngành không gian Mỹ và lực lượng 18.000 nhân viên NASA đã phải đối mặt với nguy cơ bị sa thải và các đề xuất cắt giảm ngân sách, đe dọa hàng chục chương trình khoa học, trong khi cơ quan không gian Mỹ vẫn chưa có người đứng đầu chính thức.

Người được ông Trump đề cử làm giám đốc NASA là Jared Isaacman. Ông là tỷ phú, phi hành gia tư nhân và là đồng minh của ông Musk. Ông có vẻ đã trở thành “nạn nhân” đầu tiên của cuộc tranh cãi khi Nhà Trắng đột ngột rút tên ông khỏi danh sách đề cử vào cuối tuần qua, tức là không muốn để ông Musk có người của mình dẫn dắt NASA.

Ông Trump giải thích lý do loại ông Isaacman là do nhân vật này “hoàn toàn là người của đảng Dân chủ”, dường như ám chỉ các thông tin cho rằng ông Isaacman từng quyên góp cho đảng Dân chủ. Theo hồ sơ công khai, ông Isaacman có quyên góp cho cả thành viên đảng Cộng hòa nhưng chủ yếu quyên góp cho ứng viên đảng Dân chủ.

Sứ mệnh đưa con người lên Sao Hỏa của ông Musk từng là một phần cốt lõi trong chương trình không gian của ông Trump. Tuy nhiên, nỗ lực này đã làm lu mờ chương trình trọng điểm của NASA là đưa con người trở lại Mặt trăng.

Kế hoạch ngân sách của ông Trump đề xuất chấm dứt các sứ mệnh Mặt trăng Artemis sau sứ mệnh thứ ba, đồng nghĩa với việc chấm dứt hoạt động của hệ thống tên lửa Space Launch System (SLS) – vốn đã vượt ngân sách và được dùng cho các sứ mệnh đó.

Tuy nhiên, phiên bản dự luật của Ủy ban Thương mại thuộc Thượng viện được công bố tối 5/6 đã khôi phục kinh phí cho các sứ mệnh Artemis 4 và 5, đảm bảo ít nhất 1 tỷ USD mỗi năm cho SLS đến năm 2029.

Vì tên lửa của SpaceX là giải pháp rẻ hơn so với SLS, nên việc chính quyền Tổng thống Trump có phản đối các điều chỉnh của Thượng viện trong vài tuần tới hay không sẽ phản ánh mức độ ảnh hưởng chính trị còn lại của ông Musk.

SpaceX, được thành lập năm 2002, đã giành được hợp đồng 15 tỷ USD với NASA để vận hành tên lửa Falcon 9 và phát triển hệ thống Starship – một hệ thống tên lửa đa năng được chọn để đưa phi hành gia NASA lên Mặt trăng trong thập kỷ này.

Công ty cũng đã được trao hàng tỷ USD để phóng phần lớn vệ tinh an ninh quốc gia của Lầu Năm Góc, đồng thời xây dựng một chòm sao vệ tinh do thám quy mô lớn trong quỹ đạo cho một cơ quan tình báo Mỹ.

Bà Lori Garver, cựu Phó Giám đốc NASA, cho rằng việc hủy hợp đồng của SpaceX không chỉ đi ngược lại lợi ích quốc gia Mỹ mà còn có thể không hợp pháp. Tuy nhiên, bà cũng chỉ trích ông Musk vì cảnh báo cho ngừng hoạt động tàu Dragon, đặt sinh mạng phi hành gia vào nguy hiểm.

Thùy Dương/Báo Tin tức và Dân tộc