Rh null – nhóm máu hiếm nhất hành tinh

Nỗ lực nhân tạo hóa nhóm máu hiếm Rh null.

Tuy nhiên, với những người mang nhóm máu cực hiếm như Rh null, hiện chỉ khoảng 50 người trên toàn thế giới, việc tìm được máu tương thích gần như bất khả thi. Khi xảy ra cấp cứu, họ hầu như không có nguồn thay thế và thường phải tự trữ lạnh máu của mình để phòng tình huống nguy hiểm.

Nhóm máu được xác định dựa trên các kháng nguyên nằm trên bề mặt hồng cầu. Nếu truyền nhầm máu chứa kháng nguyên lạ, hệ miễn dịch có thể phản ứng mạnh và gây nguy hiểm tính mạng. 2 hệ nhóm máu dễ gây phản ứng nhất là ABO và Rh. Dù người O âm tính thường được xem là “người cho phổ quát”, thực tế họ vẫn có thể gây phản ứng vì hiện đã phát hiện hơn 360 loại kháng nguyên khác.

Trong hệ Rh có hơn 50 loại kháng nguyên. Người Rh âm tính chỉ thiếu kháng nguyên Rh(D), còn vẫn mang nhiều loại Rh khác. Rh null lại là trường hợp đặc biệt: người mang nhóm máu này không có bất kỳ kháng nguyên Rh nào, khiến máu của họ có khả năng tương thích rất cao với hầu hết các nhóm máu thuộc hệ Rh. Nhờ vậy, Rh null được xem là loại máu cực kỳ quý giá, nhất là trong những ca cấp cứu không kịp xác định nhóm máu bệnh nhân.

Vì Rh null quá hiếm và hầu như không thể tìm được nguồn hiến phù hợp, các nhà khoa học đang nỗ lực tạo hồng cầu mang đặc tính này trong phòng thí nghiệm. Nghiên cứu cho thấy, Rh null xuất hiện do đột biến gen ảnh hưởng đến protein RHAG, làm gián đoạn quá trình hình thành toàn bộ kháng nguyên Rh trên hồng cầu.

Năm 2018, nhóm chuyên gia tại Đại học Bristol (Anh) đã tạo ra tế bào hồng cầu “siêu tương thích” bằng công nghệ chỉnh sửa gen CRISPR-Cas9, kỹ thuật cắt và điều chỉnh ADN rất chính xác, nhằm loại bỏ năm hệ kháng nguyên dễ gây phản ứng nhất, gồm cả ABO và Rh. Loại hồng cầu này có thể dùng cho người mang nhóm máu hiếm như Rh null hoặc nhóm Bombay, một nhóm máu cực hiếm khác.

Các nhóm nghiên cứu tại Mỹ, Canada và Tây Ban Nha cũng đang sử dụng tế bào gốc để tạo hồng cầu mang tính chất Rh null. Tuy vậy, việc sản xuất máu nhân tạo ở quy mô lớn còn nhiều thách thức, bởi phòng thí nghiệm khó tái tạo hoàn chỉnh môi trường tủy xương, nơi hồng cầu trưởng thành tự nhiên.

Hiện các nhà khoa học đang tiến hành thử nghiệm lâm sàng hồng cầu nuôi cấy từ tế bào gốc để đánh giá độ an toàn. Đây là bước tiến quan trọng hướng tới mục tiêu tạo ra nguồn máu hiếm có thể lưu trữ lâu dài, mở ra hy vọng mới cho những bệnh nhân sở hữu nhóm máu hiếm nhất hành tinh.

Thùy Linh