Sàn giao dịch số cho nhựa tái chế

Công ty trách nhiệm hữu hạn một thành viên Môi trường đô thị Hải Phòng chủ động nghiên cứu, thiết kế phương tiện thu gom rác phân loại. (Ảnh TRUNG KIÊN)

Hiện nay, Việt Nam phát sinh khoảng 3,9 triệu tấn rác thải nhựa mỗi năm nhưng chỉ khoảng 33% được tái chế bởi các cơ sở nhỏ lẻ nhưng không đăng ký. Giao dịch mua bán phế liệu chủ yếu diễn ra thông qua mối quan hệ cá nhân, không có hợp đồng, hầu hết thanh toán tiền mặt, thiếu chứng từ hợp lệ và nhất là không có hóa đơn. Đây là những rào cản lớn khiến chuỗi cung ứng nhựa tái chế không thể chính thức hóa.

Trong khi đó, chính sách pháp luật của Nhà nước đã có những quy định rõ ràng. Ở Việt Nam, hiện nay chưa có sàn giao dịch trực tuyến toàn diện về nguyên liệu tái chế. Các nền tảng hiện có chủ yếu tập trung vào hàng hóa tái sử dụng hoặc phế liệu, nhưng thường thiếu thông tin về nguồn gốc, chất lượng. Đây là trở ngại lớn đối với các tập đoàn lớn vốn yêu cầu kiểm chứng chặt chẽ. Trong một khảo sát của Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam cho thấy, 74% doanh nghiệp tái chế được khảo sát đánh giá tích cực về ý tưởng sàn giao dịch nguyên liệu và 37% cho biết sẽ sẵn sàng tham gia.

Theo khảo sát mới đây của Chương trình Liên hợp quốc (UNDP), 76% cơ sở tái chế được hỏi khẳng định mong muốn mở rộng khách hàng thông qua nền tảng số; 68% bày tỏ lo ngại về gian lận trong giao dịch phi chính thức; 59% đề nghị có phương thức thanh toán an toàn và cho biết sẵn sàng tham gia nếu nền tảng hỗ trợ công cụ xuất hóa đơn, báo cáo truy xuất phục vụ nghĩa vụ EPR.

Cũng theo đại diện của UNDP, muốn sàn giao dịch số thật sự trở thành một mắt xích chiến lược trong chuỗi cung ứng nhựa tái chế, nền tảng này trước hết phải tích hợp đầy đủ các chức năng cốt lõi: Từ xác minh người dùng (KYC), truy xuất nguồn gốc vật liệu đến công cụ thương lượng trực tuyến, hệ thống thanh toán bảo mật, cơ chế giải quyết tranh chấp minh bạch và hệ thống xếp hạng tín nhiệm. Đặc biệt, khả năng phát hành hóa đơn điện tử và kết nối liên thông với dữ liệu EPR là điều kiện bắt buộc nếu muốn đáp ứng đồng thời cả yêu cầu pháp lý lẫn kỳ vọng thị trường.

Những yếu tố này không đơn thuần là kỹ thuật, mà mang tính quyết định để thu hút các cơ sở phi chính thức từng bước tham gia hệ sinh thái chính quy, đồng thời bảo đảm tiêu chuẩn vận hành để các doanh nghiệp lớn đưa vào chuỗi cung ứng và là công cụ hỗ trợ quản lý nhà nước hiệu quả. Điều này cho phép các cơ quan chức năng truy cập số lượng phế liệu theo thời gian thực, theo dõi mức độ tham gia EPR của từng doanh nghiệp và hỗ trợ giám sát việc thực hiện các mục tiêu kinh tế tuần hoàn, như trong Quyết định số 687/ QĐ-TTg phê duyệt Đề án Kinh tế tuần hoàn quốc gia.

ĐỨC TÙNG