Sáng kiến quan trọng, mở ra không gian đối thoại chuyên sâu của Quốc hội

Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn - Trưởng Ban Tổ chức Diễn đàn chủ trì và phát biểu khai mạc Diễn đàn. Ảnh: Hồ Long

Bảo đảm gắn kết công tác xây dựng pháp luật vơi tổ chức thi hành pháp luật

Diễn đàn được tổ chức theo sáng kiến của Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn nhằm mở ra không gian đối thoại chuyên sâu của Quốc hội, giữa các cơ quan tham gia vào quy trình lập pháp, đại biểu Quốc hội với các nhà khoa học, chuyên gia, người làm công tác thực tiễn về các vấn đề tiếp tục đổi mới tư duy xây dựng pháp luật, nâng cao chất lượng hoạt động lập pháp, các trọng tâm lập pháp của nhiệm kỳ Quốc hội khóa XVI cũng như bảo đảm sự gắn kết giữa công tác xây dựng pháp luật với tổ chức thi hành pháp luật. Các ĐBQH cũng đánh giá, Diễn đàn là “mảnh ghép” quan trọng trong bức tranh đổi mới tư duy xây dựng pháp luật, là “điểm hội tụ” quan trọng, phát hiện sớm bất cập thể chế trước khi trở thành rào cản cho sự phát triển.

Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn phát biểu tại Diễn đàn. Ảnh: Phạm Thắng

Với tinh thần thẳng thắn, trách nhiệm, đầy tâm huyết, tại Diễn đàn, nhiều tham luận, ý kiến trao đổi, thảo luận đã cho thấy sự nghiên cứu, tổng kết lý luận, thực tiễn sâu sắc, kỹ lưỡng của các ĐBQH, đại diện các cơ quan, tổ chức, các viện nghiên cứu, các chuyên gia, nhà khoa học. Các ý kiến cơ bản đánh giá cao hoạt động lập pháp của Quốc hội nhiệm kỳ khóa XV đã có sự đổi mới mạnh mẽ về tư duy.

Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định phát biểu tại Diễn đàn. Ảnh: Phạm Thắng

Ngay từ khâu xây dựng chương trình lập pháp, Phó Thủ tướng Chính phủ Hồ Quốc Dũng nêu rõ, Quốc hội đã chủ trì tổ chức xây dựng định hướng lập pháp của nhiệm kỳ để trình cấp thẩm quyền xem xét quyết định. Định hướng này đã xác định những trọng tâm lớn và các lĩnh vực cần ưu tiên nghiên cứu, hoàn thiện pháp luật trong nhiệm kỳ. Qua đó, tạo cơ sở quan trọng cho việc xây dựng chương trình lập pháp hàng năm trên cơ sở định hướng lập pháp nhiệm kỳ và các đề xuất của Chính phủ và các cơ quan có liên quan.

Phó Thủ tướng Chính phủ Hồ Quốc Dũng phát biểu. Ảnh: Hồ Long

Đặc biệt, theo Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế và Tài chính Phan Văn Mãi, trong nỗ lực chung của toàn hệ thống chính trị để hiện thực hóa những mục tiêu 100 năm đã đề ra, hệ thống pháp luật đã có bước phát triển mạnh mẽ, ngày càng đồng bộ, minh bạch, dễ tiếp cận, bao quát khá toàn diện các lĩnh vực từ sở hữu, đầu tư, kinh doanh đến khoa học công nghệ và an sinh xã hội. Việc thể chế hóa các chủ trương của Đảng trong nhiệm kỳ qua cũng đã được thực hiện nhanh, đồng bộ, góp phần tháo gỡ nhiều điểm nghẽn và tạo thuận lợi cho phát triển.

Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế và Tài chính Phan Văn Mãi phát biểu tại Diễn đàn. Ảnh: Phạm Thắng

Những kết quả nêu trên đều đã được thể hiện qua những con số biết nói. Dẫn thống kê của Ban Chỉ đạo Trung ương, Phó Trưởng Ban Chính sách, Chiến lược Trung ương Nguyễn Đức Hiển cho biết, trong 9 tháng đầu năm 2025, Quốc hội và các cơ quan đã hoàn thành một khối lượng khổng lồ các công việc với 17 luật được ban hành, trong đó có những luật có ý nghĩa đặc biệt quan trọng như: Luật Khoa học, Công nghệ và Đổi mới sáng tạo, Luật Công nghiệp công nghệ số, Luật Bảo vệ dữ liệu cá nhân... cùng với đó là 4 nghị quyết thí điểm cơ chế đặc thù.

Phó Trưởng Ban Chính sách, Chiến lược Trung ương Nguyễn Đức Hiển phát biểu tại Diễn đàn. Ảnh: Hồ Long

Tốc độ thể chế hóa các chủ trương của Đảng thành các quy định của pháp luật cũng là điểm nổi bật. “Chỉ 14 ngày sau khi Nghị quyết số 68-NQ/TW về phát triển kinh tế tư nhân được Bộ Chính trị ban hành, Quốc hội đã xem xét, thông qua Nghị quyết 198 về chính sách đột phá phát triển kinh tế tư nhân”, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp Ngô Trung Thành nêu dẫn chứng.

Phó Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp Ngô Trung Thành phát biểu tại Diễn đàn. Ảnh: Phạm Thắng

Nghiên cứu giảm bớt tầng nấc của hệ thống văn bản quy phạm pháp luật

Bên cạnh những điểm sáng, các ý kiến tại Diễn đàn cũng thẳng thắn chỉ rõ những tồn tại, hạn chế đang hiện hữu trong công tác xây dựng, hoàn thiện thể chế. Cụ thể, pháp luật vẫn còn tình trạng quyền lực chưa được kiểm soát đầy đủ, trách nhiệm chưa được quy định rõ ràng, minh bạch. Phân cấp, phân quyền chưa đạt hiệu quả như mong muốn. Hệ thống pháp luật hiện hành còn thiếu tính ổn định và khả năng dự báo; việc ban hành, sửa đổi văn bản pháp luật còn diễn ra với tần suất cao...

Dự thảo Báo cáo Chính trị trình Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XIV đề ra mục tiêu tiếp tục hoàn thiện hệ thống pháp luật đầy đủ, đồng bộ, minh bạch và khả thi, làm nền tảng cho quản lý, quản trị hiện đại, thúc đẩy đổi mới sáng tạo, phát triển các lĩnh vực mới, tháo gỡ khó khăn, khai thác tối đa tiềm năng, thế mạnh và nguồn lực, tạo động lực cho phát triển nhanh và bền vững của đất nước. Để hiện thực hóa mục tiêu này, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp Hoàng Thanh Tùng nhấn mạnh, công tác lập pháp của Quốc hội cần phải được tiếp tục đổi mới mạnh mẽ, nâng cao chất lượng, hiệu quả để cùng Chính phủ, các ngành, các cấp xây dựng, hoàn thiện hệ thống pháp luật thực sự trở thành khâu “đột phá của đột phá” và là động lực phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới.

Thứ trưởng Bộ Tư pháp Nguyễn Thanh Tú cho rằng, cần xây dựng cấu trúc hệ thống pháp luật bao quát, đầy đủ, cân đối, hài hòa, hợp lý giữa các lĩnh vực; thúc đẩy hình thành luật mới để đáp ứng yêu cầu kiến tạo, dẫn dắt của pháp luật. Qua đó, bảo đảm sự đồng bộ giữa tư duy phân định lĩnh vực thể chế phát triển của Đảng trong Văn kiện Đại hội toàn quốc lần thứ XIV với tư duy phân định nhóm lĩnh vực pháp luật trong hệ thống pháp luật. Cùng với đó, nghiên cứu giảm bớt tầng nấc của hệ thống văn bản quy phạm pháp luật, thu hẹp loại văn bản mà một cơ quan có thẩm quyền ban hành theo hướng mỗi cơ quan, người có thẩm quyền chỉ ban hành một hình thức văn bản.

Thứ trưởng Bộ Tư pháp Nguyễn Thanh Tú phát biểu tại Diễn đàn. Ảnh: Phạm Thắng

Cho rằng, lập pháp cần chuyển từ tư duy “tiền kiểm”, “an toàn tuyệt đối” sang chủ động chấp nhận rủi ro có kiểm soát, mở rộng không gian cho đổi mới sáng tạo, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp Hoàng Thanh Tùng nêu rõ, cần mạnh mẽ luật hóa cơ chế sandbox; nâng cao chất lượng công tác dự báo chính sách; xây dựng đội ngũ “kiến trúc sư thể chế” có tư duy toàn diện, xuyên ngành, đủ khả năng nắm bắt xu thế toàn cầu và kiến tạo các mô hình mới. Quy trình lập pháp cần rút ngắn thời gian nhưng đồng thời phải nâng cao chất lượng các khâu, đặc biệt là khâu xây dựng, hoạch định chính sách và đánh giá tác động chính sách; tăng cường tính minh bạch, giải trình và trách nhiệm trong quy trình lập pháp; khắc phục dứt điểm tình trạng “nợ đọng văn bản” quy định chi tiết, hướng dẫn thi hành luật.

Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp Hoàng Thanh Tùng phát biểu tại Diễn đàn. Ảnh: Phạm Thắng

Dưới góc độ đào tạo, Hiệu trưởng Trường Đại học Luật Hà Nội, PGS.TS Tô Văn Hòa cho rằng, cần phá vỡ “vòng lặp bất cập” của chất lượng nguồn nhân lực pháp luật. Công tác đào tạo cán bộ pháp luật cần được thực hiện một cách liên tục và chuyên sâu theo các công đoạn của quy trình xây dựng pháp luật. Đào tạo pháp luật phải được tổ chức thường xuyên đối với cán bộ xây dựng và thi hành pháp luật gắn với thực tiễn và đi sâu theo từng công đoạn.

Phó Giáo sư, Tiến sĩ, Hiệu trưởng Trường Đại học Luật Hà Nội Tô Văn Hòa phát biểu tại Diễn đàn. Ảnh: Phạm Thắng

Trong khuôn khổ thời gian rất ngắn, Diễn đàn đã diễn ra chất lượng, sôi nổi, hấp dẫn, lôi cuốn với nhiều thông tin phong phú, bổ ích và các ý kiến phát biểu sâu sắc, trách nhiệm, thẳng thắn như ghi nhận của Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định trong phát biểu bế mạc. Những nội dung trao đổi tại Diễn đàn góp phần quan trọng vào công tác tổng kết nhiệm kỳ của Quốc hội khóa XV, cũng như chuẩn bị xây dựng định hướng lập pháp nhiệm kỳ Quốc hội khóa XVI và đổi mới công tác xây dựng pháp luật trong nhiệm kỳ Quốc hội khóa XVI, gắn với đổi mới cấu trúc hệ thống pháp luật Việt Nam, đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới.

Minh Trang