Sau 6 tháng 'siết' dạy thêm, học thêm': Bất ngờ về thu nhập ngoài lương của giáo viên
Sau một học kì triển khai Thông tư 29 quy định về dạy thêm, học thêm, dư luận luôn tò mò tìm kiếm câu trả lời cho câu hỏi: Thu nhập của giáo viên tăng hay giảm?
Rõ ranh giới nhu cầu học thêm thật - ảo
Thầy M.H, giáo viên dạy Toán tại một trường THPT nổi tiếng tại Hà Nội cho biết, trước khi có Thông tư 29, các lớp dạy thêm ngoài trường của thầy phần lớn dành cho học sinh các trường THPT khác tại TP Hà Nội, học sinh các lớp thầy dạy ở trường gần như không đăng kí do thầy khuyến khích chỉ học trên lớp là đủ.
Khi áp dụng Thông tư 29, số lớp dạy thêm của thầy ở ngoài vẫn giữ nguyên. Sự khác biệt ở chỗ, nơi thầy thuê mặt bằng giảng dạy giờ trở thành trung tâm bồi dưỡng văn hóa và thuê thầy dạy theo đúng quy định. Nhưng số lớp dạy thêm ở trường không còn nên thu nhập của thầy có giảm.
“Nhưng việc giảm thu nhập này không phải do không có học sinh học thêm mà do tôi nhận thấy, chỉ dạy số lớp ở ngoài như hiện nay là đủ dù vẫn học sinh vẫn có nhu cầu đăng ký thêm. Có lẽ do tôi lười”, thầy M.H nói.
Học sinh tại Hà Tĩnh trong lễ khai giảng năm học mới 2025-2026. Ảnh: Hoài Nam
Thầy khẳng định, số lượng giáo viên ra ngoài mở lớp chắc chắn tăng lên từ quan sát thực tế. Trung tâm bồi dưỡng nơi thầy đang được thuê dạy liên tục mở thêm chi nhánh ở các khu vực.
Cô N.T.P, giáo viên dạy Ngữ văn bậc THPT tại TPHCM từ trước tới nay không dạy thêm học sinh đang học trên lớp. Chính vì vậy, việc Thông tư 29 ra đời, công việc dạy thêm ngoài trường của cô không thay đổi. Cô P rất ủng hộ Thông tư 29 vì đã rạch ròi giữa việc dạy thêm tiêu cực với việc dạy thêm theo nhu cầu.
Cô N.T.Tr, giáo viên dạy Ngữ văn THCS tại Ninh Bình cho biết, Thông tư 29 đã có tác động rất mạnh đến thu nhập của giáo viên trong trường nơi cô đang dạy. Trước đây, giáo viên vừa có thể dạy thêm ở trường (dưới dạng các tiết tăng cường ở buổi 2), vừa có thể dạy thêm ở ngoài trường. Trong đó, thu nhập từ dạy thêm trong trường mới là chính. Cô T. ví dụ, học phí dạy thêm trong trường chỉ 30.000 đồng/tiết học/học sinh nhưng gần 100% học sinh mỗi lớp đều học (lớp học từ 40-45 học sinh), giáo viên được hưởng 70% từ nguồn học phí này.
Thông tư 29 ra đời, giáo viên phải tìm trung tâm để đăng kí mở lớp dạy, tuy học phí là 50.000 đồng/tiết học/học sinh nhưng lớp học chỉ có 10-15 em. Phần kinh phí này còn phải chiết khấu cho trung tâm nên giáo viên chỉ nhận về rất ít.Dù thu nhập có bị ảnh hưởng nhưng cô Tr. khẳng định, Thông tư 29 đã vạch ra ranh giới giữa nhu cầu thật và nhu cầu ảo.
Tuy nhiên vẫn có những giáo viên thu nhập rất cao từ dạy thêm ngoài trường nhờ Thông tư 29.Vì khi không bị ép học thêm giáo viên dạy trên lớp, phụ huynh sẽ lựa chọn giáo viên cho con. Trong khi các lớp cô Tr. dạy đang thu 50.000 đồng/tiết học/học sinh thì có giáo viên thu gấp đôi và rất đông học sinh. Theo cô Tr., số lượng những giáo viên như thế không nhiều, nếu tính trong thành phố Nam Định (cũ), chỉ có 1-2 giáo viên như vậy.
Đối sách
Tại hội thảo công bố báo cáo phân tích ngành giáo dục Việt Nam 2011-2020, Viện Khoa học Giáo dục Việt Nam (Bộ GD&ĐT) cho biết, tính trung bình gia đình học sinh đóng góp khoảng 24% tổng chi phí cho học sinh (mầm non, tiểu học, phổ thông) đi học. Đóng góp của gia đình có xu hướng tăng dần theo cấp học.
Chi phí học thêm là khoản lớn nhất đối với gia đình học sinh phổ thông. Đối với tiểu học là 32%; THCS là 42% và THPT là 43%. Học thêm dạy thêm như một ngành công nghiệp khổng lồ. Cũng chính vì “món hời” này mà chỉ sau thời gian ngắn Thông tư 29 có hiệu lực, giáo viên đã có giải pháp “thích ứng” mềm dẻo.
Ghi nhận của phóng viên cho thấy, một số trung tâm bồi dưỡng văn hóa lập ra chỉ để phục vụ giáo viên của một trường đến đăng kí dạy thêm học thêm và đối tượng học sinh là của chính trường đó. Để không vi phạm Thông tư 29, giáo viên thực hiện đổi dạy “chéo” cánh. Ví dụ, giáo viên đang dạy học sinh lớp 8A ở trường, khi ra trung tâm sẽ dạy học sinh lớp 8B và ngược lại. Sự liên thủ này một lần nữa cho thấy cơ quan quản lí có chính sách, giáo viên sẽ có đối sách.
Chỉ có điều, như cô Tr đã phân tích ở trên, việc học thêm ở ngoài trường hiện nay đang được thực hiện bằng hình thức tự nguyện, giáo viên đứng lớp không được dạy chính học sinh của mình nên “quyền lực mềm” của họ đã giảm đáng kể.
Nhưng Thông tư 29 cũng vô tình hạn chế quyền được lựa chọn giáo viên học một cách chính đáng của học sinh. Bởi nhiều phụ huynh mong muốn chính cô giáo đang dạy con kèm thêm cho con do họ đánh giá giáo viên có năng lực, đáp ứng được mục tiêu của học sinh.
Giảm gánh nặng học thêm
Tại hội nghị tổng kết năm học 2024-2025, triển khai nhiệm vụ năm học 2025-2026 của Sở GD&ĐT Hà Nội, Thứ trưởng Bộ GD&ĐT Phạm Ngọc Thưởng cho biết, ông từng hỏi một cô hiệu trưởng ở Hà Nội rằng thực hiện Thông tư 29, các thầy cô có bị giảm thu nhập hơn không? Cô hiệu trưởng đáp: "Giảm nhiều, nhưng chúng em thực hiện nghiêm túc".
Lãnh đạo Bộ phân tích, thực tế phần giảm đi đến từ những thu nhập vốn không thuộc về giáo viên. Như vậy, đó không phải là giảm.
Về lâu dài, theo Thứ trưởng Phạm Ngọc Thưởng, cần xây dựng đủ trường lớp để không còn áp lực sĩ số, áp lực trường chuyên lớp chọn. Thực tế hiện nay, dù THCS được phổ cập giáo dục, tức học sinh tốt nghiệp Tiểu học được đảm bảo đủ chỗ học THCS công lập từ lớp 6 nhưng vẫn có cuộc đua học thêm từ tiểu học. Nguyên nhân do phụ huynh mong muốn con được vào học những trường tốt nhất, có mức cạnh tranh cao nên phải trải qua kì thi đánh giá năng lực gắt gao.
Một chuyên gia về xã hội học nhận định: Học thêm dạy thêm chỉ chuyển từ hình thức này sang hình thức khác. Ngành giáo dục khó có thể triệt tiêu được vấn nạn này. Với Thông tư 29, Bộ GD&ĐT đã đưa được dạy thêm, học thêm ra khỏi trường công, nhưng việc quản lí, thanh kiểm tra hoạt động này ngoài nhà trường như thế nào lại không thuộc thẩm quyền của ngành giáo dục.
Thậm chí cũng theo vị chuyên gia xã hội học này,quả bóng trách nhiệm đã được đá sang sân khác, phụ huynh có nhu cầu cho con học thêm sẽ mất tiền nộp học phí cao hơn và quan trọng, vẫn khó có thể thoát khỏi quyền lực mềm của giáo viên bộ môn khi họ thỏa hiệp cùng nhau dạy chéo cánh.
