Sau điện đàm giữa ông Trump và ông Tập: Vấn đề đe dọa nghiêm trọng chuỗi cung ứng toàn cầu không được giải quyết

Khoáng sản hiếm, đặc biệt là nhóm đất hiếm, là thành phần không thể thiếu trong các ngành công nghiệp hiện đại – từ sản xuất ô tô, vũ khí, đến thiết bị điện tử và công nghệ cao. Trung Quốc hiện là quốc gia thống trị cả về khai thác lẫn chế biến những loại khoáng sản này.

Trong hai năm qua, Bắc Kinh từng bước siết chặt xuất khẩu nhóm khoáng sản này ra nước ngoài. Đầu tháng 4/2025, Trung Quốc tiếp tục áp đặt kiểm soát xuất khẩu với 7 nguyên tố đất hiếm mà không nêu rõ lý do – một động thái khiến nhiều quốc gia phương Tây lo ngại sâu sắc.

Ngày 12/5, Mỹ và Trung Quốc đạt được một thỏa thuận thương mại lớn, trong đó cam kết tạm dừng phần lớn thuế quan và các biện pháp trả đũa trong 90 ngày. Tuy nhiên, trái với kỳ vọng, Trung Quốc vẫn duy trì lệnh hạn chế xuất khẩu 7 loại đất hiếm.

Sau thỏa thuận, Bộ Thương mại Trung Quốc chỉ tổ chức một cuộc họp để “tăng cường kiểm soát xuất khẩu” chứ không có dấu hiệu nới lỏng. Theo khảo sát của Phòng Thương mại Mỹ tại Trung Quốc, phần lớn các công ty Mỹ chỉ nhận được giấy phép xuất khẩu có thời hạn 6 tháng và 75% trong số họ cho biết nguồn cung sẽ cạn kiệt trong vòng 3 tháng tới.

Cuộc điện đàm quan trọng giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc vào thứ năm vẫn chưa giải quyết được tình trạng thiếu hụt xuất khẩu đất hiếm trên toàn cầu

Cuộc gọi giữa ông Trump và ông Tập mang lại hy vọng gì?

Cuộc điện đàm ngày 5/6 giữa ông Trump và ông Tập được xem là nỗ lực nhằm tháo gỡ bất đồng, đặc biệt sau các cáo buộc từ hai phía về vi phạm thỏa thuận thương mại. Tuy nhiên, thông cáo từ phía Trung Quốc không đề cập đến đất hiếm, còn Tổng thống Trump chỉ nói rằng hai bên đang “xử lý vài điểm liên quan đến nam châm đất hiếm và một số vấn đề khác”.

Ông Trump không đưa ra chi tiết cụ thể nào, nhưng khẳng định rằng các lãnh đạo ngành tài chính và thương mại Mỹ sẽ gặp phía Trung Quốc để tiếp tục đàm phán. Chuyên gia kinh tế Jianwei Xu nhận định, đôi bên đang dần nhận ra rằng điểm yếu thực sự không nằm ở thuế quan mà ở các vấn đề phi thuế – đặc biệt là công nghệ và khoáng sản hiếm.

Không chỉ Mỹ, châu Âu và Nhật Bản cũng chịu ảnh hưởng ra sao?

Tác động của việc Trung Quốc siết xuất khẩu khoáng sản hiếm lan rộng sang nhiều quốc gia khác. Nhiều công ty sản xuất phụ tùng ô tô ở châu Âu đã phải ngừng dây chuyền, theo tổ chức CLEPA. Chỉ khoảng 25% hồ sơ xin giấy phép xuất khẩu được Trung Quốc phê duyệt, gây gián đoạn nghiêm trọng chuỗi cung ứng.

Tại Nhật Bản, hãng xe Suzuki đã phải tạm dừng sản xuất mẫu Swift do thiếu đất hiếm, dù dự kiến sẽ nối lại một phần vào ngày 13/6. Trong khi đó, Bắc Kinh vẫn khẳng định các biện pháp kiểm soát này “phù hợp thông lệ quốc tế” và không nhằm vào quốc gia cụ thể nào.

Từ tháng 8/2023, Trung Quốc bắt đầu kiểm soát xuất khẩu gali và gecmani – hai kim loại quan trọng trong sản xuất chip. Sau đó, Bắc Kinh tiếp tục áp dụng hạn chế với antimon, dùng trong sản xuất đạn, vũ khí hạt nhân và pin axit-chì.

Gần đây, Trung Quốc cũng siết chặt kiểm soát với các sản phẩm có thể sử dụng kép (cả dân dụng và quân sự), bao gồm tungsten – kim loại gần cứng như kim cương, ứng dụng trong sản xuất vũ khí, máy cắt công nghiệp và bán dẫn. Theo các chuyên gia, nguồn cung tungsten đang cạn kiệt, và các công ty phương Tây có thể hết sạch dự trữ vào cuối mùa hè.

Kì Lân (Theo CNBC)