Shin Kyung-Sook và kiếp người trầm luân

Là một trong những cây viết nổi bật của văn chương Hàn Quốc đương đại với danh tiếng vượt khỏi biên giới, trong những năm qua, Shin Kyung-Sook luôn gây chú ý mỗi khi ra mắt các tác phẩm mới.

Sau Hãy về với cha (2021) thành công đặc biệt, bà trở lại với Phút biệt ly vào năm 2023 gồm ba liên truyện có chung motif: sự chia xa và các mắt xích yếu ớt trong mối quan hệ giữa các cá nhân ở những vùng đất, nơi chốn khác nhau.

Nữ tác giả cho biết cuốn sách được viết trong nhiều giai đoạn, từ 2013, 2019 đến thời Covid-19. Trong đó có cả những trải nghiệm thực (như những lần trở đi trở lại Jeju để khám phá những gì đã xảy ra trong cuộc thảm sát tại đây vào năm 1948) cũng như câu chuyện của những người bạn bản thân quen biết.

Chia sẻ về nguồn cảm hứng, nhà văn Hàn Quốc cho biết chúng đến một cách ngẫu nhiên khi bà nhận ra: “Ở tuổi 20 hay 30, ta có vô vàn cơ hội để kết bạn mới. Nhưng gần đây, tôi nhận ra mình đang sống trong thời điểm mà những lời chia tay và mất mát diễn ra thường xuyên hơn cả”.

Shin Kyung-Sook là tác giả Hàn Quốc nổi tiếng trong và ngoài nước. Ảnh: The Korea Herald

Nhỏ nhoi phận người

Trong tác phẩm này, nhân vật kết nối ba truyện ngắn là họa sĩ Yujeong - bạn thân của một nhà thơ đang sống ly hương tại New York ở tuổi 74 trong Thời gian bị phong ấn, cũng như từ lâu có một người bạn (cũng là nhà thơ) hiện đang định cư ở Đức trong Dòng sông không biết thuyền đang đợi gì. Sau đó, câu chuyện của cá nhân cô sẽ được khắc họa trong truyện cùng tên với tập sách này.

Dù kể những câu chuyện khác nhau, ở những thời điểm khác nhau, nhưng có điểm chung là những mối quan hệ này đều trong tình trạng mất kết nối, khi những email hay các cuộc gọi không được phản hồi. Qua đó tác giả cho thấy con người là những sinh vật liên tục dịch chuyển và mối quan hệ (không có huyết thống) lỏng lẻo ra sao.

Không quá khó thấy các nhân vật chính đều là những sinh vật mong manh, trải qua rất nhiều gian truân trong cuộc đời mình. Điều đó có thể nhìn thấy ở nhà thơ 74 tuổi bị mắc kẹt ở nơi đất khách quê người, từ người quyền cao chức trọng giờ phải buôn gánh bán bưng, có lần bị lừa mất hết gia sản. Ngay chính Yujeong cũng tương tự thế, khi cô con gái mà cô thương yêu đã không còn nữa trên cõi đời này...

Đó cũng là người bạn trong truyện ngắn thứ 2 đang phải điều trị căn bệnh ung thư cùng với người chồng được chẩn đoán mắc hội chứng Parkinson. Trong những ngày tháng đau buồn ấy, cô đã từ chối cho phép Yujeong đến chăm sóc mình vì thấy bản thân luôn không sẵn sàng...

Dẫu trong giây phút chia ly, nhưng điều bừng sáng là họ vẫn sống một cách hiên ngang và đầy phẩm giá như tác giả nói: “Đây là cuốn tiểu thuyết dành cho những người phải xây dựng lại cuộc sống từ những đổ vỡ mà họ trải qua”. Qua đó ta thấy hai mặt đối lập của chính con người: Một mặt, họ dễ bị số phận đè bẹp nhưng mặt khác cũng rất nhanh vực dậy từ đống tro tàn như loài chim ưng nếu muốn sống tiếp thì phải bẻ gãy chiếc mỏ cũ kỹ bằng cách đâm thẳng vào trong vách đá, sau đó nhổ đi từng chiếc lông cũ, sau đó tái sinh thêm một lần nữa.

Như một quy luật, cái chết và sự kết thúc luôn chờ đón họ. Trong Phút biệt ly, cảm thức về cái chết lan tràn, khi nhiều nhân vật hoặc đang trải qua sự mất mát, hoặc sắp đi đến với cõi vĩnh hằng. Trong sự nuối tiếc, Shin Kyung-Sook buộc ta đối mặt với quy luật bất khả vãn hồi, nhưng cũng cho thấy cảm giác an ủi trong sự gắn kết giữa người chồng người vợ, giữa cha mẹ và con cái… trong cảnh ngặt nghèo.

Và để lột tả những cảm xúc đó, tác giả đã dùng hình thức văn chương đặc biệt: thư từ và nhiều độc thoại nội tâm. Chia sẻ về cách viết này, bà cho biết hình thức nói trên giúp các nhân vật tan vỡ có thể bộc lộ trọn vẹn thế giới nội tâm: “Tôi muốn họ có cơ hội được kể hết câu chuyện của bản thân, được dốc hết cảm xúc như cách để có một cuộc chia tay trọn vẹn, để có một khoảng thời gian nói lời từ biệt”.

Phút biệt ly do Nhã Nam và NXB Hà Nội ấn hành, Vương Thúy Quỳnh Anh dịch, xoay quanh sự mong manh của con người và những cuộc gặp gỡ. Ảnh: Minh Anh

Lịch sử và tiếng gọi quê hương

Vì có bối cảnh quốc tế nên tác giả cũng đã đan cài rất nhiều tình tiết hướng về Hàn Quốc mà mình và các nhân vật vô cùng yêu thương. Từ đây, những sự kiện nổi bật nhất, có ảnh hưởng nhất trong suốt chiều dài lịch sử đã được kể lại.

Như ở truyện đầu tiên, Shin Kyung-Sook đã nhắc đến những rối loạn trong nội bộ quốc gia vào năm 1979 khi Tổng thống Park Chung-hee bị ám sát bởi giám đốc cơ quan an ninh quốc gia Kim Jae-gyu. Vì là cấp dưới của người nói trên, nên từ một gia đình ngoại giao, nhà thơ 74 tuổi đã phải trải qua gần như hết đời dưới danh nghĩa một người nhập cư không có giấy tờ.

Để rồi từ đây Shin Kyung-Sook cũng nhắc đến hàng loạt sự kiện bi thương, như phong trào dân chủ Gwangju, cuộc biểu tình Busan-Masan, thảm sát ở đảo Jeju cũng như phóng chiếu về quá khứ xa là chiến tranh Nam Bắc Triều, rồi gần hơn như vụ chìm phà Sewol hay đại dịch Covid-19. Đó là những nỗi đau hằn, cho thấy con người bé nhỏ trước dòng lịch sử đến như thế nào.

Tuy vậy dù có đi xa, họ vẫn một lòng hướng về quê hương, ghi nhớ ở đó bao kỷ niệm đẹp. Như trong truyện ngắn đầu tiên, khi nghe tín hiệu nhưng không thấy Yujeong trả lời, nữ nhà thơ luống tuổi đã “cảm giác như cả Seoul đang từ chối cuộc gọi của mình” bởi bà coi “lời của tiên sinh chính là lời của Seoul mà tôi đã bỏ lại phía sau, cuộc gặp gỡ với tiên sinh cũng chính là cuộc gặp gỡ với Seoul tôi từng gắn bó”.

Trong truyện thứ hai, Yujeong cũng liên tục trở lại những năm tháng thanh xuân với ngôi nhà thơ ấu, với người bạn nông thôn và những ước mơ cùng nhau chia sẻ trước khi dang cánh tung bay. Đó là ký ức của “những kẻ non nớt cô đơn [...] Yêu đương, kiếm tiền, ước mơ, tất cả đều không như ý, lúc nào cũng chỉ sắp ngửa ngược xuôi cố lo cho đủ tiền nhà mỗi tháng”.

Nỗi nhớ quê hương đầy da diết ấy cũng khiến những du học sinh vì nhớ thời tiết Hàn Quốc mà sinh ra trầm cảm bởi bầu trời nơi họ sinh sống luôn nặng như chì, cùng lúc không thể chịu nổi khi nghe mùi hương món ăn của quê hương xứ sở… Từ đó cho thấy tiếng gọi hoài hương luôn luôn hiện diện.

Những tác phẩm nổi tiếng của Shin Kyung-Sook. Ảnh: Minh Anh

Nghệ thuật - liệu pháp chữa lành

Và trùng hợp thay vì hai người bạn đều là nhà thơ, nên Shin Kyung-Sook đã cho ta thấy nghệ thuật nói chung, từ ngữ nói riêng, sở hữu khả năng chữa lành đến như thế nào khi họ viết ra thơ ca bằng tiếng mẹ đẻ, qua đó sự giằng xé tâm can như được tháo gỡ, hướng đến bình yên.

Ở khía cạnh này, ta thấy một sự thân quen giữa Shin Kyung-Sook với Yoko Tawada – nhà văn người Đức gốc Nhật, cũng có những trải nghiệm phức tạp về sự chồng chéo giữa hai ngôn ngữ nói riêng, văn hóa nói chung.

Không dừng ở đó, cuốn sách cũng nhắc đến Paul Celan, nhà thơ Do Thái viết bằng tiếng Đức – ngôn ngữ của những người đã sát hại gia đình và cộng đồng ông, soi chiếu phần nào trải nghiệm lưỡng nan của hai nghệ sĩ khi tiếng Hàn vừa mang cho họ cảm giác thân quen, nhưng cũng chính là ngọn nguồn dẫn đến nỗi đau theo cách trực tiếp cũng như gián tiếp.

Trong khi đó nghệ thuật sắp đặt của nghệ sĩ gốc Ấn Shubhi Gupta – người bằng những vật dụng đời thường đã tái hiện lại sợi dây đặc biệt giữa mẹ và con cũng được nhắc đến trong câu chuyện của Yujeong... Để rồi qua những tham chiếu này, các nhân vật ít nhiều bỗng thấy cảm xúc như được giải tỏa, làm dịu bớt đi những nỗi đau hằn.

Những chủ điểm này cho thấy một sự tương đồng với Han Kang – chủ nhân giải Nobel Văn chương 2024, khi bà cũng không ít lần thể hiện những sự kiện bước ngoặt của đất nước mình trong Bản chất của người, Không thể lìa xa... hay cho thấy nghệ thuật hàm chứa khả năng biểu đạt cảm xúc một cách thâm sâu, từ body painting (Người ăn chay), điêu khắc (Tay người lạnh giá) đến sắp đặt (Trắng)...

Và cũng như Han Kang, dù khám phá thật sâu vào bạo lực, mất mát, nhưng đến cuối cùng, các nhân vật này cũng sẽ tìm lại ý nghĩa sự sống. Như Yujeong dù đau đớn quằn quại khi mất con gái, nhưng khi được nhắc về những người ở Jeju đã ngã xuống trong cơn quay cuồng của thời đại, cô bỗng nhận ra mình phải sống tiếp bởi “trách nhiệm của những người được trao cho hơi thở chính là tái sinh ở nơi mình đã vụn vỡ” như lời tác giả ở phía cuối sách.

Phút biệt ly có thể nói là một tác phẩm không hề dễ đọc, khai thác chủ đề không mấy vui tươi, nhưng cũng từ đó nhiều câu hỏi mang tính phổ quát đã được đặt ra, giúp ta tìm thấy ý nghĩa của sự tồn tại thông qua lịch sử, nghệ thuật cũng như những người ở xung quanh mình.

Minh Anh