Số doanh nghiệp bán hàng đa cấp giảm, doanh thu vẫn tăng trưởng

Siết chặt công tác quản lý bán hàng đa cấp

Báo cáo từ Ban Quản lý hoạt động kinh doanh theo phương thức đa cấp, Ủy ban Cạnh tranh quốc gia cho thấy, ngoài số lượng doanh nghiệp giảm, số lượng người tham gia bán hàng đa cấp cũng giảm. 6 tháng đầu năm 2025, tổng số người tham gia bán hàng đa cấp là 634.567 người, giảm 13,43% so với cùng kỳ năm 2024 (732.997 người), dẫn tới quy mô ngành sụt giảm so với cùng kỳ năm 2024.

(Ảnh minh họa - KT)

TS. Nguyễn Ngọc Quyên, Trưởng bộ môn Luật cạnh tranh và Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng, Khoa Pháp luật kinh tế, Trường Đại học Luật Hà Nội cho rằng, một trong những nguyên nhân khiến giảm sút số lượng doanh nghiệp bán hàng đa cấp là bởi Bộ Công Thương và các cơ quan chức năng đã siết chặt công tác quản lý bán hàng đa cấp. Các quy định pháp luật mới đã tạo ra môi trường cạnh tranh lành mạnh hơn. Vì thế, chỉ những doanh nghiệp hoạt động chuyên nghiệp, tuân thủ pháp luật mới tồn tại và phát triển, sàng lọc và loại bỏ các doanh nghiệp không tuân thủ pháp luật. Việc tăng cường quản lý đó có thể gây áp lực ban đầu nhưng lại là điều kiện cần thiết để xây dựng một môi trường kinh doanh minh bạch và bền vững cho lĩnh vực này.

Mặc dù số liệu chung toàn ngành bán hàng đa cấp có xu hướng giảm về doanh nghiệp và số lượng người tham gia, song theo bà Hoàng Thị Thu Trang, Phó trưởng Ban quản lý hoạt động kinh doanh theo phương thức đa cấp, Ủy ban cạnh tranh quốc gia, Bộ Công Thương, trong giai đoạn từ năm 2018 cho tới nay, quy định ngày càng siết chặt nhưng doanh thu của ngành lại tăng trưởng ở mức ổn định, thậm chí có giai đoạn tăng trưởng rất cao. Như vậy, việc siết chặt quản lý ở đây vẫn tạo được môi trường kinh doanh lành mạnh cho các doanh nghiệp hợp pháp, doanh nghiệp chân chính hoạt động.

Hơn nữa, siết chặt quản lý còn là một công cụ mạnh để một doanh nghiệp có thể phát triển vững mạnh ở trong ngành. Bằng chứng cho thấy là các doanh nghiệp có doanh thu lớn trong ngành đều là những doanh nghiệp có chính sách tuân thủ rất tốt. Việc đặt ra các quy định ngặt nghèo khi cấp giấy phép hoạt động cho các doanh nghiệp kinh doanh theo phương thức đa cấp là nhằm ngăn chặn, loại bỏ những doanh nghiệp yếu, không đủ năng lực, loại bỏ những doanh nghiệp thiếu sự bài bản, chuyên nghiệp, những doanh nghiệp làm ăn nhỏ lẻ, chụp giật, bất chấp pháp luật, lừa đảo người tiêu dùng liên tục diễn ra thời gian qua, gây mất lòng tin và bức xúc trong nhân dân. “Sự nghiêm minh, quyết liệt và hiệu quả trong công tác quản lý nhà nước vừa bảo vệ quyền lợi người dân, vừa tạo lập môi trường kinh doanh minh bạch, bền vững cho doanh nghiệp”, bà Hoàng Thị Thu Trang nhấn mạnh.

Trao đổi với báo chí, ông Nguyễn Phương Sơn, Trưởng ban Truyền thông - Đối ngoại Hiệp hội Bán hàng đa cấp Việt Nam, cho rằng: “Trước đây, bán hàng đa cấp là lĩnh vực mới, quy định và chế tài xử phạt còn nhiều kẽ hở nên xuất hiện nhiều doanh nghiệp làm ăn chụp giật, gây mất lòng tin dẫn đến số lượng người tham gia hạn chế, doanh thu thấp. Hiện nay, các quy định về quản lý hoạt động bán hàng đa cấp đã được luật hóa, minh bạch, nhiều chế tài bảo vệ người tiêu dùng được áp dụng nên doanh thu tăng cao đột biến. Ngoài ra, các doanh nghiệp đa cấp ngày càng có nhiều sản phẩm chất lượng cao, phù hợp với mọi mặt đời sống tiêu dùng nên ngày càng có nhiều người sử dụng cũng dẫn đến lượng hàng hóa tiêu thụ liên tục tăng cao”.

Doanh thu của các doanh nghiệp bán hàng đa cấp vẫn chủ yếu từ các sản phẩm thực phẩm chức năng và mỹ phẩm (chiếm khoảng 92% tổng doanh thu). Doanh thu từ đồ gia dụng, quần áo thời trang, thiết bị và mặt hàng khác chiếm khoảng 8%.

Sản phẩm của các doanh nghiệp bán hàng đa cấp đã tiếp cận được nhiều người tiêu dùng ngoài hệ thống phân phối, qua đó từng bước khẳng định được thương hiệu và uy tín của mình. Hầu hết các doanh nghiệp trong ngành cũng đã được gia hạn giấy chứng nhận đăng ký hoạt động bán hàng đa cấp, tiếp tục đóng góp vào sự phát triển chung của nền kinh tế.

Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng

Ngoài ra, vẫn còn một số doanh nghiệp bán hàng đa cấp chưa tuân thủ đầy đủ các quy định pháp luật, dẫn đến các hành vi tiêu cực trong quá trình hoạt động. Các vi phạm này không chỉ ảnh hưởng đến uy tín của ngành mà còn khiến người tiêu dùng và cộng đồng xã hội nghi ngờ và thiếu niềm tin vào mô hình kinh doanh này.

Bán hàng đa cấp (kinh doanh theo phương thức đa cấp) là một loại hình kinh doanh hoàn toàn hợp pháp tại Việt Nam nếu doanh nghiệp được Bộ Công Thương cấp giấy chứng nhận. Thế nhưng những đối tượng xấu đã lợi dụng mô hình kinh doanh bán hàng đa cấp để biến tướng sang các hình thức vi phạm, làm mất trật tự an ninh xã hội. Thứ hai, ranh giới giữa bán hàng đa cấp có phép và trái phép rất mỏng, người dân rất khó phân biệt.

Theo bà Cao Thị Minh Hiền, Trưởng phòng pháp lý Công ty TNHH Nu Skin Enterprises Việt Nam, hiện nay, người tiêu dùng có xu hướng gom chung tất cả công ty có hoạt động nhiều cấp, nhiều nhánh, có nhận hoa hồng từ việc kinh doanh của mình cũng như tổ chức hội nghị, hội thảo,… vào đa cấp. Trên thực tế, các công ty bán hàng đa cấp phải đáp ứng những quy định nghiêm ngặt của pháp luật để có thể hoạt động được tại thị trường Việt Nam. Tuy nhiên, do những công ty lợi dụng hình thức bán hàng đa cấp này để kinh doanh bất chính nhằm lừa đảo chiếm đoạt tài sản, khiến những công ty bán hàng đa cấp hợp pháp phải chịu oan điều tiếng, kỳ thị.

TS. Nguyễn Ngọc Quyên cho biết, mặc dù bán hàng đa cấp là hoạt động kinh doanh hợp pháp, các đối tượng thường lợi dụng hình thức kinh doanh này để thực hiện các hành vi lừa đảo, vi phạm pháp luật. Trước những diễn biến khó lường của hoạt động bán hàng đa cấp, biến tướng hành lang pháp lý, quản lý hoạt động bán hàng đa cấp ngày càng được quy định theo hướng siết chặt hơn. Số lượng doanh nghiệp bán hàng đa cấp được cấp giấy chứng nhận hoạt động hợp pháp tại Việt Nam đã giảm đáng kể trong khoảng thời gian từ năm 2015 đến nay.

Khi một doanh nghiệp có giấy phép kinh doanh đa cấp thì phải đảm bảo có đủ năng lực để hoạt động một cách hợp pháp trên trên thị trường Việt Nam. “Tuy nhiên, điều đó không có nghĩa là công ty đó sẽ không thực hiện các hành vi vi phạm. Có một số hành vi bị pháp luật cấm trong kinh doanh đa cấp, ví dụ như không được yêu cầu người khác phải đặt cọc, phải nộp một khoản tiền nhất định để được ký hợp đồng tham gia bán hàng đa cấp. Nếu công ty nào yêu cầu điều này thì đây là một trong những dấu hiệu bất chính rất rõ ràng. Nếu doanh nghiệp đó đã được cấp giấy chứng nhận thì sẽ vẫn bị thu hồi giấy chứng nhận”, bà Hoàng Thị Thu Trang cho hay.

Vì thế, những người muốn tham gia hoạt động bán hàng đa cấp cũng phải có ý thức tự kiểm tra các hoạt động của doanh nghiệp mà mình đang định tham gia xem có hợp pháp hay không, đó là các vấn đề quy tắc hoạt động, kế hoạch trả thưởng hoặc nghĩa vụ mua lại hàng hóa của doanh nghiệp.

Trong giai đoạn ban đầu, cùng với sự phát triển của các DN bán hàng đa cấp chân chính, nhiều loại hình đa cấp biến tướng cũng núp bóng và phát triển nở rộ. Rất nhiều vụ việc liên quan đến các doanh nghiệp đa cấp bất chính đã gây thiệt hại cho hàng trăm nghìn người tham gia với số tiền lên đến hàng nghìn tỷ đồng.

Trong bối cảnh trên, công tác quản lý nhà nước đối với hoạt động bán hàng đa cấp được chú trọng hơn bao giờ hết. Các cơ quan chức năng, đặc biệt là Bộ Công Thương và các Sở Công Thương địa phương, đã nỗ lực xây dựng một khuôn khổ pháp lý vững chắc để bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng.

Cùng với đó, công tác tuyên truyền, phổ biến pháp luật và cảnh báo về các biểu hiện của đa cấp biến tướng cũng được thực hiện rộng rãi, nhằm nâng cao nhận thức của người dân và bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng khỏi những rủi ro không đáng có.

CTV Vũ Ngọc/VOV.VN