Sóng gió đầu năm ở Hạ viện Mỹ bắt nguồn từ đâu?

Ông Kevin McCarthy lắng nghe kết quả bỏ phiếu tại Hạ viện hôm 3/1. Ảnh: AP.

Lần đầu tiên sau 100 năm, Hạ viện Mỹ khóa mới không thể chọn ra lãnh đạo trong vòng bỏ phiếu đầu tiên. Đây cũng là lần thứ hai chuyện này xảy ra kể từ sau Nội chiến Mỹ.

Sau 3 vòng bỏ phiếu, nghị sĩ Kevin McCarthy, ứng viên của đảng Cộng hòa cho chiếc ghế chủ tịch Hạ viện Mỹ, hôm 3/1 đã không giành đủ phiếu bầu cần thiết để kế nhiệm bà Nancy Pelosi.

Việc Hạ viện Mỹ chưa chọn được chủ tịch buộc các nghị sĩ phải tiếp tục bỏ phiếu cho đến khi một ứng viên nhận đủ số phiếu quy định. Điều này kéo theo việc Hạ viện không thể hoạt động với vai trò cơ quan lập pháp, cũng như các nghị sĩ đắc cử cũng chưa thể chính thức tuyên thệ nhậm chức khóa mới.

Chủ tịch Hạ viện Mỹ được bầu như thế nào?

Hiến pháp Mỹ không quy định cụ thể việc bầu chọn chủ tịch Hạ viện. Các quy định và thông lệ chọn ra lãnh đạo Hạ viện được thay đổi qua nhiều thế kỷ.

Hiện tại, luôn có ít nhất một ứng viên cho vị trí này từ hai đảng, và chủ tịch Hạ viện không nhất thiết phải thuộc đảng chiếm đa số, hay thậm chí không cần phải là nghị sĩ quốc hội.

Hạ viện Mỹ khóa mới có tổng cộng 435 ghế. Một ứng viên phải đạt đủ ngưỡng đa số phiếu, tức 218 phiếu, để trở thành chủ tịch Hạ viện kể từ năm nay.

Tuy vậy, các nghị sĩ Hạ viện có thể chọn không bỏ phiếu hoặc bỏ phiếu trắng, qua đó giảm ngưỡng phiếu cần thiết mà mỗi ứng viên cho chiếc ghế chủ tịch cần giành được. Bà Nancy Pelosi và ông John Boehner đều từng giành chiến thắng mà không đủ 218 phiếu.

Hai cựu Chủ tịch Hạ viện Mỹ, bà Nancy Pelosi và ông John Boehner, tại Điện Capitol hôm 14/12/2022. Ảnh: USA Today.

Do đó, nếu muốn giành chiến thắng, ông McCarthy cần thỏa hiệp với những nghị sĩ đối lập trong nội bộ đảng Cộng hòa để họ ít nhất là sẽ bỏ phiếu trắng, qua đó đảm bảo thắng lợi cho lãnh đạo đa số ở Hạ viện mà không cần 218 phiếu.

Theo Politico, ông McCarthy và đồng minh đã bắt đầu đàm phán với một số nghị sĩ đối lập trong nội bộ đảng Cộng hòa, nhằm phá vỡ thế bế tắc khi Hạ viện trở lại làm việc vào ngày 4/1.

Hạ viện không có lãnh đạo sẽ như thế nào?

Chủ tịch Hạ viện Mỹ giữ vai trò và trách nhiệm quan trọng. Người này đứng thứ hai, sau phó tổng thống, trong danh sách kế vị tổng thống nếu người lãnh đạo Nhà Trắng không đủ khả năng thực hiện nhiệm vụ.

Tuy nhiên, vai trò và sự hiện diện của chủ tịch Hạ viện phần lớn nằm ở Quốc hội Mỹ, khi tổ chức các buổi tranh luận về dự luật hay giám sát hoạt động của các ủy ban Hạ viện, theo Washington Post.

“Điều quan trọng là sẽ không có công việc nào khác được thực hiện tại Hạ viện cho đến khi chọn ra người lãnh đạo”, Matt Glassman, thành viên cấp cao của Viện các vấn đề chính phủ thuộc Đại học Georgetown, cho biết.

Ông nói thêm Hạ viện sẽ không thể thông qua luật, lập các ủy ban, hay xem xét dự luật cho đến khi có chủ tịch Hạ viện mới.

Vì sao ông Kevin McCarthy chưa thể trở thành chủ tịch Hạ viện?

Hạ viện Mỹ khóa mới bắt đầu với việc đảng Cộng hòa chỉ nắm nhỉnh hơn 10 ghế so với đảng Dân chủ, khiến các ứng viên của đảng Cộng hòa khó có thể giành đa số phiếu bầu nếu nội bộ đảng xảy ra cạnh tranh.

Ít nhất 20 đảng viên Cộng hòa tại Hạ viện đã bầu cho ông Jim Jordan để chặn ông McCarthy, dù vị này thậm chí không tự ứng cử, Reuters cho hay.

Điều đó khiến ông McCarthy không giành đủ 218 phiếu, ngưỡng cần thiết để trở thành chủ tịch Hạ viện, dù trong tay đảng Cộng hòa đang nắm 222 ghế tại cơ quan này.

Ông Kevin McCarthy trả lời phóng viên ngày 3/1. Ảnh: Reuters.

Ông Glassman nói rằng quy định bỏ phiếu hiện tại đã tạo ra kịch bản một nhóm nhỏ có thể tác động lớn đến chiến thắng của ứng viên trong nội bộ đảng Cộng hòa.

Sự phản đối đối với ông McCarthy xuất phát từ các thành viên của House Freedom Caucus - nhóm nghị sĩ cực hữu có tham vọng thay đổi các quy tắc trong Quốc hội.

Chuyện gì xảy ra tiếp theo nếu chưa chọn được lãnh đạo Hạ viện?

Nếu Hạ viện không chọn ra được chủ tịch trong lần bỏ phiếu đầu tiên, các hạ nghị sĩ sẽ tiếp tục các vòng bỏ phiếu cho đến khi có ứng viên đủ ngưỡng đa số.

Việc ông Kevin McCarthy không nhận đủ 218 phiếu bầu để kế nhiệm bà Pelosi là lần đầu tiên trong một thế kỷ Hạ viện Mỹ không bầu được lãnh đạo trong lần bỏ phiếu đầu tiên.

Vào năm 1923, phải mất 9 lần bỏ phiếu mới chọn ra được lãnh đạo Hạ viện. Vào thời Nội chiến, năm 1856, Hạ viện Mỹ phải mất 2 tháng, với 133 lần bỏ phiếu, để chọn ra người lãnh đạo, theo USA Today.

Nếu bế tắc kéo dài, các nghị sĩ có thể thông qua nghị quyết chọn ra người có nhiều số phiếu nhất thay vì phải đạt ngưỡng đa số. Đợt bỏ phiếu vào năm 1856 cũng chọn ra lãnh đạo Hạ viện theo cách này.

Trần Hoàng