Stavropol quê hương của loài voi

Hóa thạch voi đực có tên gọi Arkhip. (Ảnh: THÙY VÂN)

Khu Bảo tồn-Bảo tàng Quốc gia Stavropol là nơi duy nhất trên thế giới trưng bày hai bộ xương gần như hoàn chỉnh của voi phương nam hóa thạch. Chúng sống cách đây khoảng 2 triệu năm và là một trong những loài động vật lớn nhất thời bấy giờ. Voi phương nam là tổ tiên của voi ma mút. Việc tìm thấy bộ xương hoàn chỉnh cực kỳ hiếm, vì vậy chúng có giá trị đặc biệt về mặt cổ sinh vật học.

Hai bộ xương này nằm trong số bảy bộ xương hoàn chỉnh của loài voi phương nam được phát hiện trên thế giới. Năm bộ xương khác nằm ở Paris, St. Petersburg, Florence, Abruzzo và Belgrade. Điều đáng nói là trên thế giới chỉ có hai bộ xương của loài voi phương nam thuộc phân loài Archidiskodon meridionalis - một bộ được trưng bày tại Paris, và bộ thứ hai được trưng bày tại Stavropol.

Khách thăm quan bảo tàng được nghe giới thiệu về tổ tiên loài voi.

Voi phương nam là một trong những loài voi ma mút cổ xưa nhất. Chúng là loài đầu tiên rời khỏi châu Phi, di cư đến Âu Á và Bắc Mỹ. Các nhà khảo cổ học cho rằng voi ma mút lông xoăn, voi ma mút thảo nguyên và voi hiện đại đều là hậu duệ của chúng.

Các nhà khoa học cũng đã xác định rằng voi phương nam và voi ma mút thảo nguyên (đại diện lớn nhất của bộ vòi voi mọi thời đại) đã từng sinh sống tại vùng Stavropol thời cổ đại, nơi chúng ưa thích khí hậu và thảm thực vật rậm rạp. Sau đó, chúng bắt đầu phân bố rộng khắp lục địa. Đó là lý do tại sao vùng Stavropol được gọi là "Quê hương của loài voi".

Những di vật đầu tiên trên thế giới của một con voi phương nam là một chiếc răng đã được phát hiện gần Stavropol vào năm 1887. Kể từ đó, các nhà khảo cổ học không ngừng kinh ngạc trước vô số phát hiện mà họ tìm thấy trên khắp khu vực. Tổng cộng, họ đã tìm thấy hơn 12 loài và 8 chi thuộc bộ Vòi voi.

Hai phát hiện về bộ xương hoàn chỉnh của hai con voi phương nam trong tình trạng gần như hoàn chỉnh đã gây chấn động toàn thế giới vào thời điểm đó. Điều đáng ngạc nhiên là chúng khác giới, và điều này cho phép các nhà khoa học hình thành hình ảnh chính xác nhất về loài động vật cổ đại này.

Các ghi chú về các loài voi được tìm thấy ở Stavropol.

Bộ xương đầu tiên của loài voi phương nam Archidiscodon được phát hiện vào năm 1960 tại vùng Georgievsk. Nó được tìm thấy ở vùng châu thổ của một con sông từng chảy vào biển Caspi. Xác voi nằm trong đất cát, nên được bảo quản tối đa. Trải qua hơn một triệu năm, chỉ có chân bị hư hại và ngà phải bị mất. Vào thời điểm đó, đây là bộ xương thứ tư của một loài động vật cổ đại được tìm thấy trên thế giới. Các nhà khoa học rất vui mừng với phát hiện này và việc bảo quản xác voi cho phép các nhà khoa học được nghiên cứu chi tiết hơn.

Bộ xương thứ hai được tìm thấy vào năm 2007 tại khe núi Tverdova gần hồ chứa nước Novotroitskoye. Nó cũng nằm trong cát của lòng sông cổ. Các nhà khoa học phát hiện ra rằng hài cốt này thuộc về một con voi cái. Con voi này chết khi còn nhỏ hơn con đầu tiên. Một số xương đã bị hư hại và chúng đã được phục chế.

Cả hai con voi đều được trưng bày với kích thước thật tại sảnh lớn của Bảo tàng Stavropol. Bất kỳ ai đến đó đều có thể chiêm ngưỡng những sinh vật khổng lồ thực sự của thế giới cổ đại.

Hóa thạch voi cái có tên gọi Nyusya.

Có hơn một trăm địa điểm tìm thấy hóa thạch voi phương nam đã được ghi nhận tại Stavropol. Hầu hết nằm ở phía nam, trung tâm và Tây Bắc của khu vực. Điều đáng chú ý là các vùng Đông Bắc của Stavropol vẫn chưa được các nhà khảo cổ học nghiên cứu kỹ lưỡng, vì vậy không ai có thể đoán trước được khu vực này sẽ gây bất ngờ cho thế giới bằng những điều gì.

Việc phát hiện ra hai bộ xương gần như hoàn chỉnh của hai con voi phương nam hóa thạch đực và cái, sống cách đây khoảng 2 triệu năm đã cho các nhà khoa học đi đến kết luận các con voi này nặng tới 12 tấn, chiều dài cơ thể lên tới 6m, chiều cao tính đến vai lên tới 4m. Ngà của chúng dài tới 3,2m.

Tổ tiên của loài voi có nguồn gốc từ châu Phi. Sau đó, chúng định cư ở Âu Á, và tuyến đường di cư của chúng cũng đi qua dãy Kavkaz. Voi sống ở vùng khí hậu cận nhiệt đới, ăn cỏ, cành cây và lá cây. Một con voi ăn khoảng 300kg thức ăn thực vật mỗi ngày.

Bộ xương của một con voi đực trưởng thành hiện được bảo quản tốt nhất thế giới, với độ chính xác 83,5%. Xương sọ, chi trước bên phải và ngà bên phải, được phục dựng từ giấy bồi, đã bị mất một phần. Tuổi sinh học của con voi là 60 tuổi. Tuổi của hóa thạch này là 1 triệu 800 nghìn năm. Kích thước của bộ xương: dài 4,1m, chiều cao tính đến vai 3,96m, chiều dài ngà 3,2m.

Bộ xương của một con voi cái trưởng thành phương nam còn nguyên vẹn 70%. Hộp sọ bị máy đào phá hủy, răng và đốt sống đuôi bị mất, xương sườn, đốt ngón tay và ngà bị hư hỏng một phần và mất. Tuổi sinh học của voi là 45-55 tuổi. Cấu trúc giải phẫu của xương chậu cho phép kết luận rằng voi đã có con. Tuổi của hóa thạch này được cho là 1 triệu 800 nghìn năm. Kích thước của bộ xương: chiều dài – 3,77m, chiều cao tính đến vai 3,93m, chiều dài ngà được bảo quản trong quá trình khai quật 2,2m.

Điều thú vị là con voi đực được đặt tên là "Arkhip", còn con voi cái được đặt tên là "Nyusya". Năm 2015, bảo tàng ở Svatopol đã tổ chức sự kiện văn hóa "Expo action" - "Đặt voi đứng trên đôi chân của nó". Khách tham quan đã được chứng kiến quá trình phục chế, tái tạo và lắp đặt, đồng thời tham gia các lớp học nâng cao do các chuyên gia thực hiện. Hằng năm, bảo tàng tổ chức các ngày lễ: Ngày Bảo vệ voi thế giới (22/9), Slonoween - Ngày của voi (30/11), Ngày Quà tặng từ voi - một sự kiện xã hội từ thiện (26/1).

Ít người biết về giá trị khảo cổ học thực sự của vùng Stavropol, và thật không công bằng khi danh tiếng của vùng này đã bị lãng quên trong nhiều thế kỷ. Mặc dù Stavropol, với tư cách là một kho báu cổ sinh vật học, đã có những điều đáng tự hào, các nhà khoa học vẫn tiếp tục khiến thế giới ngạc nhiên. Gần đây, người ta đã tìm thấy Anankus, Dinatherium và Mastodon cách Chợ phía nam của thủ phủ khu vực 1km. Hóa thạch sau này được đặt tên là Borsonei.

Nhiều hóa thạch cổ đại khác cũng được tìm thấy ở vùng này.

Cần lưu ý rằng các khu vực đông bắc của Stavropol chưa được nghiên cứu nhiều, điều này có nghĩa là còn có thể có rất nhiều phát hiện có niên đại hàng triệu năm tuổi khác đang ẩn giấu dưới lòng đất.

Ngày nay đến Stavropol có thể thấy hình ảnh những chú voi là biểu tượng của thành phố. Ở đây có những ngày lễ dành riêng cho những chú voi. Và các nhà khoa học cũng như các bảo tàng đang tóm tắt các tài liệu đã tích lũy về nguồn gốc và sự phân bố của loài động vật này trong thời tiền sử. Dựa trên đó, đã biên soạn một cuốn sách nhỏ và phân phát cho các trường học trong thành phố. Một tạp chí điện tử về voi phương nam đã được tạo ra để giới thiệu cho học sinh.

Tiến sĩ Khoa học Sinh học Shvyreva A.K cho rằng, nhiệm vụ chính bảo tồn những phát hiện độc đáo như vậy là tiến hành các cuộc thảo luận về nhu cầu bảo tồn thiên nhiên một cách cẩn thận. Sự hủy diệt cả trực tiếp lẫn vô ý của các loài, dẫn đến sự phá vỡ các chuỗi dinh dưỡng, dẫn đến sự hủy diệt các hệ sinh thái tự nhiên. Sự tuyệt chủng của các đại diện của thế giới động thực vật cũng đầy rẫy những hậu quả khác không kém phần nghiêm trọng. Sự suy giảm đa dạng sinh học, sự suy giảm nguồn gen tự nhiên cùng với quá trình ô nhiễm môi trường tự nhiên có thể dẫn đến những gián đoạn không thể đảo ngược trong cấu trúc của toàn bộ sinh quyển Trái Đất.

THÙY VÂN Phóng viên Báo Nhân Dân thường trú tại Nga