Su-27 của Nga triển khai tại Kaliningrad: Chiến đấu cơ chiếm ưu thế trên không có áp đảo NATO?
Tiêm kích Su-27 tại Kaliningrad nhiều lần chặn máy bay NATO, cho thấy quyết tâm Nga bảo vệ vùng Baltic chiến lược và gửi thông điệp răn đe mạnh mẽ.
Chiến đấu cơ Su-27 với tên lửa R-27ER (ở giữa), R-27ET (giá treo bên trong) và tên lửa không đối không R-73. Ảnh: MW.
Các tiêm kích chiếm ưu thế trên không Su-27 Flanker của Nga triển khai tại vùng lãnh thổ Kaliningrad đã trở thành một trong những đơn vị có số lần chạm trán NATO nhiều nhất kể từ khi căng thẳng giữa Moscow và liên minh phương Tây leo thang vào năm 2014.
Kaliningrad, nằm bên bờ biển Baltic giữa Ba Lan và Litva, tách rời khỏi phần đất liền của Nga bởi các thành viên NATO là Litva và Latvia, từ lâu đã được coi là một trong những khu vực quân sự hóa dày đặc nhất của Nga. Vị trí chiến lược đặc biệt vừa khiến vùng đất này dễ bị tấn công trong một cuộc chiến lớn, vừa cho phép Moscow sử dụng nơi đây làm bàn đạp để triển khai tên lửa đạn đạo Iskander-M, tên lửa hành trình Bastion và hệ thống phòng không tầm xa S-400 để vươn sâu vào châu Âu.
Chính vì vậy, Kaliningrad thường xuyên được tăng cường lực lượng tinh nhuệ, từ các trung đoàn súng trường cơ giới, pháo binh đến xe tăng, điển hình là đợt triển khai cuối năm 2020. Trong bối cảnh căng thẳng quanh khu vực luôn ở mức cao, Su-27 đóng tại đây trở thành đơn vị xuất kích thường xuyên nhất trong toàn bộ lực lượng không quân Nga.
Su-27 chạm trán máy bay chiến đấu Eurofighter của Không quân Hoàng gia Anh trên Biển Baltic. Ảnh: MW.
Dù đã bị các dòng tiêm kích mới vượt trội về công nghệ trong hơn một thập kỷ qua, Su-27 vẫn tiếp tục đóng vai trò nhất định, bao gồm cả tham chiến tại chiến trường Ukraine. Được biên chế vào năm 1984 cho Không quân và lực lượng phòng không Liên Xô, Su-27 từng được coi là tiêm kích chiếm ưu thế trên không mạnh nhất thời Chiến tranh Lạnh.
Các bài thử nghiệm không chiến mô phỏng với F-15 của Mỹ, cùng kết quả kiểm tra từ số lượng nhỏ Su-27 mà Mỹ có được qua Belarus và Ukraine thập niên 1990, đã củng cố thêm danh tiếng của dòng máy bay này.
Tuy nhiên, sau Chiến tranh Lạnh, uy thế của Su-27 giảm sút rõ rệt do cảm biến, vũ khí lạc hậu và thiếu khả năng tàng hình, khiến nó không còn đủ sức đối đầu trực diện với các tiêm kích thế hệ mới của NATO. Các biến thể nâng cấp tham vọng như Su-27SM3 chỉ áp dụng trên quy mô hạn chế.
Máy bay chiến đấu Su-27 đánh chặn máy bay ném bom chiến lược B-1B của Không quân Mỹ. Ảnh: MW.
Từ năm 2014, Su-27 tại Kaliningrad thường xuyên chặn máy bay phương Tây. Nổi bật là vụ việc ngày 3/10/2014, khi một chiếc Su-27 áp sát chỉ cách 10 m máy bay trinh sát Gulfstream của Thụy Điển, phô bày tên lửa không đối không.
Tháng 6/2017, Su-27 cũng bám sát 3 máy bay ném bom chiến lược B-1B, B-2 và B-52H của Mỹ trên biển Baltic. Cùng tháng, Su-27 còn can thiệp quyết liệt vào các tiêm kích F-16 của Ba Lan khi chúng chặn máy bay chở Bộ trưởng Quốc phòng Nga Sergei Shoigu tới Kaliningrad. Tháng kế tiếp, nhiều Su-27 đã buộc một máy bay trinh sát RC-135 của Mỹ phải rút lui, thậm chí bay sang không phận Thụy Điển.
Các động thái quyết liệt này cho thấy Nga sẵn sàng bảo vệ vùng đất nhỏ ven biển Baltic, đồng thời gửi thông điệp răn đe tới NATO. Tuy nhiên, Su-27 ở Kaliningrad vẫn chủ yếu sử dụng tên lửa R-27 thế hệ cũ thay vì R-77 hay R-77M hiện đại có khả năng “bắn và quên”, hạn chế đáng kể sức mạnh.
Sau khi xung đột Nga–Ukraine bùng phát toàn diện tháng 2/2022, tần suất huấn luyện và xuất kích của Su-27 ở Kaliningrad tăng mạnh. Tháng 4/2022, các tiêm kích này đã công khai luyện tập không chiến như một màn phô trương sức mạnh.
Chiến đấu cơ Su-27 của Nga. Ảnh: MW.
Đến tháng 9/2023, Su-27 đóng vai trò trung tâm trong cuộc diễn tập bắn hạ máy bay địch và đẩy lùi cuộc tấn công tên lửa giả định vào Kaliningrad, sau các cuộc tập trận bắn đạn thật của NATO tại Baltic.
Ngay cả vào năm 2024, Su-27 ở Kaliningrad vẫn liên tục được triển khai, như vụ chặn 2 máy bay ném bom B-52H của Mỹ ngày 25/11. Tương lai của phi đội này vẫn chưa chắc chắn: nhiều khả năng Nga sẽ tiếp tục tăng cường phòng thủ bằng hệ thống phòng không mới, nhưng khả năng thay thế bằng tiêm kích thế hệ 5 Su-57 trong thập niên 2030 cũng được đánh giá là khá cao.
Sự chậm trễ trong phát triển Su-57 và việc hủy bỏ chương trình tiêm kích thế hệ mới MiG 1.42 của Liên Xô trước đây đã buộc Su-27 phải kéo dài vòng đời phục vụ hơn so với dự kiến ban đầu.
