Sự thật về 2 'tân' di sản thế giới ở Việt Nam

Đầu tiên là Quần thể di tích và danh thắng Yên Tử – Vĩnh Nghiêm – Côn Sơn, Kiếp Bạc, thuộc địa bàn các tỉnh Quảng Ninh, Bắc Ninh và thành phố Hải Phòng. Di sản thứ hai là sự kết hợp giữa Vườn quốc gia Phong Nha – Kẻ Bàng (Việt Nam) và Vườn quốc gia Hin Nam No (Lào), tạo thành di sản thiên nhiên liên biên giới đầu tiên của hai nước.

Việc UNESCO công nhận hai di sản mới năm 2025 khẳng định giá trị nổi bật toàn cầu của văn hóa và thiên nhiên Việt Nam, đồng thời góp phần nâng cao vị thế quốc gia, thúc đẩy du lịch, bảo tồn di sản và tăng cường hợp tác quốc tế. Đây là dấu mốc quan trọng trong hành trình gìn giữ bản sắc dân tộc và phát triển bền vững.

Bước ngoặt quan trọng

Sự kiện Quần thể di tích và danh thắng Yên Tử – Vĩnh Nghiêm – Côn Sơn, Kiếp Bạc được UNESCO công nhận là Di sản thế giới đánh dấu một bước ngoặt quan trọng trong công cuộc bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa – tâm linh của Việt Nam. Nằm trải dài qua ba tỉnh thành Bắc Bộ, quần thể này không chỉ là cái nôi của Thiền phái Trúc Lâm mà còn là nơi lưu giữ nhiều di tích gắn liền với lịch sử dân tộc, tư tưởng Phật giáo nhập thế và các nhân vật kiệt xuất như Trần Nhân Tông, Trần Hưng Đạo và Nguyễn Trãi.

Trung tâm của quần thể là núi Yên Tử, nơi vua Trần Nhân Tông sau khi nhường ngôi đã xuất gia tu hành, sáng lập Thiền phái Trúc Lâm – một dòng thiền mang đậm tinh thần Việt Nam. Với hàng chục ngôi chùa, am, tháp cổ linh thiêng nằm rải rác theo độ cao của núi, Yên Tử không chỉ là biểu tượng Phật giáo mà còn là điểm hành hương lớn của cả nước. Chùa Hoa Yên, chùa Đồng, vườn tháp Huệ Quang đều mang dấu ấn kiến trúc và văn hóa truyền thống đặc sắc của Việt Nam. Ngoài giá trị tín ngưỡng, cảnh quan thiên nhiên nơi đây còn tạo nên một không gian thanh tịnh, hòa quyện giữa con người và vũ trụ.

Đường tùng ở Yên Tử. Ảnh: Quốc Lê.

Chùa Vĩnh Nghiêm tại Bắc Ninh là trung tâm đào tạo tăng tài và lưu giữ hàng ngàn mộc bản kinh Phật được UNESCO công nhận là Di sản Tư liệu Thế giới từ năm 2012. Nơi đây từng là cơ sở Phật học lớn dưới thời Trần, nơi các vị cao tăng truyền bá giáo lý Trúc Lâm và góp phần định hình văn hóa Phật giáo thuần Việt. Những lễ hội truyền thống như lễ hội Vĩnh Nghiêm hằng năm vẫn tiếp tục duy trì, thể hiện sức sống của di sản trong đời sống đương đại.

Côn Sơn – Kiếp Bạc ở Hải Phòng lại là không gian văn hóa – lịch sử tiêu biểu, gắn liền với anh hùng dân tộc như Hưng Đạo Đại vương Trần Quốc Tuấn và danh nhân văn hóa Nguyễn Trãi. Chùa Côn Sơn, đền Kiếp Bạc và Thanh Hư động đều là những địa danh linh thiêng, ghi dấu các sự kiện lớn trong lịch sử Đại Việt. Vào mỗi mùa lễ hội, hàng vạn người dân và du khách thập phương đổ về đây dâng hương, tưởng nhớ công lao tiền nhân và tìm lại sự bình yên trong tâm hồn.

Sự kết nối chặt chẽ giữa ba cụm di tích không chỉ về mặt địa lý mà còn về tinh thần và triết lý sống, làm nên một chỉnh thể văn hóa – tín ngưỡng hài hòa, phản ánh chiều sâu tư tưởng của dân tộc Việt. Việc UNESCO công nhận quần thể Yên Tử – Vĩnh Nghiêm – Côn Sơn, Kiếp Bạc là Di sản văn hóa thế giới không chỉ ghi nhận giá trị vật thể và phi vật thể của di tích, mà còn là cơ hội để nâng tầm vị thế di sản văn hóa Việt Nam trên bản đồ văn hóa toàn cầu. Đây là minh chứng rõ nét cho sự giao thoa giữa thiên nhiên, lịch sử và tâm linh, góp phần làm giàu thêm kho tàng văn hóa nhân loại.

Giá trị toàn cầu

Với việc UNESCO chính thức công nhận Vườn quốc gia Phong Nha – Kẻ Bàng và Vườn quốc gia Hin Nam No là Di sản thiên nhiên thế giới liên quốc gia, lần đầu tiên Việt Nam và Lào sở hữu một di sản chung có giá trị toàn cầu. Đây là bước phát triển vượt bậc trong hợp tác bảo tồn thiên nhiên xuyên biên giới, đồng thời mở ra nhiều cơ hội cho nghiên cứu khoa học, phát triển bền vững và du lịch sinh thái khu vực.

Vườn quốc gia Phong Nha – Kẻ Bàng thuộc tỉnh Quảng Trị được UNESCO công nhận lần đầu vào năm 2003 nhờ giá trị địa chất, địa mạo đặc biệt. Với diện tích hơn 120.000 ha, nơi đây sở hữu hệ thống hang động kỳ vĩ hàng đầu thế giới như Sơn Đoòng, Phong Nha, Thiên Đường, cùng các dãy núi đá vôi cổ có niên đại hơn 400 triệu năm. Rừng nguyên sinh tại Phong Nha – Kẻ Bàng là nơi cư trú của hàng nghìn loài động, thực vật quý hiếm, nhiều loài trong số đó thuộc danh mục nguy cấp toàn cầu. Đây cũng là nơi các nhà khoa học quốc tế tiếp tục phát hiện thêm nhiều loài mới và các giá trị khoa học chưa từng được khai phá.

Bên trong động Phong Nha. Ảnh: Quốc Lê.

Vườn quốc gia Hin Nam No nằm ở tỉnh Khammouane của Lào, tiếp giáp với Vườn quốc gia Phong Nha – Kẻ Bàng qua dãy Trường Sơn. Vùng đất này có diện tích hơn 82.000 ha, đặc trưng bởi các hang động đá vôi sâu thẳm, các dòng sông ngầm và hệ sinh thái rừng nhiệt đới bán thường xanh. Hin Nam No không chỉ là vùng đệm sinh thái quan trọng mà còn là nơi cư trú lâu đời của nhiều cộng đồng dân tộc thiểu số Lào với lối sống hài hòa với thiên nhiên.

Sự kết nối giữa hai vườn quốc gia không chỉ dựa vào địa hình liền mạch của dãy Trường Sơn mà còn ở sự tương đồng về cảnh quan, hệ sinh thái và giá trị đa dạng sinh học. Cả hai nơi đều có rừng nguyên sinh rộng lớn, thảm thực vật phong phú và các loài động vật quý hiếm như sao la, voọc Hà Tĩnh, hổ Đông Dương và nhiều loài chim, bò sát đặc hữu. Đây cũng là khu vực có vai trò then chốt trong duy trì hành lang sinh học quan trọng của tiểu vùng sông Mekong.

Việc UNESCO công nhận di sản chung Phong Nha – Kẻ Bàng và Hin Nam No không chỉ tôn vinh vẻ đẹp kỳ vĩ của thiên nhiên, mà còn khẳng định tầm quan trọng của hợp tác bảo tồn xuyên biên giới. Việc công nhận di sản chung này nhấn mạnh vai trò của các hệ sinh thái xuyên biên giới và sự hợp tác quốc tế trong bảo vệ các vùng tự nhiên có tính liên kết cao, đồng thời là minh chứng cho sự cam kết của Việt Nam và Lào trong bảo vệ môi trường, đa dạng sinh học và gìn giữ những giá trị thiên nhiên quý báu cho các thế hệ mai sau. Sự kiện này cũng tạo động lực mạnh mẽ thúc đẩy phát triển du lịch bền vững, nâng cao nhận thức cộng đồng và khẳng định vị thế khu vực Đông Nam Á trên bản đồ Di sản thiên nhiên thế giới.

Thanh Bình