Sửa đổi Luật Báo chí: Từ bảo vệ nguồn tin đến ứng dụng AI

Phóng viên Báo và Phát thanh, Truyền hình Huế tác nghiệp tại xã Quảng Điền

Đại biểu Nguyễn Thị Sửu - Phó Trưởng đoàn ĐBQH TP. Huế đã đưa ra nhận định như thế khi nói về Luật Báo chí (sửa đổi). Đây không chỉ là vấn đề nhận được sự quan tâm của đội ngũ làm báo mà còn đối với dư luận xã hội.

Làm rõ quy định bảo vệ người cung cấp thông tin

Nghiên cứu kỹ dự thảo luật, bà Sửu tập trung phân tích việc bảo vệ thông tin cá nhân trong Điều 31 về trách nhiệm cơ quan báo chí khi mở kênh nội dung trên không gian mạng nhưng quy định hiện hành chưa đặt ra nghĩa vụ bảo vệ thông tin cá nhân của người cung cấp thông tin. Trong bối cảnh báo chí chuyển mạnh sang môi trường số, lượng lớn thông tin của công dân đã được chuyển giao qua các kênh trực tuyến từ đơn thư tố cáo đến các tư liệu điều tra, ảnh, video, dữ liệu định danh… Điều này dẫn đến hệ quả rất rõ đó là người cung cấp thông tin dễ bị lộ danh tính khi cơ quan báo chí bị tấn công mạng hoặc quản lý kém.

Vì vậy bà Sửu đề nghị bổ sung vào Điều 31 nghĩa vụ bảo vệ thông tin cá nhân với 2 nội dung cụ thể: cấm tiết lộ hoặc sử dụng sai mục đích thông tin cá nhân của người cung cấp thông tin trừ khi được họ đồng ý hoặc theo yêu cầu bằng văn bản của cơ quan tư pháp; yêu cầu cơ quan báo chí áp dụng biện pháp bảo vệ danh tính, đặc biệt khi đăng tải thông tin nhạy cảm. “Đây là chuẩn mực phổ quát theo thông lệ quốc tế, phù hợp với công ước quốc tế về quyền dân sự, chính trị và phù hợp với luật bảo vệ dữ liệu cá nhân”, bà Sửu nhấn mạnh.

Trao đổi thêm ở khoản 3 Điều 32, theo bà Sửu, hiện nay cho phép đăng tải thông tin liên quan đến vụ án đang điều tra nhưng không có cơ chế bảo vệ cung cấp người thông tin, điều này tạo ra bất cập lớn. Trong hoạt động điều tra báo chí có rất nhiều nguồn tin ẩn danh cung cấp thông tin vì mong muốn bảo vệ lợi ích chung, tuy nhiên thực tế có nhiều trường hợp người cung cấp thông tin bị đe dọa, bị trả thù, tấn công trên mạng xã hội, bị tiết lộ danh tính khi báo chí sử dụng thông tin thiếu cẩn trọng hoặc bị phơi bày danh tính tại cơ quan điều tra do báo chí không có quy định buộc che dấu.

Cũng tại khoản 3 chưa xác định trách nhiệm bảo vệ người cung cấp thông tin, chưa có quy định về xử lý danh tính bị rò rỉ, càng không có nghĩa vụ bồi thường thiệt hại. Do vậy bà Sửu đề xuất viết lại khoản 3 để quy định rõ ràng báo chí có nghĩa vụ bảo vệ người cung cấp thông tin liên quan đến vụ án đang điều tra; bổ sung nghĩa vụ xin lỗi, cải chính và bồi thường thiệt hại nếu sự cố tiết lộ danh tính gây tổn thất cho người cung cấp thông tin.

Quy định rõ hơn về việc báo chísử dụng AI

Bàn về việc bảo vệ khoản 4, Điều 32, Phó Trưởng đoàn ĐBQH TP. Huế nhìn nhận, quy định báo chí phải bảo mật danh tính người cung cấp thông tin nhưng chỉ dừng ở mức nguyên tắc, chưa rõ phạm vi mức độ bảo vệ và thiếu cơ chế phối hợp giữa báo chí với các cơ quan tư pháp. Chính điều này dễ dẫn đến thực tế không có cơ quan nào chịu trách nhiệm cuối cùng và người cung cấp thông tin vẫn đứng trước rủi ro rất lớn. Vì thế, đề xuất cần xác lập rõ phạm vi và hình thức bảo vệ danh tính bằng biện pháp ẩn danh, mã hóa thông tin định dạng, hỗ trợ pháp lý khi người cung cấp thông tin bị kiện tụng hoặc điều tra, hỗ trợ an toàn cá nhân nếu họ bị đe dọa.

Cùng với đó, bổ sung khoản mới quy định cơ chế phối hợp giữa báo chí và cơ quan tư pháp: cơ quan báo chí phải hợp tác thông tin cần thiết để cơ quan tư pháp có thể bảo vệ người cung cấp thông tin đồng thời không được tiết lộ thông tin cá nhân nếu không được phép.

Nhắc đến trách nhiệm pháp lý khi đăng thông tin sai sự thật tại Điều 35, đại biểu Nguyễn Thị Sửu chỉ rõ, điều này hiện chỉ quy định nghĩa vụ cải chính khi báo chí đăng tin sai sự thật, tuy nhiên chưa xác định rõ trách nhiệm bồi thường, cải chính và bảo mật danh tính của người cung cấp thông tin khi xảy ra tranh chấp.

Theo bà Sửu, thực tế trong nhiều trường hợp người cung cấp thông tin bị ảnh hưởng nặng nề, đặc biệt khi báo chí lấy thông tin từ họ nhưng không kiểm chứng hoặc xử lý thông tin thiếu trách nhiệm. Do vậy, cần thiết bổ sung vào khoản 1 Điều 35 nghĩa vụ bảo vệ danh tính người cung cấp thông tin kể cả khi nguồn cung cấp thông tin sai; bổ sung chế tài xử lý khi cơ quan báo chí không thực hiện hoặc trì hoãn cải chính, bao gồm xử phạt hành chính hoặc yêu cầu bồi thường.

“Các quốc gia có nền báo chí phát triển như Anh, Nhật, Canada… đều đặt ra trách nhiệm pháp lý nghiêm ngặt đối với báo chí khi sử dụng nguồn tin sai sự thật và Việt Nam cần đi theo hướng này để đảm bảo hiệu quả”, bà Sửu dẫn chứng.

Một vấn đề cũng được vị nữ ĐBQH quan tâm đó là ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI) trong báo chí và cho rằng khoản 3 Điều 39 về quyền tác giả trong lĩnh vực báo chí có đề cập sử dụng AI nhưng quy định hiện hành là quá sơ sài trong khi rủi ro lại vô cùng lớn. Vì thế, bà Sửu cũng đề xuất viết lại khoản 3 điều 39 quy định rõ việc sử dụng AI phải tuân thủ Luật Bảo vệ dữ liệu cá nhân và các quy định liên quan, đồng thời bổ sung nghĩa vụ của cơ quan báo chí trong kiểm soát AI, chịu trách nhiệm về tính chính xác khách quan và đạo đức nghề nghiệp khi sử dụng công nghệ này.

N. MINH